Obnova manastira Karanovac, jedne od najvećih pravoslavnih svetinja u Potkozarju, koja je započeta pre dve godine, napreduje iz dana u dan. Vernici će uskoro prisustvovati završetku i osvećenju manastirskog konaka. Uzdizanje ove svetinje velika je nada za razvoj verskog turizma u ovom kraju Srpske.
Radovi su počeli 2022. godine osvećenjem temelja manastirske crkve i konaka zahvaljujući Eparhiji banjalučkoj i vladici Jefremu. Arheološka istraživanja počela su još 2004. pod rukovodstvom arheologa i direktora Zavičajnog muzeja Gradiška Milana Đurđevića. Po njemu danas nosi ime Arheološki park sačuvan uz manastir.
„U parku su materijalni ostaci koji pokazuju kontinuitet dug više od 2.000 godina. Od rimskog perioda i poljoprivrednog imanja, nekropole, manastirske crkve, privredne zgrade, do crkava brvnara iz turskog perioda“, rekao je arheolog Bojan Vujinović, koji je i gradski menadžer Gradiške.
Prema njegovim rečima, to je reprezentativan primer kulturnog kontinuiteta na prostorima Republike Srpske. Ovaj manastirski kompleks predstavlja jedinstvenu priču kroz arheološki park i buduću muzejsku postavku, koja ima nameru da rekonstruiše sliku Potkozarja kroz nekoliko milenijuma.
On je istakao da je za ovaj kompleks veoma važan pronalazak ćiriličkog i glagoljičkog pisma te da se kroz buduću muzejsku postavku prikažu svi fenomenalni eksponati kao važan materijalni dokaz pravoslavnog kontinuiteta.
„U srednjovjekovnoj manastirskoj crkvi pronađen je najstariji ćirilički natpis iz 1301. godine, na kojem piše: ‘Ja pop Lomnice pisah po roždenstvu Hristovom na 1.000 na 300 i na jedno leto…’ To direktno upućuje na sam početak 14. vijeka te na period Stefana Dragutina iz loze Nemanjića, koji je na prostoru Usore i Soli, sa druge strane rijeke Vrbas, očigledno imao uticaj i na pravoslavni živalj koji je tada živio u Donjim Krajima“, pojašnjava Vujinović.
Natpis iz 12. veka
Jedan glagoljički natpis na kamenu dovodi se u vezu sa 12. vekom. Na njemu je ispisano muško ime u dativu (Radinu). Danas se čuva kao dio stalne postavke u Muzeju Republike Srpske. Iako je ovaj natpis iz relativno kasnog vremena, govori u prilog određenoj Ćirilo-Metodskoj tradiciji.
„Drugi natpis dovodi se u vezu sa drugom polovinom 14. vijeka. Pronađen je na nadgrobnoj ploči, na grobu djeteta. Na natpisu je ime i prezime djeteta, Mileta Stojić, što zapravo predstavlja najstarije sačuvano ime i prezime nekoga iz Potkozarja. Zanimljivo je da upravo u ovim krajevima i dan-danas imamo porodice Stojić i Stojnić. To je zapravo ta priča o kontinuitetu, koja je veoma važna da se ispriča kroz buduću muzejsku postavku i Arheološki park, ali i uopšte o kulturnom nasljeđu Potkozarja i ovog dijela Republike Srpske“, rekao je Vujinović.
Završetak manastirskog kompleksa u Gornjim Kijevcima zasigurno će doprineti razvoju verskog turizma. Pre svega kroz Arheološki park, koji je zaštićen kao nacionalni spomenik BiH.
Duhovni i verski centar
Gradonačelnik Gradiške Zoran Adžić ističe da je grad ponosan na obnovu srednjovekovnog manastira Karanovac. U njega je uloženo dvije decenije značajnih arheoloških istraživanja koja su pokazala identitet i kontinuitet življenja na našim prostorima.
„U saradnji sa Eparhijom banjalučkom i vladikom Jefremom maksimalno smo se uključili u otkup zemljišta i izradu projektne dokumentacije. Sa Vladom Republike Srpske i drugim republičkim ustanovama počeli smo s obnovom jedne od najvećih svetinja Potkozarja. Raduje nas činjenica da ćemo u nekoliko narednih godina dobiti duhovni i vjerski centar Potkozarja, koji će kroz svoju obnovu, arheološki park i muzej, svjedočiti o životu pravoslavnog naroda na našim prostorima te biti istinski reprezent našeg identiteta na prostoru Republike Srpske“, rekao je Adžić.
Arhijerejski namesnik gradiški protojerej stavrofor, Gojko Slijepčević istakao je da ga raduje obnova duhovnog života manastira Karanovac. Posebno činjenica da će ova svetinja biti značajan centar, ne samo za namesništvo gradiško i za Eparhiju banjalučku, nego za čitavu pravoslavnu crkvu.
„To je naš manastir iz srednjeg vijeka. Iz vremena Nemanjića kada je Srpska pravoslavna crkva bila prisutna u svim etničkim srpskim prostorima. Nažalost, on je stradao kao i mnogi naši srednjovjekovni manastiri, a iako je prošlo nekoliko vijekova pravoslavni narod nije zaboravio manastir Karanovac“, istakao je Slijepčević i dodao da se crkva odvažila na tako bitan korak ka obnovi manastira Karanovac, koji će pored vjerskog imati i turistički značaj s obzirom da se nalazi samo sedam kilometara od autoputa Gradiška – Banjaluka.
“Put meda i Rimljana”
Manastirski kompleks u Gornjim Kijevcima biće dio prve interpretativne rute u BiH pod nazivom “Put meda i Rimljana”, gdje će svi posjetioci moći putem digitalnih info-tabli sagledati 3D modele nekadašnjih objekata te pročitati o svim detaljima, a pri tome biti i dio ove turističke priče.
– Na rijeci Lubini planirano je i šetalište u dužini od 2,5 kilometara te uvezivanje poljoprivrednih gazdinstava, odmarališta i planinarskih domova u čitavu priču kroz gastronomiju i adrenalinski turizam – rekao je Bojan Vujinović.
