Na slici su najumnije i najobrazovanije mlade ličnosti srpskog naroda, gurnuti u grotlo Kolubarske bitke, novembra 1914. godine.To su pripadnici čuvenog đačkog (skopskog) bataljona 1300 kaplara, gimnazijalci i studenti Beogradskog univerziteta.
Uprkos pobedi, gubici u ljudstvu na Ceru su bili ogromni
Pobeda Srpske vojske na Ceru je bila istorijska, ali gubici u ljudstvu bili ogromni. Iz stroja je izbačeno čak 259 oficira i 16.045 podoficira i vojnika. Za tadašnju Srbiju od oko 4 miliona stanovnika, to je bio nenadoknadiv gubitak, naročito imajući u vidu da je u Balkanskim ratovima 1912-13 Srpska vojska izgubila oko 44 hiljade oficira, podoficira i vojnika.
Veliki gubici u starešinskom kadru bili su istovremeno i veliki gubici srpske inteligencije i školovanih starešina.Zbog toga je srpska vlada dugo oklevala da u odbranu otadžbine pozove svoje đake, studente i kao i sve svršene akademce kojima je zbog prethodnih ratova bilo odloženo služenje vojnog roka.
Priključeni su mladi i školovani Srbi
Ali kada je postalo jasno da će uslediti nova neprijateljska ofanziva i da bi posle prvog poraza austrougarska vojska bila spremna da ponovi stravične zločine nad civilnim stanovništvom, donela se najsmelija odluka.
Mladi školovani ljudi koji će biti nosioci društvenog, naučnog i političkog života u Srbiji morali su da budu priključeni u nedostajući podoficirski kadar, pa je u tu svrhu daleko u pozadini prvih linija fronta na Drini, Dunavu i Savi, formiran Đački bataljon u carskom gradu Skoplju.
Početak obuke đačkog bataljona
14. septembra 1914. godine (1. septembra po starom kalendaru) skopski Đački bataljon počinje sa obukom.Najveći broj pripadnika Skopskog đačkog bataljona činili su studenti sa Beogradskog univerziteta (oko 600), zatim mladi svršeni učitelji (oko 300), svršeni đaci trgovačkih akademija i različitih stručnih škola, ali i mladi profesori, inženjeri, književnici, novinari, slikari i glumci, kao i doktori prava i filozofije.
Od oko hiljadu i po đaka i studenata pristiglih u Plavu kasarnu u Skoplju i nakon lekarskih pregleda, njih ukupno 1.321 je prošlo obuku i dobilo podoficirski čin.
Najveći broj đaka došao je iz okružnih komandi Beograda, Šapca, Užica, Čačka, Kruševca, Leskovca, Gornjeg Milanovca, Kragujevca, Kraljeva, Niša ali i iz novooslobođenih krajeva stare Srbije, posebno đaci iz Bitolja i Prilepa.
U bataljonu su bili sinovi seljaka i zanatlija, ali i sinovi ministara i intelektualaca
Po socijalnim položaju roditelja, u bataljonu su bili kako sinovi seljaka i zanatlija, tako i sinovi ministara, profesora, industrijalaca i istaknutih književnika i umetnika poput Ljube Davidovića, Jaše Prodanovića, Andre Nikolića, Branislava Nušića itd.
Mnoge značajne ličnosti, čak i jedan svetitelj Pravoslavne crkve, kasnije će se ponositi što su bile u sastavu Skopskog đačkog bataljona, tj. među 1.300 kaplara. Među njima izdvajamo:
– Stanislav Vinaver, književnik;
– Sveti Justin Popović vranjski i ćelijski, bogoslov i filosof;
– ministar inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije Aleksandar Cincar-Marković;
– predsednik vlade Kraljevine Jugoslavije Bogoljub Jeftić;
– predsednik izbegličke vlade i ministar inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije u Londonu Božidar Purić;
– Dimitrije Ljotić, političar, narodni poslanik i lider jugoslovenskog pokreta Zbor;
– akademik Vojislav Radovanović, geograf;
– akademik Petar Jovanović, geograf;
– Prof. dr Aleksandar M. Leko, hemičar;
– inženjer Dobrivoje Pandurović, generalni direktor Državnih železnica;
– Ivan Subotić, kraljevski ambasador u Londonu;
– Pavle Beljanski, kraljevski ambasador u Rimu;
– Lazar Pijade, industrijalac;
– Ranko Mladenović, pesnik i dramski pisac;
– Prof. dr Tadija Pejović, matematičar;
– inženjer Tanasije Aritonović, direktor Fabrike duvana u Nišu;
– Milutin Stefanović, direktor lista “Vreme”;
– Mihailo Obradović, direktor Kovnice novca Narodne banke;
– slikar Nikola Bešević;
– slikar Hristifor Crnilović;
– slikar Živorad Nastasijević;
– Petar Micić, rektor Beogradskog univerziteta;
– arhitekta Aleksandar Deroko;
– arhitekta Miladin Pećinar;
– arhitekta Dušan Stakić;
– arhitekta Strahinja Damjanović;
– arhitekta Budimir Hristodulo;
– arhitekta Prof. Dragomir Tadić…
Dve trećine njih izginulo je u odbrani otadžbine počev od Kolubarske bitke, povlačenja preko Albanije, pa sve do proboja Solunskog fronta.
Na slici: pripadnici Skopskog đačkog bataljona, legendarnih 1.300 kaplara, na obuci u Skoplju, oktobra 1914. godine.
