Manastir Hercegovačka Gračanica nalazi se na brdu Crkvina iznad Trebinja odakle se pruža veličanstven pogled na ovaj grad i predstavlja jedan od najlepših manastira u istočnoj Hercegovini, duhovno središte i stecište ljudi iz svih krajeva sveta.
Izgrađen je po ugledu na Gračanicu na Kosovu i Metohiji. Ktitor manastira i konaka je Bilećanin Branko Tupanjac, koji živi u SAD. Hercegovačka Gračanica danas je jedan od najlepših spomenika kulture i duhovnosti.
U decembru 1999. godine Tupanjac je posetio Trebinje. Sa vladikama Grigorijem i Atanasijem utvrdio je detalje o izgradnji hrama na Crkvini.
„A ja sam zbilja želeo da ostane nešto vredno u srpskom rodu. Hteo sam da Trebinje i srpski narod dobije nešto od starog samopouzdanja pogotovo u ovim teškim vremenima, u ovim ratovima i u ovoj ekonomskoj nemoći. Tako je i bilo zato sam toliko srećan. Ja ne znam vi ljudi koji gledate sa strane, vi ne možete videti moju sreću, jer ja sam napravio više nego što sam i u snu sanjao. Bilo bi dosta ljudi koji bi sada hteli da prave crkvu , ali ne mogu da nađu Dučića!“ reči su ktitorove.
Osim Dučićevog zaveštanja, drugi razlog zbog kog je brdo Crkvina izabrano kao lokacija za manastir jeste taj što je na ovom lokalitetu nekada bio temelj stare crkve.
U martu 2000. godine krenulo se sa izgradnjom hrama i tada su urađeni temelji. Tom prilikom je na osveštanje temelja došao i budući ktitor hrama i konaka Branko Tupanjac, koji je izrazio želju da se podigne crkva kako je Jovan Dučić hteo – u stilu Gračanice na Kosovu. S tim što je njegova dodatna želja bila da se pored crkve napravi i konak.
Dučićeva večna kuća
Već u oktobru iste godine radovi su završeni i ovde su preneseni Dučićevi posmrtni ostaci.
Veliki srpski pesnik sahranjen je sa desne strane ulaza u hram, a na nadgrobnoj ploči piše „Jovan Dučić – pesnik“.
Hercegovačka Gračanica sastoji se od crkve posvećene Blagoveštenju, koja je petokupolna, podignuta na 16 kvadratnih stubova, a u temelje je uzidan i kamen donesen sa kosovske Gračanice.
Osim toga, kompleks manastira čine i Vladičanski dvor, zvonik, galerija ikona, te amfiteatar. To doprinosi ukupnom ambijentu dostojnom divljenja.
Tri godine nakon izgradnje crkvu je živopisao Aleksandar Živadinović iz Beograda sa pomoćnicima. Oltar i oltarsku apsidu su oslikali otac Stevan Kovačević i Dario Stanimirović.
Prestone ikone oslikala je sestra Tekla iz manastira Dobrićevo. Ikonostas je rađen pri manastiru Tvrdoš.
Jedan od najposećenijih hramova
Hercegovačka Gračanica, koja je i metoh manastira Tvrdoš, danas je jedan od najposećenijih verskih objekata u Trebinju. Primamljiv je brojnim turistima koji dolaze u posetu gradu na Trebišnjici.
Veliki broj poklonika i vernika ovaj manastir prepoznaje kao svetinju i dolazi ovde po duhovni mir i nadahnuće, što mu daje punu dimenziju. U njemu se obavlja veliki broj venčanja i krštenja.
Zbog svega toga, Hercegovačka Gračanica svakim danom postaje sve snažnije duhovno središte Srpske i jedan od simbola Trebinja i Hercegovine.
