Manastir i crkva Svetog Arhanđela se nalazila u Gornjem Nerodimlju, zapadno od Uroševca, podignuta je u XIV veku, kao manastirska crkva. Nerodimlje je bilo mesto donošenja važnih državnih i crkvenih odluka.
U blizini je bio i beli bor koji je, prema predanju, svojom rukom zasadio car Dušan. Nažalost, posle okončanja NATO agresije na SRJ 1999. godine, crkva je opljačkana, minirana i dignuta u vazduh, a beli bor je posečen i zapaljen.
Srbi su s ovih prostora proterani, a albanski ekstremisti odlučili su da zatru svaki trag postojanja Srba u Nerodimlju, pa su i grobovi potpuno uništeni.
Srpsko Nerodimlje
Samo pet kilometara zapadno od Uroševca, na obroncima Šar planine, na najvišoj koti u kanjonu Nerodimke, sve doskora nalazili su se ostaci srpskog srednjovekovnog gradaNerodimlja – nekadašnjeg sedišta istoimene župe i prestonice Nemanjića. Naime, već u ranom srednjem veku na tom mestu postojala su naselja Gornje i Donje Nerodimlje.
Na brdu koje ih razdvaja u drugoj polovini XIII veka sagrađen je veliki i dobro utvrđen grad, a nešto kasnije i dvorac, u kome je dugo vremena stolovao kralj Milutin, koji je tu, u Nerodimlju, 1321. godine i umro.
U istorijskim izvorima ovaj, za Srbe izuzetno značajan srednjovekovni grad, pominje se i kao Porodim ili Porodimlje. U njemu je jedno vreme boravio kralj Stefan Dečanski. Istoričari takođe beleže da je u dvoru u Nerodimlju 1371. godine okončao život i car Uroš,poslednji veliki Nemanjić, koji se na čelu srpske države nalazio od 1355. godine.
Tokom XIV veka na prostorima Nerodimlja, tadašnje prestonice Nemanjića, podignuto je nekoliko crkava i manastira. Tako su u Gornjem Nerodimlju sagrađeni manastir i crkvaSvetih Arhanđela, nešto kasnije (ali, takođe u XIV veku) manastir posvećen Svetom Urošu, a u Donjem Nerodimlju crkva Svetog Stefana (XIV vek) i crkve Svetog Nikole iSvete Bogorodice (XV vek).
Manastirska crkva
Manastirska crkva je podignuta kao jednobrodna građevina sa narteksom, na kome su kasnije probijena dva veća prozora, oltarskom apsidom i kupolom nad naosom. Obnovu je doživela 1700. godine i iz tog doba potiče živopis u njenoj unutrašnjosti, ispod koga se mestimično nazire prvobitni sloj freskoslikarstva, iz XIV-XV veka, koje još uvek nije istraženo, a u crkvi je bilo smešteno nekoliko starih ikona, iz XVII i XVIII veka.
Dvorac Stefana Dečanskog u kome je nastala Dečanska Hrisovulja, nešto dalje Gornji i Donji Petrič sa dvorovima Cara Dušana i sina mu Uroša nalazili su se ovde. Tela Kralja Milutna i cara Uroša pre nego su preneta u manastire Banjska i Jazak tu su bila pohranjena.
„Ovde se saborovalo, bilo je mnogo lepo. Nije ovde samo jedna crkva, ima još crkava dole i gore, ima dvorac cara Dušana. Daće Bog da se prvo obnove ovi spomenici. Pogledajte, katastrofa, da se obnove crkve, pa da se ljudi vrate“, kaže Milan Janjić.
Povratak nakon 25 godina
Raseljeni Srbi iz Nerodimlja uz pomoć uroševačkog paroha Trajka Vlajkovića, četvrt veka od progonstva, aprila 2024. godine organizovali su čišćenje crkvene porte i groblja, kako bi se prvi put nakon rata na Kosovou i Metohiji okupili na dan seoske slave Aranđelovdan 26. jula.
Crkva, crkvena porta, groblje, „Bor Cara Dušana“ i zvonara su zatečeni u razorenom stanju i zarasli u korov.
„Ovo je bruka i sramota, ovo ni varvari ne rade, pa nema pet spomenika da su preživeli i da su celi“, kaže Milan Janjić, raseljeni iz Uroševca.
Trajko Vlajković paroh je već devet godina u Uroševcu.
„Ja sam ovde sveštenik devet godina i ovo je prvi put da sam mogao da dođem do ovih stepenica da saznam gde je bor cara Dušana, da dođem do zvonare, a ako Bog da ja se nadam da ćemo vrlo brzo doći i do same crkve. Ono što je danas u planu jeste, ako Bog da, da očistimo groblje da se može doći do svakog spomenika i zapaliti sveća. Dakle, ovi naši preci su čekali na to četvrt veka da neko od naših dođe i zapali sveće“, kaže Vlajković.
„Čovek bez kolevke je ništa“
Marko Todorović iz Gornjeg Kusca poručio je svojim vršnjacima da ne da odlaze, da ostanu na svojim ognjištima.
„Treba da se borimo da ostanemo na svojim ognjištima i da se borimo za našu budućnost, jer ako odemo odavde – šta smo mi? Mi nismo ljudi više, kao čovek bez svoje kolevke šta je? Nije ništa“, ističe Marko.
