Japanska reč „Sensei“ ima daleko šire značenje od reči učitelj

U različitim borilačkim veštinama, koriste se različiti nazivi za titule pojedinih majstorskih zvanja. Spomenućemo i objasniti neke od najpoznatijih titula. Jedna od najčešćih i najpoznatijih reči u borilačkim veštinama a koja označava određenu titulu je zasigurno reč Sensei.

Reč za titulu Sensei – najčešće se prevodi kao učitelj, iako bi reč u doslovnom prevodu imala značenje – osoba koja je rođena pre, tj. osoba koja je duhovno rođena pre drugih, ili bolje rečeno, osoba koja dobro poznaje život.

Japanska reč sensei sastoji se od dve reči: Sen – pre i sei – život

Reč Sensei je novija reč, a započinje da se koristi u Japanu početkom 1960. godine, najpre u borilačkim veštinama (ju-jutsu, aikido, karate) da bi kasnije, 1968. godine, ova reč počela da se upotrebljava kao izraz poštovanja, a zatim je označavala titulu za različite učene ljude. Tako se naziv Sensei danas koristi i kao titula za učitelje ali i za doktore, lekare, advokate, inženjere, novinare kao i za mnoge druge učene i poštovane profesije.

Reč, kao i titulu – Sensei, često se povezuje i sa zen filozofijom (zen budizam). U zen budizmu se pretpostavlja da osoba koja dobro poznaje život te ima mnogo životnog iskustva, ima predosećaj kao da je ponovo rođena.

Sama reč sen-sei, potiče od indijske riječi sen-an (sen ani), a koja se koristila kao naziv za vođe (za osobu koja je bila u svojstvu vođe ili u svojstvu ratnika tj. ratnog vođe) indijske ratničke kaste plemića –ratnika – ksatreja.

Njegova osnovna odlika bila je sposobnost da vodi

Njegova osnovna odlika bila je sposobnost da vodi tj. da bude vođa drugim pripadnicima te plemićke – ratničke kaste. Od njih se očekivala velika hrabrost, izdržljivost, osećaj za pravdu, velikodušnost, dobra diplomatija, kao i želja da se zaštite slabiji, bilo od nepravde ili smrti.

Osoba koja je nosila takvu titulu morala je biti spremna, ukoliko je bilo potrebno, da žrtvuje i svoj život u odbranu svojih podređenih. Od njih se očekivala i iznimna odanost prema svojim podređenima.

Kasta ksatreja polako je isčeznula u srednjem veku, a zamenila ju je kasta rajputi. Japanski naziv za ratničku kastu ksatreja bio je setsuri, a prihvativši neka od njihovih načela, u Japanu su kasnije nastali poznati ratnici – samuraji.

Reč Sen-an je iz Kine došla u Japan

Reč sen–an se preko Indije proširila i po Kini, da bi se reč iz Kine polako prenela u Koreju i Japan. Na tom putu reč je počela postepeno da se menja (drugačiji izgovor i nazivi), a kako se menjala sama reč, tako se menjalo i njeno značenje.

Reč sen-an se u Kini polako promenila u reč – senfan (sienfan), takođe i njeno samo značenje se polako promenilo, te je od titule za ratnog vođu, postala titula za osobu koja je vešta u borilačkim veštinama te podučava druge u nekoj od borilačkih veština.

U samoj Kini, u borilačkim veštinama, koristio se drugi naziv za takve osobe koje bi podučavale druge. Najčešći naziv za takve osobe je Sifu (Cantonese) ili Shifu (mandarinski kineski).

Samo značenje reči bilo bi, starac koji poseduje veliko znanje i iskustvo u borilačkim veštinama te nas podučava poput oca.

Nazivi i značenja titula u Japanu, Kini i Indiji

U Indiji se duhovni vođa, prema sanskrit zapisima, naziva – Guru (Goru), dok je u Japanu naziv za duhovnog vođu (viši učitelj zen budizma) – Roshi.

Takođe, u Japanu se ponekad koristi i titula Sosai, a koja se koristi kao naziv za predsednike nekih velikih firmi, ambasadore, ali i direktore-generale određenih velikih organizacija, pa i borilačkih kao na primer – Sosai Oyama). Poznata je i titula u borilačkim veštinama – Sempai, koja se dod‌eljuje za starijeg i iskusnijeg učenika, a koji je ujedno i asistent učitelju.

U Kini, je u borilačkim veštinama poznata i titula – Shi, koja se najčešće veže za majstore borilačkih veština iz hrama Shaolin, a koja označava velikog majstora borilačkih veština, ali i učitelja zen filozofije.

Sama titula Shi ima svoje uporište u imenu pokrajine tj. nazivu šume – Shao shi, a u kojoj se nalazi i sam hram Shaolin. Kinezi za osobu koja je dostigla najviši nivo učenja (kako borilačkih vještina tako i zen filozofije) ponekad koriste i titulu Shihan, a koja se često koristi i u Japanu.

Titula koja je po svom značenju najbliža reči sen–an, je titula koja se koristi u Koreji za majstore borilačkih veština – tae kwon do, a to je naziv – suseung-nim, titula koju dobija veliki majstor ili još poznatija titula – soseang-nim, a koja označava osobu – general majstora (ratnog vođu) i vrsnog poznavaoca borilačkih vještina.

Postoji i titula O Sensei, koja se koristi iz poštovanja za posebno velikog učitelja i majstora borilačkih veština, kakav je bio tvorac aikidoa, Morihei Ueshiba. Sama reč, titula – O Sensei se najčešće prevodi kao – veliki učitelj.

