Stefan Nemanja, poznat kao Sveti Simeon Mirotočivi, bio je osnivač dinastije Nemanjića i ključna ličnost u temeljenju srpske srednjovekovne države. Rođen u 12. veku, vladao je kao veliki župan Raške od 1166. do 1196. godine, kada je presto ustupio sinu Stefanu Prvovenčanom i zamonašio se u Petrovoj crkvi sa svojom suprgom Anom.
Njegov životni put obeležile su borbe za samostalnost srpske države, savezništva i sukobi sa Vizantijom, kao i izgradnja duhovnih i kulturnih centara koji su oblikovali srpsku istoriju.
Utemeljitelj srpske države i borba za nezavisnost
Nemanja je preuzeo vlast u Raškoj 1166. godine, zbacivši svog brata Tihomira, koji je uživao podršku Vizantije. Od samog početka svoje vladavine, težio je osamostaljenju srpskih zemalja, što ga je dovelo u sukob sa moćnim Carigradom.
Iako je u početku ratovao protiv Vizantije u savezu sa Mletačkom Republikom, odlučujući preokret nastao je tek nakon smrti cara Manojla Komnina. Iskoristivši povoljne okolnosti, u savezu sa Ugarskom napao je Vizantiju i teritorijalno proširio Rašku na Zetu, Trebinje, Zahumlje i Metohiju.
U nadi da će osnažiti svoj položaj, Stefan Nemanja je 1189. godine pokušao da sklopi savez sa Fridrihom I Barbarosom, nemačkim carem i vođom Trećeg krstaškog rata, koji je prolazio kroz Rašku.
Međutim, ovaj pokušaj nije urodio plodom, a ubrzo nakon odlaska krstaša, Vizantija je krenula u ofanzivu. U bici kod Morave 1190. godine, Nemanja je pretrpeo poraz i izgubio teritorije istočno od reke, ali je ipak uspeo da sačuva samostalnost svoje države.
Povlačenje sa prestola i duhovno nasleđe
Godine 1196, Stefan Nemanja je doneo ključnu odluku – povukao se sa vlasti i zamonašio sa suprugom Anom u Crkvi Svetih Petra i Pavla u Rasu. Tom prilikom uzeli su monaška imena Simeon i Anastasija.
Govor Stefana Nemanje na monašenju
Čeda moja draga, koju odgajih! Svima je vama poznato kako Bog promislom Svojim postavi mene da vladam nad vama; poznato vam je i to, kako upropašćenu nađoh u početku zemlju našu, no pomoću Boga i Presvete Vladičice naše Bogorodice ja se, prema moćima svojim, ne lenih, niti sebi dadoh mira, dok sve ne popravih.
I Božjom pomoću uvećah zemlju vašu i u dužinu i u širinu, što je svima poznato. Evo dosad ja vas sve, kao decu svoju, odgajih, i naučih da se držite vere pravoslavne. Mnogi inoplemenici ustadoše na me i napadoše me kao pčele saće, ali imenom Gospodnjim ja im se protivstavljah i odolevah im.
Zato i vi, čeda moja draga, ne zaboravljajte učenje i pravoverni zakon, koji ja ustanovih. Jer, držeći se njega, imaćete Boga za pomoćnika sebi i Presvetu Bogorodicu, i moju, iako grešnu, molitvu.
„Da oči moje vide spasenje, koje Gospod ugotovi pred licem sviju ljudi“
A sada otpustite mene, vladara svoga, s mirom, da oči moje vide spasenje, koje Gospod ugotovi pred licem sviju ljudi, svetlost na otkrivenje narodima i u slavu vama, pastvi mojoj. Jer vidim kako je sve ljudsko, što ne ostaje posle smrti, sujeta; ne ostaje bogatstvo, ne ostaje slava, jer kad smrt dođe, ona sve to uništi.
Zbog toga se uzalud paštimo. Kratak je put kojim hodimo; život je naš dim, para, zemlja i prah. Za malo se javlja, i ubrzo nestaje. Stoga je vaistinu sve taština.
Ovaj život je senka i san, i nizašta se pašti svaki zemnorodni, kao što knjige rekoše: kada i sav svet stečemo, onda se u grob selimo, gde su zajedno carevi i ubogi. Zato, čeda moja draga, pustite me brzo da idem videti utehe Izrailjeve.
Presto je predao srednjem sinu Stefanu, kasnijem Prvovenčanom kralju Srbije, iako je prema običajima, vladarska čast trebalo da pripadne najstarijem sinu, Vukanu. Ovakvim postupkom ukazao je na to da više veruje u Stefanove državničke sposobnosti.
Odlazak na Svetu Goru
Njegov duhovni put nastavio se na Svetoj Gori, gde se pridružio svom najmlađem sinu, Svetom Savi, i zajedno su 1198. godine osnovali manastir Hilandar. Ova svetinja ubrzo je postala jedan od najvažnijih srpskih duhovnih i književnih centara, simbol pravoslavne vere i nacionalnog identiteta. Stefan Nemanja se upokojio u Hilandaru 13. februara 1200. godine kao monah Simeon.
Svetitelj i čudotvorac
Nakon smrti, mošti Svetog Simeona postale su izvor čudesnog mirotočenja, što je dodatno učvrstilo njegovo poštovanje među Srbima. Zbog toga ga Srpska pravoslavna crkva proslavlja kao Svetog Simeona Mirotočivog, prvog svetitelja iz loze Nemanjića.
Pored Hilandara i Studenice, Stefan Nemanja je sagradio i mnoge druge značajne svetinje, uključujući Đurđeve stupove, Bogorodičin manastir i manastir Svetog Nikole kod Kuršumlije. Tokom svoje vladavine, energično je suzbijao bogumilsku jeres, učvršćujući pravoslavlje kao osnovni stub srpske duhovnosti.
Njegova vladavina, kao i monaški put, ostavili su dubok trag u srpskoj istoriji. Sveti Simeon Mirotočivi nije bio samo veliki državnik, već i osnivač duhovne tradicije koja će kroz Svetog Savu i naredne generacije Nemanjića dostići svoj vrhunac.
