Rođen oko 1610. godine u okolini Šibenika, Vuk Mandušić ostaje upamćen kao srpski uskočki vojvoda koji je ostavio neizbrisiv trag u istoriji. Nakon pogibije Grigorija Subotića, Mandušić je izabran za morlačkog harambašu, a od 1645. do 1648. godine je bio srpski uskočki vojvoda u Dalmaciji, tokom Kandijskog rata.
Vuk Mandušić je, za vreme svoje službe, bio predstavnik srpskog stanovništva koje je naseljavalo područje okoline Šibenika, sada poznato kao selo Bribir. Ovo područje je tokom 17. veka postalo meta Osmanskog carstva, koje je u tom periodu nastavljalo svoje osvajačke pohode prema Mletačkoj Republici.
Mandušić je u mletačkim izvorima ostavio trag kao pravoslavni Morlak (Vlah), što je bila tadašnja obeležja za Srbe. Sa svojim četama, Vuk Mandušić je vodio borbe na turskoj teritoriju, pljačkajući i ubijajući Turke. Uz Serdare iz Ravnih Kotara, kao što su Stojan Janković i Ilija Smiljanić, Mandušić je bio narodni junak u tumačenju uskočke epohe, i često je opisivan kao „cenjen više no iko drugi“ u Krajini.
📜 Na današnji dan 1648. godine u Zečevu kod Šibenika u teškoj borbi sa Turcima poginuo je uskočki vojvoda i proslavljeni srpski junak iz Ravnih Kotara Vuk Mandušić. 🇷🇸 pic.twitter.com/g780I9HMA9
— Melhisedek (@CarSalimski) July 31, 2023
Svoju hrabrost i smelost Mandušić je pokazao u borbi kod utvrđenja u Zečevu 1648. godine, gde je nažalost poginuo. Njegova hrabrost bila je čuvena daleko van granica njegove rodne Dalmacije, a njegov život i delo ostali su zabeleženi i u Gorskom vijencu, epskoj poemi koju je napisao Petar II Petrović Njegoš.
A u ruke Mandušića Vuka biće svaka puška ubojita.
Kao vojnik, Vuk Mandušić se istakao neustrašivošću na megdanu i u borbama. No, on je bio ne samo vojnik, već i starešina koji je delovao nenametljivo i nesebično. Njegova ljudska priroda bila je vidljiva kroz deljenje svega sa saborcima, stičući njihovu ljubav, poštovanje i poslušnost. Ostao je upamćen kao veliki dobrotvor Srba iz Dalmacije.
Mletački generalni providur za Dalmaciju, Leonardo Foskolo, zabeležio je ove kvalitete i isključivu hrabrost Vuka Mandušića. U depešama generalnog providura, po prvi put su se pojavili podaci o Vuku Mandušiću, a njegov izveštaj o provali uskoka u Ključ bio je sastavni deo tih istorijskih dokumenata. Ovaj pohod, koji je duboko proniknuo u tursku teritoriju, svedoči o nesrazmernom hrabrost i veštini Vuka Mandušića i njegovih devet konaka.
Istoričari iz Mletačke Republike izrazili su počit i admiraciju prema Mandušiću, potvrđujući da je njegova hrabrost i podvige zaslužuju da se uvrste u sve istorijske zapisnike. Time što je ostavio neizbrisivi otisak u istoriji, Vuk Mandušić postao je neizostavan deo kolektivne istorije ovog perioda.
Godine 1648. poginuo je Vuk Mandušić, najslavniji junak srpske uskočke epike. Rođen je 1610. godine u zaleđu Šibenika, bio je uskočki vojvoda tj. „harambaša“. Sa svojim četama „uskakao“ je iz mletačke Dalmacije duboko u Tursku gde je pljačkao i ubijao Osmanlije. pic.twitter.com/ldxeLKQehf
— MilanSremac (@MilanSremac) February 8, 2023
Po naredbi generalnog providura Foskola, Vuk je dobio zadatak da se suprotstavi turskom vojskom predvođenom Husein-begom, koja se vraćala sa pljačkaškog pohoda iz zadarskog zaleđa.
Odlučan da zaštiti svoj narod, Vuk Mandušić je izabrao Zečevo kao mesto za postavljanje zasede. Ovo strateški važno područje, nedaleko od Đevrsaka, bilo je domaćin borbi koja će ući u istoriju. Sa njim su u borbi učestvovali i drugi harambaše – Medaković, Miljanić, Vukadin Mitrović i Ilija Smiljanić.
Odlučujući trenutak odigrao se u bitci 30. jula 1648. godine. Nesrazmerna turska snaga nadmašila je srpsku hrabrost, ali Vuk Mandušić, neustrašiv, vodio je boj. Dok mu je desna ruka bila odsečena, uspeo je ubiti čak četvoricu turskih vojnika. Ipak, iznemogao, pao je u ruke Turaka, koji su ga zarobili.
Sudbina Vuka Mandušića je bila jednako junačka i tragična. I ako zarobljen, izranjavan i dalje je izazvao strah kod turskih vojnika koji su mu i polumrtvom glavu odsekli. Husein-beg je preuzeo ovu glavu, zajedno sa još četrdeset srpskih glava, noseći ih Derviš-paši u Livno. Kao znak poštovanja, Derviš-paša je izrazio saučešće javno poklonivši se ovim junačkim srpskim borcima.
Telo Vuka Mandušića, bez glave, sahranjeno je na mestu pogibije u dolovima Mandića, na putu Benkovac-Kistanje, gde i danas stoji obeležje koje svedoči o njegovoj žrtvi za otadžbinu. Nakon bitke, cela Dalmacija je oplakivala za gubitkom ovog hrabrog vojvode. Vuk Mandušić je legenda koja živi i danas, svedočeći o neizmernoj hrabrosti i žrtvi za slobodu i otadžbinu.
Uspomene na Vuka Mandušića preživele su kroz stihove narodnih pevača. Kroz poetske izraze, njegovo ime i podvige proslavljeni su i čuvanju od zaborava. Narod je na taj način doprineo tome da Vuk Mandušić ostane živ u sećanju. Stihovi o njemu će i dalje odjekivati kao oda hrabrosti i predanosti, obogaćujući našu istoriju sa nastavkom ispisivanja ove vitalne epohe. Vuk Mandušić će ostati nedostižni junak, Srbin iz Dalmacije, junak Njegošev i neizostavni deo slavne istorije.
