Manastir Ravanica, jedan od najznačajnijih srpskih srednjovekovnih manastira, nalazi se u blizini Ćuprije, na istočnim padinama Kučajskih planina, u selu Senje. Osnovao ga je knez Lazar Hrebeljanović 1375. godine, a izgradnja je završena 1377. godine. Manastir je posvećen Vaznesenju Gospodnjem, odnosno Spasovdanu, a danas je poznat i kao Lazarica, po svom osnivaču.
Istorija
Manastir Ravanica je građen kao zadužbina kneza Lazara, koji je želeo da stvori duhovno i kulturno središte srpske države. Nakon Kosovske bitke 1389. godine, u kojoj je knez Lazar postradao, njegovi posmrtni ostaci preneti su u Ravanicu.
Ovaj čin je dodatno ojačao značaj manastira, jer je postao mesto hodočašća i sećanja na herojski otpor Srba protiv Osmanskog carstva.
Tokom svoje duge istorije, manastir je više puta stradao i bio obnavljan. Prvi put je ozbiljno oštećen tokom turskih osvajanja u 15. veku, ali je ubrzo obnovljen. Najveća stradanja doživljava u 17. veku tokom Velikog bečkog rata, kada su Turci spalili manastir. Obnova je usledila tek u 18. veku zahvaljujući naporima srpskog naroda i monaha.
Arhitektura
Crkva manastira Ravanice je izgrađena u moravskom stilu, koji predstavlja sintezu vizantijske i srpske srednjovekovne arhitekture. Ova škola arhitekture je dobila naziv po reci Moravi i karakteristična je za period vladavine kneza Lazara i njegovih naslednika.
Osnova i spoljašnji izgled
Crkva je građena na složenoj osnovi u obliku razvijenog krsta. Centralni deo hrama nadvišen je kupolom koja počiva na četiri stuba. Kupola je okružena sa četiri manja bočna kupolna kraka. Fasade crkve su ukrašene kombinacijom opeke i kamena, što je karakteristično za moravsku školu. Spoljni zidovi su dekorisani bogatim reljefima, rozete su smeštene iznad prozora, a portali su ukrašeni finim kamenim skulpturama.
Unutrašnjost
Unutrašnjost crkve je prostrana, sa dobro osmišljenom liturgijskom funkcionalnošću. Centralni deo hrama sa kupolom je dominantan, a bočne apside i krstasti plan pružaju osećaj harmonije i balansa. Svetlost koja ulazi kroz bogato dekorisane prozore stvara poseban ambijent, ističući freske i ikonostas.
Freske
Freske u manastiru Ravanica su izuzetno vredne i predstavljaju značajno umetničko delo srpskog srednjeg veka. Oslikavanje crkve započeto je krajem 14. veka, ubrzo nakon završetka izgradnje, i trajalo je nekoliko godina.
Freske su delo nepoznatih majstora, verovatno iz radionice majstora Metodija.
Ikonografija
Freske prikazuju prizore iz Starog i Novog zaveta, sa posebnim akcentom na Hristov život, čuda i stradanje. U narteksu crkve nalaze se freske koje prikazuju kneza Lazara i njegovu porodicu, čime se naglašava zadužbinski karakter manastira.
Scene iz Apokalipsisa, Hristovo Vaskrsenje i Vaznesenje, kao i brojne freske svetitelja, predstavljaju vrhunska umetnička dostignuća tog vremena.
Ikone
Manastir Ravanica poseduje bogatu zbirku ikona, od kojih su mnoge nastale u različitim periodima i od strane različitih autora. Najznačajnija ikona je Bogorodica sa Hristom, koja se smatra za čudotvornu i posebno je poštovana među vernicima. Pored nje, tu su i ikone svetih apostola, svetog Nikole, svetog Jovana Krstitelja i drugih svetitelja. Ikone su rađene tehnikom tempera na drvetu i bogato su pozlaćene i ukrašene.
Stil gradnje
Moravska škola, kojoj pripada manastir Ravanica, karakteristična je po upotrebi kombinacije kamena i opeke u građevinskoj strukturi, bogatom dekorativnom stilu i pažljivo obrađenim detaljima.
Fasade crkava u ovom stilu su često ukrašene rozete, nišama, reljefima i drugim dekorativnim elementima, dok su prozori i portali bogato ornamentični. Ovaj stil je specifičan za kasni srednji vek u Srbiji i predstavlja sintezu lokalne tradicije i vizantijskog uticaja.
Manastir Ravanica je ne samo verski objekat već i kulturno-istorijski spomenik od velikog značaja za Srbiju. Kroz vekove je bio mesto okupljanja, duhovnog uzdizanja i čuvanja srpske kulture i tradicije. Njegova bogata istorija, arhitektonska vrednost i umetničko nasleđe čine ga jednim od najvažnijih srpskih manastira.
Svake godine manastir poseti veliki broj vernika i turista, koji dolaze da se dive njegovoj lepoti i da se poklone moštima svetog kneza Lazara koje su 1988. godine konačno vraćene u njegovu zadužbinu iz manastira Nova Ravanica (Vrdnik).
