Načertenije je srpski spoljnopolitički program koji datira iz 1844. godine a čiji je tvorac tadašnji minisar unutrašnjih poslova – Ilija Garašanin. Polovinu XIX veka je obeležila dinastička promena u Srbiji, gde je na Svetoandrejskoj skupštini 1842. Godine Mihaila Obrenovića zamenio pripadnik druge dinastije, Karađorđev sin, knez Aleksandar Karađorđević. Ilija Garašanin, tada tridesetdvogodišnji srpski državnik i, kako će vreme pokazati dalekovidi upravnik unutrašnjih dela, kao apologeta srpske političke elite, razmišljao je na tragu geopolitičkog rešenja za mladu, tada još vazalnu srpsku državu.
Zanimljivo, moderna geopolitika kao nauka se tada još nije razvila, te je Garašanin svojevrsni pionir ove nauke. Garašanin, Srpski Bizmark pre Bizmarka uvideo je neophodnost proširenja granice tadašnje Srbije čime bi se obuhvatile sve zemlje u kojima je živeo srpski narod, jer dotadašnji položaj nije bio egzistencijalno održiv. U zamisli je imao kreiranje spoljnopolitičkog dokumenta kao pravca budućeg delovanja Srbije, koristeći se teorijama opredeljenja naroda i pozivanja na istorijsko pravo, maštajući o obnovi Dušanovog carstva kao izraza jake državotvorne svesti i kontinuiteta srpske države u središtu Balkana. Kao osnovu za Načertanije, poslužila su mu dva prethodno doneta plana, kojima su poljski i češki političari izneli svoje viđenje rešenja pitanja Južnih Slovena na Balkanu. Predlozi Zapadnoslovenskih kolega su bili opstruirani i konfigurisani od pokrovitelja neformalnog Poljskog ministarstva spoljnih poslova, koje je delovalo iz Pariza, iz hotela Lamber. Naime, Adam Čartorijski, nekadašnji ruski ministar spoljnih poslova, koji je u vreme Prvog spskog ustanka primao vinovnike ustanka, a nakon propasti Poljskog ustanka 1830. godine i neuspeha da se u okviru ruske vrhuške izbori za poljsku stvar, u Parizu je bio šef neformalnog ministarstva spoljnih poslova, gde je bio pod direktnim zapovedništvom Francuske i Velike Britanije, kojima je na ruku išao obrt u njegovom spoljnopolitičkom opredeljenju, te sada antirusko raspoloženje, a sve sa ciljevima da izvuku Srbiju iz ruskog domena i oslabe celokupan ruski uticaj u Evropi. Isti taj Adam Čartorijski je obezbedio priznanje i legitimitet za novog srpskog kneza kod svojih principala. Poljska emigracija je pokušavala da preko izaslanika ograniči Srbiju na Francusku i Britaniju i otuđi je od Rusije, te podrije ruske pozicije u Jugoistočnoj Evropi.
Čartorijski je izradio uputstva srpskim državnicima i oslovio ih je kao „Savete kojih treba da se drži Srbija“. U Savetima je Srbiju posmatrao kao stožer sveukupnog južnoslovenskog ujedinjenja, putem razvoja prosvetne i kulturne delatnosti, snaženjem svesti o zajedničkom poreklu Južnih Slovena, a da svoju spoljnu politiku bazira oslanjajući se na Francusku, nasuprot ruskim i habsburškim delovanjima. Drugi fragment prošlosti koji je poslužio Garašaninu kao model, jeste „Plan slovenske politike Srbije“ koji je početkom 1844.
Na Garašaninov zahtev izradio novi predstavnik Čartorijskog u Srbiji, František Zah. Na ovog Čeha su uticale veze sa „Ilirskim pokretom“ Ljudevita Gaja, kao i saradnja sa bosanskim franjevcima, te je on svoj plan postavio na širim južnoslovenskim osnovama. Garašanin je, uzevši drugi dokument kao bolji, krenuo u stvaranje jedinstvenog, sopstvenog spoljnopolitičkog plana. Glavne reference Načertanije su bile: Nezavisna spoljna politika (u domenu mogućeg) se mora voditi balansiranjem između velikih sila, sa osloncem na Rusiju, ali u granicama realne politike, ne i prilagođavanja Srbije ruskim idejama i ciljevima (zamišljana je naka vrsta seveza, ali od toga nije bilo ništa). Druga tačka se ticala razvijanja jugoslovenske saradnje, da bi se postiglo srpsko pripajanje Bosne i Hercegovine, Crne Gore, kao i severne Albanije – stare Srbije (prostori Kosova i Metohije, te današnje Makedonije). Sveukupno oslobođenje srpskih zemalja u Osmanskom carstvu gde bi bio obezbeđen izlazak na more u pojasu severne Albanije. Proširivanje na račun Habsburške monarhije ne bi bilo moguće u tadašnjim realnim uslovima zbog snage i stabilnosti samog carstva. Proširivanje na Osmansko carstvo je bilo realnije zbog njenog pokazanog slabljenja i opadanja moći, srpski Bizmark mu nije predviđao dugoročan život. Garašanin se zalagao za sveopštu narodnu prosvećenost, kao i za vojno oslobođenje ovih oblasti.
Sa Nečertanijem su bili upoznati i tadašnji knez Aleksandar Karađorđević i celokupna politička elita, crnogorski vladika Petar II Petrović Njegoš, a kao ministar spoljih poslova Garašanin je kasnije, 1861. godine sa dokumentom upoznao i kneza Mihaila od koga je dobio zeleno svetlo za početak sprovođenja. Sa dokumentom su bili upoznati i svi kasniji vlastodršci u Srbiji, ali se za njega znalo i u Beču, Budimpešti.. Javno je objavljen 1906. Godine (te se ne može smatrati za tajni dokument), gde ga istoričari nisu uzimali za relevantan, a kasnija proučavanja u Kraljevini Jugoslaviji su dovela do zaključka da se radi o programu Južnoslovenskog ujedinjenja. To ne može biti slučaj jer je sam Garašanin uvideo da država sa ostalim Južnim Slovenima nije moguća, izbacio je reči kao što su: južnoslovenski, Južni Sloveni, južnoslovenska država iz Zahovog plana, te ih je supstituisao rečima: Srbi, srpski, Srpsko carstvo, Srbija. Izostavio je Hrvate i delom Rimokatoličku crkvu, koju je želeo da upotrebi u Bosni i Hercegovini kao stecište pripadnika katoličke konfesije u cilju primamljivanja ka srpskoj stvari. Načertanije kao dokument, je počevši od kraja Drugog svetskog rata, okarakterisan kao element velikosrpske ideologije. Strah od velikosrpskog hegemonizma je prisutan kod onih čiji su prostori obuhvaćeni i koji nisu pomenuti u samom dokumentu, te je, kao i Memorandum Srpske Akademije Nauka i Umetnosti iz 1987. (koji nikada zvanično nije priznat) služio za optuživanje Srbije za izazivanje verske i etničke mržnje i netrpeljivosti, i ostao je jedini zvanični srpski nacionalni program.
