Klimatske promene verojatno potiču porast ekstremnih vremenskih dešavanja širom planete. To bi mogao biti zabrinjavajući znak za ono što dolazi.
Poplave i valovi vrućine širom Afrike, poplave u južnom Brazilu, suša u Amazoniji i ekstremne vrućine u cijeloj Aziji, uključujući Indiju: vesti su ove godine pune alarmantnih priča o vremenskim nepogodama, i to s dobrim razlogom,
Do sada je 2024. bila posebno loša kada je reč o ekstremnim vremenskim uslovima, sa sušama, ekstremnim vrućinama i poplavama koje su uzrokovale ozbiljnu štetu po zdravlje i egzistenciju, navodi Svjetska meteorološka organizacija (SZO).
“Gotovo svaka regija u svetu se suočila sa ekstremnim vremenskim i klimatskim događajima različite prirode”, rekao je za Dojče vele stručnjak za klimu Alvaro Silva.
I dok se svaki pojedinačni ekstremni vremenski događaj ne može pripisati klimatskim promenama, oni postaju sve veerovatniji i sve su intenzivniji zbog emisija stakleničkih plinova koje nastaju izgaranjem ugljena, nafte i plina.
Prošle je godine na severnoj hemisferi je zabilježeno najtoplije leto u proteklih 2000 godina, a globalno je 2024. na putu da bude još toplija.
Koja je veza između klimatskih promena i vremena?
Klimatske promene povećavaju isparavanje i uzrokuju više vodene pare u atmosferu. To uzrokuje intenzivnije padavine i poplave u nekim područjima, te ekstremnije suše u drugima. Toplije temperature oceana intenziviraju klimatske obrasce, dok više ukupne temperature dovode do češćih valova vrućine.
To ima razarajuće posledice u globalnim vremenskim obrascima, što rezultira različitim efektima širom planete.
Gotovo 1,5 miliona ljudi je raseljeno, što je navodno najveći slučaj klimatske migracije u Brazilu.
“Nije samo učestalost i intenzitet ono o čemu se obično čuje, već i promjene u tajmingu i trajanju ovih ekstrema”, rekao je Alvaro.
“Više ne znamo što je normalno u klimi, jer vidimo sve veći trend ekstremnih događaja“, kaže on.
Koji su ekstremni vremenski uslovi uzrokovani klimatskim promjenama, a koji nisu?
Uticaj klimatskih promena vidljiv je kada se promatraju dugoročni vremenski trendovi, ali određivanje njihove uloge u specifičnim vremenskim pojavama postalo je moguće tek nedavno.
Dojče vele je analizirao tri velika vremenske pojave ove godine kako bi vidio jesu li klimatske promjene odlučujući faktor.
Postoji li veza između klimatskih promjena i vrućina u Indiji?
U aprilu i u maju, Indija je, skupa s mnogim dijelovima Azije, bila pogođena ekstremnim vrućinama.
U delovima Indije zabilježena je temperatura od 47 stepene celzijusa, što je dovelo do smrti i širenja siromaštva. Ekstremne vrućine su čak dovele u pitanje odaziv birača na indijskim izborima.
Nekoliko političara zaduženih za sprovođenje izbora i voditelja kampanja navodno se razbolelo zbog vrućine, Među njima i federalni ministar puteva koji se srušio na bini.
“Više od 900 miliona glasača treba izaći na otvoreno i čekati u redu… sate i sate pod suncem”, rekla je Leena Rikkila Tamang, direktorica jedne nevladine organizacije. „Vidimo jasan pad odaziva birača u usporedbi s izborima 2019. godine“, kaže ona.
Toplotni val bio je 45 puta verojatniji zbog klimatskih promjena i bio je za 0,85 stepeni celzijusa topliji nego što bi inače bio, navodi WWA. WWA je inicijativa naučnika koji istražuju jesu li i u kojoj mjeri klimatske promene uzrokovane ljudskim delovanjem igrale ulogu u nedavnim ekstremnim vremenskim pojavama.
