Rođeni Švajcarac, forenzičar, hemičar, kriminolog i profesor na Univerzitetu u Lozani, dr Arčibald Rajs, najveći je prijatelj srpskog naroda u 20. veku.
Rajs se istakao kao kriminolog radom na istraživanju zločina nad srpskim stanovništvom u vreme Prvog svetskog rata i kasnije kao autor nekih od nenadmašnih i najpopularnijih knjiga o Srbima, koje je voleo više od sebe samog.
Preminuo je 08. avgusta 1929. godine u 04.30 u svojoj kući u Beogradu.
Sahrani prisustvovao kralj i sav državni vrh
Telo dr Rajsa je uz najviše državne počasti preneseno u Oficirski dom u Beogradu , gde su mnogobrojni građani došli da odaju poslednju počast svom ratnom drugu, prijatelju i savezniku.
Sahrana dr Arčibalda Rajsa obavljena je 10. avgusta 1929. godine, na Topčiderskom groblju u Beogradu, koje se nalazi u neposrednoj blizini njegovog doma.
Sahranjen je sa generalskim počastima i po pravoslavnom obredu, a opelo je obavio karlovački vladika Irinej sa petnaest sveštenika SPC.
Na sprovodu su uzeli učešća, pored kralja Aleksandra I Karađorđevića, članova Vlade, predstavnika građanskih i vojnih vlasti, ogromnog broja naroda, raznih kulturnih i humanih organizacija, i veliki broj ratnika, drugova sa fronta Arčibalda Rajsa.
Srce preneseno na Kajmakčalan
Po sopstvenoj želji njegovo izvađeno srce odneseno je u urni na Kajmakčalan, gde je sahranjeno zajedno sa ostalim srpskim oslobodiocima i probojnicima Solunskog fronta.
Na urni, koja je polomljena prilikom bugarske okupacije u Drugom svetskom ratu, je pisalo:
“Ovde u ovoj urni, na vrhu Kajmakčalana
Zlatno srce spava,
Prijatelj Srba iz najtežih dana,
Junak Pravde, Istine i Prava,
Švajcarca Rajsa, kom’ nek je slava”.
Na žalost i srcu dr Arčibalda Rajsa se gubi svaki trag nakon bugarske okupacije tokom Drugog svetskog rata, a i srce i urna, kao i sam gorostasni Kajmakčalan, danas više nisu u Srbiji. Ispada kao da su sve ove žrtve podnete za neku drugu, stranu zemlju “Severnu Makedoniju”.
