Manastir Krka smešten je na desnoj obali reke Krke, nedaleko od Kistanja, u Dalmaciji.
Po živom narodnom predanju, koje potvrđuju istoričari crkve i letopisci, manastir je podigla 1350. godine Jelena Šubić, udovica Mladena Šubića i sestra cara Dušana, na mestu gde je apostol Pavle propovedao hrišćanstvo.
Prva pouzdana vest o Krki potiče iz prve polovine XVI veka, ali o mogućnosti postojanja crkve u XIV veku govore i podaci o doseljavanju mnogobrojnog pravoslavnog naroda na ovo područje, kao i veliki broj predmeta iz manastirske riznice koji se datuju u ovaj period.
U toku vekova ovaj manastir je pretrpeo nekoliko razaranja i zapuštanja, ali i obnova i prerada, pa njegova arhitektura nije sačuvana u svom prvobitnom stanju.
Manastirski kompleks uobličen je u XVIII veku i sa manjim izmenama, do kojih je došlo naročito u XIX veku, sačuvan je do danas.
Manastirska crkva, konaci, trpezarija i pomoćne zgrade zatvaraju malo unutrašnje pravougaono dvorište, koje je sa svih strana okruženo tremovima.
U XVIII veku manastir je doživeo veliku obnovu. Sazidan je zvonik izuzetne veličine i kvaliteta, izmenjen je i znatno proširen oltar, a u samoj crkvi raskrčen je zapadni zid koji je zaklanjao pogled na središnji deo hrama.
Glavna crkva
Glavna manastirska crkva je posvećena arhanđelima Mihailu i Gavrilu i drugim bestelesnim silama.
Crkva je sagrađena iznad pećine, za koju još zasigurno nije ustanovljeno kada je nastala, a ne zna se ni njena prava namena.
Reč je o krečnjačkoj pećini nastaloj prirodnim putem, ali se vidi i učinak ljudi – pregradni zidovi načinjeni sigom.
Zidovi u svim prostorijama su neukrašeni, osim što se ponegde može naći pokoji sada nečitljivi natpis i po neki simbol. U ovim podzemnim prostorijama, osim velikog broja grobnica, pronađeno je i nekoliko predmeta iz rimskog doba.
Sve ovo bi moglo ići u prilog legendi da su prostorije, kao i grobnice, nastale u ranohrišćanskom periodu, kada su Hrišćani bili primorani da se skrivaju i vrše obrede u sličnim pećinama.
U tom slučaju, ova pećina je verovatno bila povod za podizanje crkve baš na ovom mestu.
Ove prostorije su mogle služiti i kao skrivnice od Turaka u XVI veku, u periodu kada su monasi bili ometani u bogosluženju unutar crkve, pa su bili primorani da grade crkvicu pod zemljom.
Jedan deo te pećine, episkop Stefan Knežević preuredio je 1876. godine u manastirsku kapelu posvećenu Svetom Savi. Kapela se najvećim delom proteže ispod današnje priprate.
Sadašnja crkva je oblika sažetog upisanog krsta, a sastoji se od dve celine nejednakih osi. Istočni deo čini oltarski prostor i centralni deo nadvišen kupolom.
Taj centralni deo nadograđen je u XVI veku na neku stariju građevinu koju u najvećoj meri čini današnja priprata – zapadni deo, dosta uži od istočnog dela crkve.
Pripratu prostorno čine tri traveja. Srednji travej je najširi i u njega vodi glavni ulaz u crkvu.
Ikonostas manastira Krke nije ni hronološki ni stilski jedinstvena celina. Zajedno sa nadverjem i ikonama na carskim dverima, ovaj ikonostas broji 55 ikona, koje su nastale od XV do XVIII/XIX veka.
U bogatoj manastirskoj biblioteci se čuva više od 50 bogoslužbenih knjiga nastalih u vremenu od XIII do XVIII veka.
Svakako bi trebalo istaknuti jedan od najstarijih srpskih srednjevekovnih rukopisa – Mikropoljsko četvorojevanđelje, Trebnik sa iluminacijama, Zbornik bogoslovskih tekstova i druge.
Kroz svoju dugu prošlost ovaj manastir je bio i prepisivački centar.
Manastirska riznica
O bogatoj istoriji manastira Krke govori i manastirska riznica. Dragocenosti po broju, umetničkoj izradi i istorijskom trajanju, ubrajaju se u najvrednije rizničke celine Srpske Pravoslavne Crkve.
U riznici se čuvaju ikone koje su nastajale u periodu od XV do XX veka, kao i veliki broj bogoslužbenih predmeta i svešteničkih odeždi.
U manastiru Krka se nalazi i čitava galerija portreta crkvenih velikodostojnika.