Šteta zavisi od ranjivosti stanovništva
“Apsolutno nema sumnje da će sve dok nastavljamo sagorijevati fosilna goriva i, prema tome, povećavati koncentraciju stakleničkih plinova u atmosferi. Ovi toplinski valovi postajati sve češći, ozbiljniji i dužeg trajanja”, kaže Frederike Oto, šef WWA.
Štete uzrokovane ekstremnim vremenskim uslovima zavise o ranjivosti stanovništva. Čak i naizgled mali porast od 0,85 stepeni celzijusa može uzrokovati veliku štetu.
“U zemljama poput Indije i drugim dijelovima južne Azije gde puno ljudi radi na otvorenom, mnogo su izloženiji i ranjiviji čak i na relativno male promene ekstremne vrućine”, rekao je Oto.
Jesu li klimatske promene igrale ulogu u poplavama u Brazilu?
Više od 100 ljudi poginulo je u razornim poplavama u južnoj brazilskoj državi Rio Grande do Su. Nastala šteta meri se u milijardama dolara.
Gotovo 1,5 miliona ljudi je raseljeno, što je navodno najveći slučaj klimatske migracije u zemlji. Državna vlada čak razmatra premještanje cijelih gradova kako bi izbjegla buduće katastrofe.
Neki naučnici su već ukazali na efekte klimatskih promena, poput stalnog zagrijavanja uzrokovanog El Ninom, kako bi objasnili poplave. Ranjivost takođe igra vrlo značajnu ulogu u šteti uzrokovanoj poplavama, a neki inženjeri ukazuju na nedovoljnu pripremljenost i probleme s infrastrukturom.
Jedna studija je zaključila da se obilne padavine koje su dovele do poplava uglavnom mogu pripisati klimatskim promjenama koje su uzrokovali ljudi.
WWA trenutno radi na vlastitoj studiji, ali Otto kaže da su prethodne poplave u zemlji bile jasno povezane s klimatskim promjenama.
Jesu li klimatske promene pogoršale nedavne tornade u SAD-u?
Sjedinjene Države ove su godine bile suočene sa velikim brojem tornada.
Tokom četiri dana više od 100 tornada pogodilo je srednji zapad i Velike nizine, „prouzrokovavši značajnu štetu i gubitak života“, naveli su zvaničnici.
Sjedinjene Države ove su godine bile suočene sa velikim brojem tornada. Nacionalna meteorološka služba u Omahi, Nebraska, zabilježila je rekord izdavanjem 48 upozorenja na tornado u jednom danu.
Ali uzroke tornada neverojatno je teško utvrditi zbog njihove malog opsega. Studije atribucije klimatskih promena najbolje funkcionišu na događajima velikih razmera, kao što su ekstremne vrućine, ekstremne hladnoće i suše.
S izuzetkom tropskih ciklona u sjevernom Atlantiku, klimatske promjene nisu povezane s povećanjem brzine vjetra, osobito iznad kopna, kaže Otto.
“S obzirom na to da ne vidimo promjene u drugim vrstama brzina vjetra ili drugim vrstama oluja, ne bih očekivao veliku promjenu, ali to bi moglo biti sasvim drugačije za tornada jer su oni drugačiji fenomen“, kaže Otto.
U suštini, naučnici ne mogu reći kakvu su ulogu odigrale klimatske promjene ili jesu li uopšte.
Zar se ekstremno vreme ne događa uvek?
Istorija je prepuna primjera ekstremnih vremenskih prilika. Čak i pre nego što su se zupčanici industrijske revolucije počeli okretati i ljudi počeli ozbiljno sagorevati fosilna goriva. Takvi su događaji prirodni fenomen, no klimatske promene vrlo su ih jasno učinile daleko vjerovatnijim i daleko destruktivnijim, kažu stručnjaci.
Prije 1990-ih prijavljeno je godišnje oko 70 do 150 vremenskih nepogoda i opasnosti povezanih s vodom. Od 2000. godine godišnje se bilježi više od 300 ekstremnih događaja. Čak i uz nedovoljno izvještavanje u prošlosti, “razlika je neupitna”.
