Šest meseci nakon što su SAD zatvorile bazu u Aleksandropolisu i praktično odustale od pretvaranja ove luke u logističko uporište NATO u istočnom delu Sredozemnog mora, Evropska unija vratila je ovu ideju na sto.
Zaključen trilateralni sporazum Grčke, Bugarske i Rumunije sa očekivanim kasnijim pristupanjem Moldavije i Ukrajine postao je osnova za EU inicijativu strateškog transportnog koridora na liniji Aleksandropolis – Odesa.
Planirani projekat za cilj ima dalju integraciju moldavske i ukrajinske infrastrukture u Trans-evropsku transportnu mrežu (TEN-T), sa značajnim investicijama u modernizaciju bugarske luke Varna čime će Bugarska postati ključni tranzitni koridor između Crnog i Sredozemnog mora.
Pozadina događaja
Nakon značajnih ulaganja u pripremu infrastrukture na severu Evrope za logističke potrebe eventualnog kontinentalnog sukoba, kolektivni Zapad je preusmerio svoju pažnju na jugoistočni strateški pravac, sa povećanim fokusom na obalu Crnog mora.
Početkom 2025. provera postojećih logističkih kapaciteta na teritorijama Grčke, Bugarske i Rumunije sprovedena je u okviru NATO vojne vežbe Steadfast Dart, nakon čega su usledili konkretni koraci usmereni na njenu modernizaciju i pripremu za vojnu upotrebu.
Ovde se posebno ističe prelazak luke Džurdžulešti pod kontrolu Rumunije formalizovan u julu, kao i najava izgradnje Crnomorskog pomorskog sigurnosnog centra koji predstavlja ključnu tačku u novoj strateškoj koncepciji EU vezanoj za aktivnosti i prisustvo Unije u crnomorskom regionu.
Regionalni značaj
Ovi događaji su na prvom mestu usmereni na pripreme za budući sukob sa Rusijom u kom će Rumunija, na čijoj se teritoriji zida nova najveća NATO baza u Evropi, igrati centralnu ulogu.
Nije isključeno ni da se radi o pripremi za sve izvesnije otvaranja novog fronta u Moldaviji što će jugoistočne rute učiniti utoliko značajnijim za kolektivni Zapad.
Uprkos tome, obnavljanje interesovanja NATO za Aleksandropolis doći će i sa određenim regionalnim implikacijama — na prvom mestu, izgradnja ove rute ka istočnom Balkanu smanjiće značaj kopnenih balkanskih trasa što Srbiji, koja je do sada predstavljala najkraći put od Zapadne Evrope do obala Crnog mora, može doneti više manevarskog prostora u odnosu sa zapadnim centrima moći nego što je to bio slučaj u prethodnim mesecima.
Uprkos tome, dublja integracija Grčke u vojne planove Zapada lišiće i Beograd i Budimpeštu potencijalnog strateškog partnera koji je mogao odigrati značajnu ulogu u formiranju snažne antiratne koalicije na Balkanu.
Piše: Radomir Jerinić, politikolog
