Hercegovačko-bokeljski ustanak iz 1882. godine predstavlja značajan, ali često zanemaren događaj u istoriji otpora protiv austrougarske okupacije. Poznat i kao „Druga nevesinjska puška“ ili „Uloški ustanak“, ovaj ustanak je bio reakcija na represivne mere novih vlasti, uključujući uvođenje vojne obaveze i povećane poreze, što je izazvalo nezadovoljstvo među lokalnim stanovništvom.
Pozadina ustanka
Nakon što je Austro-Ugarska okupirala Bosnu i Hercegovinu 1878. godine, mnogi problemi su ostali nerešeni. Austrougarske vlasti su započele eksploataciju prirodnih resursa, dok je rimokatolička crkva dobila povlašćen status, što je dodatno pojačalo nezadovoljstvo među pravoslavnim i muslimanskim stanovništvom.
Prvi znaci otpora pojavili su se već 1879. godine, kada su bivši hercegovački ustanici podigli bunu u Nevesinju, mestu gde je 1875. godine započela pobuna protiv osmanskih vlasti. Ovi događaji su postavili temelje za širi ustanak koji će uslediti nekoliko godina kasnije.
Izbijanje ustanka
Ustanak je formalno započeo 11. januara 1882. godine, kada su ustaničke čete napale žandarmerijsku stanicu u Ulogu. Ovaj događaj je poznat kao „Uloški ustanak“ i predstavljao je signal za širenje bune na šire područje Hercegovine i Boke Kotorske.
Ustanici su odnosili pobede u bitkama na Neretvi i kod Glavatičeva, a oko 3.000 ustanika je krenulo ka Sarajevu, ometajući komunikacije i ugrožavajući austrougarske garnizone u Nevesinju, Gacku i Bileći.
Vođe ustanka
Na čelu ustanka našle su se istaknute ličnosti iz redova Srba i muslimana. Srpske ustanike predvodili su Stojan Kovačević, Pero Tunguz i vojvoda Risto Radović. Među muslimanskim vođama posebno su se isticali Salko Forta i Ibrahim-beg Čengić.
Ova saradnja između Srba i muslimana bila je od ključnog značaja za početni uspeh ustanka, ali je nedostatak čvrste unutrašnje kohezije otežavao dugoročnu organizaciju i koordinaciju.
Gušenje ustanka
U drugoj polovini februara 1882. godine, austrougarske vlasti su preduzele opsežne mere za suzbijanje ustanka. Planirana je blokada ustaničkih područja, uspostavljanje kordona prema Crnoj Gori i Osmanlijskom carstvu kako bi se sprečio prelazak ustanika preko granice, te intenziviranje vojnih operacija protiv ustanika.
Uprkos hrabrom otporu, ustanici nisu mogli da se suprotstave superiornoj vojnoj sili Austro-Ugarske. Do aprila 1882. godine, većina ustanika se povukla ili predala, a zemaljska vlada u Sarajevu je 22. aprila objavila da je ustanak ugušen. Iako su vlasti proglasile amnestiju za učesnike, sporadični otpor je trajao u Hercegovini sve do novembra iste godine.
Posledice i značaj
Iako je ustanak bio neuspešan u smislu postizanja neposrednih ciljeva, imao je dugoročne posledice. Pokazao je duboko nezadovoljstvo lokalnog stanovništva austrougarskom upravom i inspirisao buduće generacije u borbi za nacionalna i socijalna prava.
Takođe, istakao je potencijal za saradnju između različitih etničkih i verskih grupa u zajedničkoj borbi protiv ugnjetavanja, što će postati važan element u kasnijim oslobodilačkim pokretima na Balkanu.
Hercegovačko-bokeljski ustanak iz 1882. godine ostaje simbol otpora i težnje za slobodom, podsećajući nas na složene istorijske procese i borbu naroda za svoja prava i dostojanstvo.
