Na današnji dan završen je Prvi vaseljenski sabor u Nikeji. Na ovom saboru izobličena je Arijeva jeres, sastavljeno je prvih 7 članova Simvola vere. Prvi vaseljenski sabor sazvan je 325. godine u gradu Nikeji (oblast Vitinija, Mala Azija) za vreme vladavine cara Konstantina Velikog koji je i sazvao sabor.
Njegov glavni zadatak je bio da izobliči lažno učenje aleksandrijskog sveštenika Arija, koji je odbacio Božanstvo i predvječno rođenje od Boga Oca Sina Božijeg i učio da je Hristos samo najviša tvorevina. Sabor je osudio i odbacio Arijevu jeres i potvrdio nepromenljivu istinu-dogmu: Sin Božiji je istiniti Bog, rođen od Boga Oca pre svih vekova i vječaan kao i Bog Otac; On je rođen, a ne stvoren, i jednosuštan je sa Bogom Ocem. Da bi svi pravoslavni hrišćani tačno znali pravo učenje vere, to je jasno i kratko rečeno u prvih sedam članova Simvola vere.
Na istom Saboru odlučeno je da se Vaskrs praznuje prve nedelje posle prvog punog meseca u proleće (zajedničko za sve hrišćane i sve pomjesne Crkve), određeno je i da se sveštenici žene, a ustanovljena su i mnoga druga pravila. Pomen na Prvi vaseljenski sabor Crkva Hristova proslavlja od davnina. Gospod Isus Hristos je ostavio veliko obećanje Crkvi: „Sazidaću Crkvu svoju, i vrata adova neće je nadvladati“ (Mt 16, 18).
U ovom radosnom obećanju nalazi se proročko ukazanje da, iako će život Crkve Hristove na zemlji biti u teškoj borbi sa neprijateljem spasenja, pobeda je na Njenoj strani. Sveti mučenici posvedočili su istinitost Spasiočevih reči, podnoseći stradanje za ispovedanje Imena Hristovog, a mač progonitelja poklonio se pred pobedonosnim znakom Krsta Hristovog.
Prvi vaseljenski sabor
Od IV veka progoni hrišćana su prestali, ali su se u samoj Crkvi pojavile jeresi, za borbu protiv kojih je Crkva sazivala Vaseljenske sabore. Jedna od najopasnijih jeresi bila je arijanstvo. Arije, aleksandrijski prezviter, bio je čovek neizmerne gordosti i ambicije. On je, odbacujući božansko dostojanstvo Isusa Hrista i Njegovu jednakost sa Bogom Ocem, lažno učio da Sin Božiji nije jednosuštan Ocu, nego da ga je Otac stvorio u vremenu. P
omesni Sabor, sazvan na insistiranje Patrijarha Aleksandrijskog Aleksandra, osudio je lažno učenje Arijevo, ali se on nije povinovao i, pošto je pisao pisma mnogim episkopima sa žaljenjem na definiciju Pomjesnog Sabora, širio je svoje lažno učenje po celom Istoku, dobivši podršku, za svoju zabludu, od nekih istočnih episkopa. Da ispita nastalu smutnju, sveti ravnoapostolni car Konstantin (21. maj/3. jun) poslao je episkopa kordopskog Osiju i, dobivši od nega potvrdu da je Arijeva jeres uperena protiv najosnovnijeg dogmata Hristove Crkve, odlučio je da sazove Vaseljenski sabor.
Na poziv Svetog cara Konstantina, 325. godine u gradu Nikeji okupilo se 318 episkopa koji su predstavljali hrišćanske crkve iz različitih zemalja.
Među pristiglim episkopima bilo je mnogo ispovednika koji su postradali tokom gonjenja i nosili tragove mučenja na svojim telima. Saboru su prisustvovali i veliki svetitelji Crkve – sveti Nikola, arhiepiskop Mirlikijske (6. decembra i 9. maja), sveti Spiridon, episkop Trimituntski (12. decembra), Sveti Aleksandar Aleksandrijski, Jevsevije Kesarijski i drugi sveti oci.
