Dok sam iščitavao primarne izvore za potrebe pisanja knjige „Tesla: Duhovni lik”, imao sam prilike da se lično uverim u ono što su gotovo svi Teslini biografi u manjoj ili većoj meri uočili u njegovoj ličnosti, a to su izrazite „oscilacije” (neretko i protivrečnosti) u raznim temama.
Ipak, primetio sam da postoji nekoliko tema u kojima, slikovito rečeno, ne postoje „sinusoide” i izražene „amplitude”, već isključivo „linearna funkcija”. Jedna od tih retkih tema gde Tesla pokazuje jasnu konstantu u stavovima je odnos prema srpstvu, Kraljevini Jugoslaviji i Kraljevskom domu Karađorđevića.
Postao kosmpolita, ostao patriota
Nikola Tesla je tokom američkog perioda svog života postao izrazit kosmopolita, ostavši istovremeno srpski patriota. Tokom američkog perioda se formirao i kao ubeđeni srpsko-jugoslovenski monarhista, te je poput većine srpskih intelektualaca tog vremena vatreno podržavao koncept Kraljevine Jugoslavije i bio veliki poštovalac kraljevske loze Karađorđević.
To poštovanje se već može uočiti u dostupnim dokumentima iz perioda Prvog svetskog rata, kada on izražava divljenje podvizima srpske vojske predvođene svojim nezaboravnim voždom, kraljem Petrom Prvim Oslobodiocem. Tako, povodom inicijative jeromonaha Nikolaja Velimirovića iz 1915. godine, da zajedno sa Mihajlom Pupinom i Pajom Radosavljevićem potpiše „Vidovdanski proglas” i pozove Srbe u SAD da pomognu svojim sunarodnicima na Balkanu.
Tesla iznosi stav da bi taj apel američki Srbi najpre poslušali ako bi ga potpisala dva srpska kralja: Petar Karađorđević i Nikola Petrović.
Ličnost u kraljevskoj lozi Karađorđević, koju je Tesla posebno izdvajao, bio je kralj Aleksandar, koji ga je odlikovao Ordenom Jugoslovenske krune prvog stepena 1931. godine. Kralja Aleksandra je doživljavao kao vladara koji je uspeo da napravi snažnu državu (Kraljevinu Jugoslaviju) i ujedini tri balkanska naroda (Srbe, Hrvate i Slovence).
U svom posmrtnom slovu Kralju Mučeniku, objavljenom 1934. godine u „Njujork tajmsu”, Tesla ovako zbori: „Poput Vašingtona, bio je sposoban i neustrašiv general koji je oslobodio svoju zemlju od ugnjetavanja; poput Linkolna bio je mudar i patriotski vođa koji je pretrpeo mučeništvo.” Tesla je, pritom, verovao da će mučenička krv kralja Aleksandra definitivno ujediniti narode Kraljevine Jugoslavije (što se, kao što je dobro poznato, nije desilo).
Strahovao za jedinstvo države
Sa druge strane, strahovao je za jedinstvo mlade države, zbog čega je javno podsetio sve Hrvate i Slovence na činjenicu da je njihova sloboda kupljena cenom srpske krvi u Prvom svetskom ratu. Kralj Aleksandar je za Teslu bio i ostao ličnost koja zaslužuje da bude na „pijedestalu srpskih velikana” – pišući pozdravno pismo Srbima u Geriju (Indijana, SAD) uoči Drugog svetskog rata, on za kralja Aleksandra koristi epitete „Veliki” i „Mučenik”.
Kada je reč o kralju Petru Drugom Karađorđeviću, Tesla i prema njemu pokazuje odnos dubokog poštovanja i izrazite odanosti, približan onome koji je ukazivao kralju Aleksandru. U jednom pismu iz 1938. godine upućenom inženjeru Slavku Bokšanu, Tesla kralja Petra Drugog naziva „mladim orlićem iz gnezda velikog orla”, a Srbe u SAD javno poziva da budu odani mladom monarhu, koga naziva „zenicom u oku naroda”.
On kralja Petra Drugog veliča u nekoliko javnih objava u SAD želeći mu mnoga leta. Na koncu, poslednji Teslin izlazak u javnost – tačno pola godine pred smrt – bio je osmog jula 1942. godine u hotelu „Njujorker”. On tada, već prilično ugroženog zdravlja, izlazi u pratnji svog sestrića, diplomate Save Kosanovića, da pozdravi kralja Petra Drugog. Mladi kralj je u to vreme bio u poseti SAD, sa ciljem da od predsednika Ruzvelta izmoli vojnu pomoć za generala Dragoljuba Mihailovića (koga je Tesla, po rečima čuvenog američkog istraživača Lelanda Andersona, smatrao za „simbol drevne srpske borbe za krst časni i slobodu zlatnu”).
„Hrvatski glas” izveštava o susretu mladog monarha i Tesle, navodeći kako je genijalni pronalazač rekao da mu je kralj svojom posetom učinio najveću čast i da će mu to biti „najmilija uspomena”. Svoj uvodni govor kralju Petru Drugom Tesla je završio rečima: „Veličanstvo, Bog Vas blagoslovio!”. Prema Kraljevim memoarima, obojica su tokom rastanka plakala, a Tesla ga je otpratio podsećanjem na zaveštanje kralja Aleksandra: da čuva jedinstvo naroda Kraljevine.
Ostao odan kralju
Važno je ovom prilikom istaći da je Tesli bila apsolutna strana bilo kakva ideja Jugoslavije bez srpske krune na njenom čelu – ostao je odan kralju Petru Drugom Karađorđeviću i pored stalnih ubeđivanja okoline da pređe na stranu Tita i njegovih komunista, koji su se od samog početka rata spremali za revolucionarni prevrat i nasilno preuzimanje vlasti.
O čvrstom Teslinom stavu prilično argumentovano piše Margaret Čejni, pozivajući se na hrvatskog profesora Bogdana Radicu, diplomatu Kraljevine Jugoslavije u SAD, koji je tokom rata prešao na Titovu stranu. Iz njene studije saznajemo da je Sava Kosanović bezuspešno pokušavao da privoli svog genijalnog ujaka da se od kralja okrene ka Titu.
O svemu navedenom u svojim memoarima svedoči i Konstantin Fotić, ambasador Kraljevine Jugoslavije u SAD, koji navodi da je svaki pokušaj da se od Nikole Tesle izvuče bilo kakva poruka protiv Kralja Petra Drugog bila bezuspešna. Teslina odanost srpskoj kruni bila je do kraja života održana besprekorno.
Da li bi Tesla, da je danas među nama, od „linearne funkcije” skrenuo kao „sinusoidi” u navedenim temama? To je već domen pretpostavki. A ono što možemo pretpostaviti jeste da bi zbog gorkog iskustva Jasenovca, Jadovna i, na kraju, „Oluje” imao krajnje rezervisan stav prema nekoj novoj jugoslovenskoj ideji.
Možemo slobodno pretpostaviti i to da bi se i danas zalagao za što bolje odnose Srba sa Hrvatima i Slovencima, koje je smatrao bratskim narodima. A ako ćemo suditi po ogromnom poštovanju koje je decenijama ukazivao Karađorđevićima – kao i ništa manjem poštovanju koje oni do dan danas ukazuju njemu – verovatno bi u naše vreme bio i počasni član Krunskog saveta.
