Gligorije „Gliša” Vozarović ostaje upamćen kao prvi srpski knjigovezac, knjižar, samostalni izdavač i bibliotekar u Kneževini Srbiji.
Rođen je 1. avgusta 1790. godine u selu Ležimiru kod Sremske Mitrovice, u podnožju Fruške gore. Njegovi preci, Silvestrijevići, izbegli su iz Zenice u Bosni krajem 17. veka zbog turskog zuluma i naselili se u Slavoniji. Tamo su se bavili „vozarskim zanatom“ na reci Savi, pa otuda i prezime Vozarović.
Odlazak u Beč na knjigovezački zanat
Gligorije je između 1812. i 1816. godine radio u gostionici u Zemunu kao ugostiteljski radnik. Nakon toga je odlučio da se preseli u Beograd kako bi izučio knjigovezački zanat. međutim nije imao novca za školovanje, pa mu je u tome pomogla Perka Bajićka, koja mu je dala 150 franaka i podržala ga u odlasku u inostranstvo radi usavršavanja.
Uz podršku Vuka Stefanovića Karadžića, Gligorije je stigao u Beč u drugoj polovini 1824. godine i započeo svoj zanat kod majstora Jakova Hermana.
Povratak u Srbiju
Po završetku školovanja u Beču, Vozarović se vratio u Srbiju 1827. godine i otvorio prvu knjižaru u Beogradu.
Gligorije je bio bliski prijatelj i kum Alekse Simića, budućeg popečitelja i državnog savetnika, a takođe je imao podršku i prijateljstvo Dimitrija Davidovića.
Prva knjiga koju je štampao u Srbiji bila je „Srbsko stihotvorenije“ 1832. godine. Izdao je i celokupna dela Dositeja Obradovića u deset knjiga.
U njegovoj knjižari je osnovana Narodna biblioteka Srbije
U njegovoj knjižari 1832. godine osnovana je Narodna biblioteka Srbije, tada pod nazivom „Biblioteka varoši beogradske“. U periodu od 1833. do 1844. godine bio je knjigovezac Državne štamparije, a knjižaru je u Beogradu vodila njegova žena Sara, sestra ili sestričina Dimitrija Davidovića.
Vozarović je izdavao almanah „Golubica s cvetom knjižestva srbskog“ (1839—1844), koji je uređivao Miloš Svetić. Stojan Novaković je isticao da je „Golubica“ utrla put „Glasniku Srbskog učenog društva“, a Jovan Skerlić je smatrao da je to bio najbolji srpski almanah tog vremena. Vozarović je 1845. godine postao počasni član Društva srpske slovesnosti.
Bio je kum Sime Milutinovića-Sarajlije, dobar prijatelj Vuka Stefanovića Karadžića, čovek od poverenja kneza Miloša Obrenovića, a uvezivanje Sretenjskog ustava koje mu je dato na poverenje je (što je bila velika čast u to vreme) samo dokaz toga.
Takođe je bio u dobrim odnosima sa Dimitrijem Frušićem, srpskim lekarom i novinarom, koji je pokretač „Novina Serbskih“, prvih srpskih novina.
„Vozarev krst“
Bio je uveren da je pronašao mesto na kome su spaljene mošti Svetog Save i na tom mestu je 1847. godine postavio drveni krst, kasnije poznat kao „Vozarev krst“. Danas se taj deo Beograda naziva Crveni krst.
Gligorije Vozarović je preminuo 10/22. januara 1848. godine u Beogradu. Sahranjen je na starom tašmajdanskom groblju, ali se danas ne zna tačno mesto njegovog groba zbog izmeštanja humki. Spomenik mu je podigla supruga Sara, sa kojom nije imao dece. Tekst na spomeniku ističe njegovu ljubav prema srpskom rodu i doprinos koji je dao na polju srpske književnosti.
Biblioteka u Sremskoj Mitrovici je posvećena Gligoriju Vozareviću
U 19. veku osnivaju se u Sremu „poradi čitanja novina i knjiga i poradi međusobnog soobraštenija“ samostalne čitaonice ili čitališta: Srpska knjižnica i čitaonica u Irigu (1842), Srpska čitaonica u Šidu (1849), Srpska čitaonica u Rumi (1861), Srpska građanska Čitaonica u Sremskoj Mitrovici (1866), Srpska čitaonica u Staroj Pazovi (1878).
Upravo biblioteka Gligorije Vozarović danas predstavlja kulturnu ustanovu velikog značaja u Sremskoj Mitrovici i ona je osnovana na temeljima srpske građanske čitaonice iz 1886. godine i jedna je od najstarijih biblioteka na području Srema.
Predstavlja jednu od regionalnih biblioteka u bibliotečko-informacionom sistemu Republike Srbije, a prema rešenju Ministarstva za kulturu obavlja matičnu funkciju za biblioteke Srema. Kao gradska biblioteka, uz mesečno ili godišnje članstvo, dostupna je svim građanima republike Srbije.
Danas je biblioteka smeštena u tri fizički odvojene prostorije u centru grada i šest ogrnaka po okolnim selima. Dečje odeljenje sa Zavičajnim i Matičnom službom, posebno Naučno odeljenje i Odeljenje za odrasle sa Odeljenjem za nabavku i obradu knjiga i Odeljenjem za mlade. Fond se sastoji od više od 120.000 knjiga.
Jedan od najzaslužnijih ljudi za razvoj prosvete i književnosti u Srbiji
Gligorijeva kuća u Ležimiru, iako je bila spomenik od izuzetnog značaja pod zaštitom grada Sremska Mitrovica, nažalost je srušena.
Međutim, Vozarevića u ovom malom fruškogorskom selu i dalje ima i beskrajno su ponosni na svog slavnog pretka o kome se retko priča, a jedan je od najzaslužnijih ljudi za razvoj prosvete i književnosti u našoj zemlji.