Patrijarh Aleksandrijski Aleksandar je stigao sa svojim đakonom Atanasijem, kasnije Patrijarhom aleksandrijskim (pomen 2. maja), nazvanim Veliki, kao revnosni borac za čistotu Pravoslavlja. Sednicama Sabora prisustvovao je ravnoapostolni car Konstantin. Arije, imajući na svojoj strani 17 episkopa, držao se gordo, ali je njegovo učenje opovrgnuto i bio je izopšten od Sabora iz Crkve, a sveti đakon Aleksandrijske Crkve Atanasije u svom govoru je konačno opovrgao bogohulne Arijeve izmišljotine. Saborni oci su odbacili simvol vere koju su predložili arijanci. Utvrđen je pravoslavni Simvol vere.
Ravnoapostolni Konstantin je predložio Saboru da se u tekst Simvola vere unese reč „jednosuštni“, koju je često slušao u govorima episkopa. Oci Sabora su jednoglasno prihvatili ovaj predlog.
U Nikejskom simvolu vere sveti oci formulisali su apostolsko učenje o Božanskom dostojanstvu Drugog Lica Presvete Trojice — Gospoda Isusa Hrista. Arijeva jeres, kao prelest gordog uma, bila je osuđena i odbačena. Nakon rešavanja glavnog dogmatskog pitanja, Sabor je utvrdio i dvadeset kanona (pravila) o pitanjima crkvene uprave i discipline.
Rešeno je pitanje dana proslavljanja Vaskrsa.
Odlukom Sabora, Vaskrs hrišćani treba da proslavljaju ne istog dana sa jevrejskom Pashom, i obavezno u prvu nedelju posle punog meseca posle dana proljećne ravnodnevice (koja je 325. godine padala 22. marta).
Šamar Ariju
Arijeva jeres ticala se glavnog hrišćanskog dogmata, na kojem počiva cela hrišćanska vera i sva Crkva Hristova, koji čini temelj svake nade na naše spasenje. Da je jeres Arijeva, koja je odbacivala Božanstvo Sina Božijeg Isusa Hrista, a zatim uzdrmala svu Crkvu i povukla za sobom veliko mnoštvo i pastira i stada, pobedila istinito učenje Crkve i postala dominantna, onda bi hrišćanstvo odavno prestalo da postoji, a ceo svet bi potonuo u nekadašnji mrak nevjerja i sujeverja.
Arija je podržao episkop Jevsevije Nikomidijski, koji je bio veoma uticajan na carskom dvoru, pa je jeres u to vreme bila veoma rasprostranjena. I do danas, neprijatelji hrišćanstva (npr. sekta Jehovinih svedoka), uzimajući za osnovu Arijevu jeres i dajući joj drugačije ime, smućuju umove i uvode u sablazan mnoge ljude. Arije je učio da Hristos nije Bog.
Arije je javno bogohulio na Hrista, Presvetu Bogorodicu i ujedno na Hrišćanstvo. Tada je Sveti Nikola ustao i fizički napao Arija, udarivši ga rukom u lice zbog čega potom biva sankcionisan od Sabora.
Sveti Oci na Saboru negodujući zbog ovakvog postupka odlučiše Nikolaja od Sabora i oduzeše mu sve znake arhijerejske. Te iste noći videše nekolicina Svetih Otaca istovetnu viziju, naime: kako oko sv. Nikolaja stoje od jedne strane Gospod Spasitelj sa Jevanđeljem a od druge Presveta Bogorodica c omoforom pružajući svetitelju oduzete mu znake arhijerejstva. Videći ovo.
Oci se užasnuše, i povratiše brzo Nikolaju ono što mu behu oduzeli, i počeše ga poštovati kao velikog ugodnika Božjeg i njegov postupak prema Ariju tumačiti ne kao delo bezrazložnog gneva, nego kao izraz velike revnosti za istinu Božju.
