Srpski naučnik Bogdan Maglić jedan je od naučnika o kojima javnost danas ne zna dovoljno, a koji su ozbiljno zadužili i Srbiju i svet.
Ovaj nuklearni fizičar jedini je Srbin koji je otkrio elementarnu česticu i to omega pi mezon, a dao joj je ime S čestica po svom rodnom gradu.
Maglić je učestvovao i u otkriću delta mezona, neutronske fotometrije, varnične komore bez filma, ali i razvoju spektrometra nedostajuće mase, anihilacionog spektrometra, auto kolajdera ubrzanih snopova čestica… Za svoja otkrića, što u SAD, što u CERN-u, dobio je mnoga priznanja, među kojima i priznanje američkog predsednika Džona Kenedija.
Bogdan Maglić rođen je 5. avgusta 1928. godine u Somboru, u porodici uglednog advokata i narodnog poslanika Cvete Maglića.
Ratne godine i Komunistička partija
Posle završene osnovne škole u rodnom gradu, Maglić je 1939. upisao somborsku Gimnaziju i u njoj je završio prva dva razreda.
Okupacija 1941. zatekla ga je na porodičnom posedu, nedaleko od Borova u Istočnoj Slavoniji, pa je 13-godišnji Bogdan, sa majkom, bio zatvoren u ustaški logor, odakle je uspeo da se spase.
„Ratne godine proveo je u Beogradu, a nakon rata završio je gimnaziju u Vukovaru i upisao studije fizike na Tehničkom fakultetu u Beogradu, gde je i diplomirao 1951. godine.
Sa svega 19 godina (1947) Maglić je započeo karijeru nuklearnog fizičara i postao asistent znamenitog profesora Pavla Savića, a posle diplomiranja zaposlio se na Institutu u Vinči.
Magistrirao je 1955. na Univerzitetu u Liverpulu, a kao stipendista organizacije Unesko nastavio je od 1956. trogodišnje doktorske studije na Tehnološkom institutu u Masačusetsu (SAD), gde je 1959. doktorirao fiziku visokih energija i nuklearno inženjerstvo“, piše Ravnoplov, sajt posvećen predstavljanju kulturno-istorijskog nasleđa Sombora i okoline.
Zanimljivo je da je u Americi odmah počeo da radi u Brukneru, u nacionalnoj laboratoriji Atomske komisije, iako je, kako je sam pričao medijima, bio član Komunističke partije.
„To je bilo suprotno od onog što je pisalo u Makartijevom zakonu, da niko ko je bio član komunističke partije bilo gde u svetu ne može da stupi na tlo SAD“, pričao je Maglić svojevremeno.
Iako je bio veoma cenjen naučnik, on je svojevremeno pričao i o tome da se njegovo ime, za Ameriku stilizovano kao Maglich, pojavljivalo i u džet-set rubrikama, a po medijima se u jednom trenutku spekulisalo i da je bio agent i Jugoslavije i SAD, što je uvek negirao.
Otkrića
Od 1967. godine predavao je na Univerzitetu Pensilvanija (University of Pennsylvania), a bio je i gostujući profesor na Prinston univerzitetu (Princeton University). Od 1969. godine profesor je i glavni istraživač za fiziku visokih energija državnog Ratgers univerziteta (Rutgers University) u Nju Džerziju. Dok je sarađivao sa Univerzitetom Kalifornija (University of California), Maglić je objavio 23 istraživačka rada, koja su citirana preko 200 puta.
Bio je i predsednik Korporacije za višu fiziku u Prinstonu, rukovodilac u NASA centru za vasionsku tehnologiju u Nju Meksiku, saradnik Američkog udruženja fizičara i kopredsednik Teslinog memorijalnog komiteta, posebno angažovan i zaslužan za podizanje Teslinog spomenika na Nijagarinim vodopadima (godine 1976. Maglić je bio izaslanik američkog predsednika Džeralda Forda na obeležavanju godišnjice Teslinog rođenja u Jugoslaviji i tom prilikom primljen je kod predsednika SFRJ J. B. Tita). Bio je i član Američko-evropske grupe za razvojne projekte.
