Manastir Svetih apostola Petra i Pavla je najstariji srpski pravoslavni manastir u Hercegovini, koji ima bogatu istoriju, a značajni arheološki nalazi potvrđuju da je imao kontinuiran duhovni život od četvrtog do petnaestog veka, rekla je igumanija manastira. Manastir Sv. Apostola Petra i Pavla smješten je nadomak mjesta Čičeva u Petropavlovom polju, na četvrtom kilometru jugozapadno od Trebinja. Pomenuto polje okruženo je sa tri strane brdima iza kojih se pruža more, a sa četvrte otvoreno prema gradu koji je istovremeno i dovoljno blizu da zadovolji eventualne potrebe Manastira, i dovoljno daleko da mu obezbjedi neophodni mir. Nedaleko od Manastira prolaze dva značajna puta: jedan novoizgrađeni, koji vodi ka Herceg Novom udaljenom od Trebinja oko 40 km i drugi – prema Dubrovniku, udaljenom oko 25 km. Blizina ova dva turistička centra, kao i blizina poznate Pavlove pećine, smještene na udaljenosti od oko 45 minuta hoda po nepristupačnom terenu u stijenama iznad Manastira, čine ga – naročito u ljetnjim mjesecima – sve češćim svratištem vjernika, poklonika, ali i stranih turista. Petropavlovsko opštežiće uspostavljeno je krajem avgusta 1998. godine, kada je za potrebe sestrinstva sagrađen novi konak sa manastirskim paraklisom (posvećenim Saboru Presvete Bogorodice 26. decembra / 8. januara).
Osim konaka, manastirski kompleks sačinjavaju dvije Crkve: jedna posvećena Sv. Ap. Petru, u današnjem obliku obnovljena 1906. godine za vrijeme Sv. Mitropolita Petra Zimonjića i to na temeljima iz druge polovine IV vijeka, i druga posvećena Sv. Ap. Pavlu, koja je prvobitno bila samo krstionica a tek sredinom V vijeka pretvorena u Crkvu, obnovljena 2007. godine ktitorskom dobrotom Gospodina Rodoljuba Draškovića koji je porijeklom iz Hercegovine (iz sela Slivlje kod Gacka). Gospodin Rodoljub Drašković je uspješan poslovan čovjek, koji i pored velikih poslovnih obaveza ima i jaku želju da pomogne Hercegovini iz koje je potekao. U Crkvi Sv. Ap. Pavla su u toku radovi na živopisanju hrama koje rade sestre iz Manastira Gradac kod Raške (Žička Eparhija). Manastirska zemlja izvan kapija uglavnom je pod vinovom lozom, voćnjacima i maslinama.
Podaci o manastirskim crkvama
Pored konaka sa kapelom (paraklisom) i pomoćnih zgrada, kompleks Petropavlovog manastira obuhvata i dvije crkve. Prva, veća, podignuta je 1906. godine za vreme episkopovanja Sv. Sveštenomučenika Mitropolita Petra Zimonjića i to na temeljima koji – prema mišljenju arheologa – datiraju još iz druge polovine četvrtog veka.
Druga, manja, obnovljena 2007. godine, u stvari je dograđena uz već postojeću baziliku i predstavljala je trikonhos podignut nad starijom krstionicom, otkrivenom tokom arheoloških istraživanja proteklih godina. Po svemu sudeći, bazilika posvećena Ap. Petru služila je kao Saborni hram u kome su obavljana bogosluženja, a trikonhos sa krstionicom posvećen Ap. Pavlu bio je mjesto gdje se obavljalo krštenje i gdje su (što se vidi iz ostataka 16 grobova u njemu pronađenih) nerijetko bili sahranjivani vjerni.
Petropavlov manastir u Hercegovni pic.twitter.com/WsHQ0zEEni
— Sevastokrator (@Sevastokrator3) July 13, 2024
Prema mišljenju prof. Đorđa Jankovića koji je sa timom arheologa u trikonhosu Ap. Pavla vršio iskopavanja tokom 2001. godine, ova dva hrama potiču iz antičkog perioda. Istinitost njegove pretpostavke da je ovo mjesto bilo Saborni hram mjesta Ziza i možda episkopsko sjedište toga vremena, pokazalo bi da je Trebinjska Episkopija toga vremena mogla biti utemeljena još u antičko doba. Predanje prenošeno sa koljena na koljeno okolnog stanovništva, a vezano za boravak Ap. Pavla i Ap. Tita na ovim prostorima u vrijeme njihovog misionarskog putovanja ka Dalmaciji – još je jedna potvrda velike starosti oba hrama. Pored toga, o njihovoj starosti svjedoči izuzetna sličnost sa pojedinim hramovima građenim u približno isto vreme (Bazilika Sv. Davida u Solunu i Ečmiadzin kod Erivana, a kada su u pitanju trikonhosi – crkvice severne Ilirije i Dalmacije iz perioda IV do VI vijeka). Istraživanja pokazuju da su hramovi više puta rušeni.
Bazilika je prvi put stradala početkom V vijeka, pri pohodu zapadih Gota iz Grčke na Italiju, a drugi sloj rušenja se vezuje za pohod Avara u Dalmaciju krajem VI i početkom VII vijeka, kojom prilikom su stradale i još neke crkve iz okoline Trebinja. Smatra se da nakon požara u vrijeme Avara (između 597. i 615) ova crkva sve do 1906. nije obnavljana. Iskopavanja i nova istraživanja u ovom hramu svakako bi dala potpunije podatke. U trikonhosu Ap. Pavla vjerovatno se služilo nešto duže. No poslije 1377. (godina ponovnog uspostavljanja rimokatoličkog episkopskog sjedišta u Trebinju), obje se crkve koriste za sahranjivanje. Pojava da se dva hrama podižu jedan uz drugi, osobena za kasnoantički i ranovizantijski period u Dalmaciji i šire, objašnjava se potrebom da se uz Saborni hram podigne i crkva posvećena mjesnom mučeniku, posredniku ili zaštitniku, što je Apostol Pavle za ove prostore, izgleda oduvijek bio…
Petropavlovska obitelj danas, sa igumanijom Pavlom, broji 9 sestara: sedam monahinja i dvije iskušenice.