Značenje titule Sensei

Slična reč u borilačkim vještinama je i titula – Soke, koja se dod‌eljuje iz poštovanja za osobu tj. majstora koji je utemeljitelj određenog borilačkog stila.

Značenje titule Sensei, najbolje je opisao japanski majstor borilačkih veština Shigeru Egami (1912 -1981) u svojoj poznatoj izreci. „Nije svaki Sensei majstor i nije svaki majstor Sensei.“ Majstor Egami je bio poznati majstor shotokan stila i začetnik stila shotokai.

Izreka je postala još priznatija i popularnija kada ju je u svojoj knjizi „Book of Ki“, ponovio i poznati japanski majstor borilačkih veština (ju-jutsu, judo, aikido) Koichi Tohei (1920-2011).

Danas je mnogo onih koji se predstavljaju kao Sensei, kao i onih koji bi to želeli da budu. Takođe, ima i onih osoba koje drugi nazivaju Sensei (ponekad iz poštovanja prema toj osobi, iako najčešće iz nepoznavanja same titule Sensei).

Ova titula se zaslužuje napornim i dugotrajnim radom

Titula sensei mora se postepeno zaslužiti napornim i dugotrajnim radom, dobrim poznavanjem borilačkih vještina, kao i određenim ispravnim načinom prenošenja svog životnog iskustva, svojim učenicima. Titula Sensei se ne stiče Dan zvanjem. Svi oni koji se koriste ovom titulom, morali bi znati da pravi Sensei ne traži i ne vrbuje svoje učenik niti svoje sledbenike, već oni sami pronalaze njega.

Takođe, poznavaoc borilačkih veština kada ulazi u bilo koju salu (dojo) u kojoj se vežbaju istočnjačke borilačke veštine, svojim naklonom odaje počast i ukazuje na poštovanje, kako prema Senseiu (sifu) tako i prema izvesnoj borilačkoj veštini. Takav naklon u borilačkim vještinama najpoznatiji je pod japanskim nazivom – Sensei ni rei (pozdrav učitelju).

Sensei je uvek jedan

Ponekad, istovremeno u dvorani (dojo) mogu vežbati više visoko rangiranih te priznatih majstora određene borilačke veštine, pa čak i različitih borilačkih veština (istovremeno u dvorani za vježbanje se mogu naći više Sensei-a ili sifu majstora), ali tada samo je jedan od njih – Sensei, i on tada predvodi vežbanje ostalih.

On tada preuzima i ulogu vođe, a svi ga ostali majstori borilačkih vještina (bez obzira na stupanj njihovog majstorstva) moraju slušati i poštivati.

Iako, niti jedna od navedenih titula u borilačkim veštinama, u doslovnom prevodu ne znači – učitelj, ipak se taj termin najčešće spominje kao prevod za određene titule. Sensei – vođa i osoba koja nas vodi kroz život, jer ga ista dobro poznaje i ima veliko životno iskustvo, Shifu – starac sa velikim znanjem i iskustvom koji nas poučava kao otac, sonseang – nim – general majstor (ratni vođa), Guru – osoba koja nas vodi na duhovnom putu.

Prevesti naziv tih titula, sa rečju – učitelj, je vrlo pojednostavljeno te iskrivljeno, i u najmanju ruku nepotpuno kao značenje reči određene titule.

Ponekad neki od majstora koriste dve titule

Danas se u mnogim borilačkim sportovima (veštinama) koristi naziv i titula – trener ili instruktor. Takođe, često se koristi i titula – Master ili Grand Master.

Ponekad neki od majstora koriste čak dve titule, kao na primer; sifu-shi ili Master sensei, iako za to ne postoje i pravi razlozi. Isto kao i osoba koja je u nekoliko različitih stilova stekla različite stupnjeve – Dan zvanja, kod svog predstavljanja daje najveći rang (na primer, osoba koja je stekla zvanje 3. Dan judo, 4. dan aikido te 5. dan karate, predstavlja se kao majstor 5. Dan).

Neki praktikanti misle da će automatski kada steknu određeno majstorsko zvanje, kao na primjer – 3. Dan, postati i Sensei, no to i nije tako. Takođe, ima i mnogo trenera (instruktora) koji imaju odliku dobrog Sensei-a, kao što ima i onih majstora koji se predstavljaju kao sensei, a da isti nemaju potrebne odlike, kao ni kvalitet za tako veliku i zahtevnu titulu kao što je – sensei.

Ima i onih majstora iz različitih borilačkih veština, koji pod pojmom titule sensei smatraju osobu koja je čuvar i poštovalac tradicije borilačkih veština.

Titula Sensei ima daleko šire značenje od reči učitelj

Interesantno je da se u vještinama aikido i ju-jutsu titula Sensei stavlja nakon imena majstora, dok u karate-u, judo-u, nin- jutsu-u kao uostalom i sve ostale titule u drugim borilačkim veštinama, stavljaju se ispred imena majstora, a što je prema pravilu o pisanju titula ispravnije.

U nekim borilačkim vještinama poput Muay Thai (tajlandski boks) ili Brazilian jiu-jutsu, titule za majstore se ne koriste, iako su te vještine nastale na osnovama vještina u kojima se koriste titule kao što su Shifu i Sensei.

Kao što se može vid‌eti iz priloženog, reč i titula Sensei u borilačkim vještinama, nikako se ne može pojednostavljeno prevesti sa rečju učitelj, jer titula Sensei ima daleko šire značenje.