Od 1974. godine Maglić je napustio univerzitetsku karijeru i posvetio se naučnim istraživanjima u privatnom sektoru. Osnovao je „Migma institut za fuziju visoke energije“ (MIGMA Institute of High Energy Fusion – Fusion Energy Corp.). Od 1985. do 1987. godine izvršni je direktor i glavni istraživač laboratorije „Aneutronic Energy Labs of United Sciences – AELabs“, a od 1988. do 1993. godine bio je izvršni direktor u „Advanced Physics Corporation“.
Godine 1995. osnovao je „HiEnergy Microdevices“ (kasnije „HiEnergy Technologies“), a početkom 21. stoleća postao je glavni tehnološki direktor Kalifornijske naučne i inženjerske korporacije (California Science & Engineering Corporation – CALSEC). Maglić je bio osnivač i glavni urednik američkog časopisa Adventures in Experimental Physics, koji je izlazio od 1972. do 1980. godine.
Među značajnim Maglićevim otkrićima nalazio se i stohiometrijski teleanalizator – uređaj koji utvrđuje hemijski sastav materije bez kontakta sa njom, a koji je dobio masovnu primenu na aerodromima. Intenzivno je godinama radio na metodu neutronske dijagnostike za rano otkrivanje maligniteta kod ljudi, putem određivanja hemijskog sastava tkiva bez biopsije.
Bio je vodeći zagovornik neradioaktivne aneutronske fuzije kao izvora energije i načinio je četiri modela „Migme“ – uređaja koji proizvode fuziju atoma deuterijuma u sudarajućim snopovima jona. Na osnovu svog pronalaska „atometrije“ bio je programer i proizvođač opreme za detekciju bombi, kao i opasnih supstanci (poput antraksa), zasnovane na neutronima (danas se ova oprema primenjuje širom sveta).
Priznanja
Srpski akademik (kao inostrani član SANU) Maglić je postao 1985. godine, a od 1998. godine bio je član Odeljenja za matematiku, fiziku i geo-nauke (pristupnu besedu „Koncepcija samosudarne komore – primena na razvoj čiste nuklearne energije“ održao je 1986).
Predsednik SFRJ Josip Broz Tito odlikovao ga je 1976. godine visokim Ordenom jugoslovenske zastave sa lentom. Uručena mu je i Zlatna medalja Kongresa SAD, koja se dodeljuje kao najviši izraz nacionalne zahvalnosti za istaknuta dostignuća i doprinose pojedinaca. Za zasluge tokom rada u CERN-u, predsednik Švajcarske Konfederacije proglasio je Maglića za počasnog građanina Švajcarske.
„Nisam kao Tesla“
„U Americi se govori kako svako vreme u nauci ima svog jugoslovenskog predstavnika, čija su najveća imena Tesla, Pupin i sada dr Bogdan Maglić. „Ne bih želeo da pomislite kako sam neskroman ako zamolim da me ne poredite sa Nikolom Teslom“, kaže poznati naučnik. „Tesla je bio usamljenik, upućen samo u svoj istraživački rad. Meni i mom načinu života, ako već insistirate na poređenju – nekako je bliži Pupin, veliki pronalazač, ali i poslovan i komunikativan čovek“, pisala je Borba 22. maja 1997.
Dr Maglić se uhvatio u koštac sa teškim zadatkom 1973. godine, kada je napustio mesto profesora i direktora Laboratorije za fiziku visokih energija pri Univerzitetu Nju Džersi.
„Svoj pronalazak je u obliku samosudarajućeg mlaza jezgra atoma izneo i upustio se zajedno sa njim niz nemirne vode samostalnog istraživačkog rada. Proizvodnja energije pomoću mag ma-ćelije (uređaj u kome se sudaraju mlazovi) naći će svoju primenu, po dr Magliću, ne samo u pokretanju električnih centrala, već i aviona pa i automobila, a da ne govorimo o osvetljavanju gradova i grejanju domaćinstava“, pisalo je u Borbi.
Na pitanje da li ponekad oseća nostalgiju za rodnim Somborom ili Beogradom, on je odgovorio:
„U Americi živim jer mi je ona omogućila da oživotvorim svoje ideje i zamisli, ali svaki slobodan trenutak koristim da obiđem zemlju i rodni Sombor. Pravi je doživljaj sresti drugove iz detinjstva“.
Bogdan Maglić preminuo je 2017. godine u Njuport Biču, u Kaliforniji.
