8. oktobra 1912. godine, Crna Gora je kao članica Balkanskog saveza objavila rat Turskoj, čime je započeo Prvi balkanski rat. On je trajao od 8. oktobra 1912. godine do 30. maja 1913. godine i vođen je između članica Balkanskog saveza (Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka) i Turske.
Otomansko carstvo, koje je već 1908. godine bilo uzdrmano Mladoturskom revolucijom, 1912. još više je oslabljeno ratom protiv Italije. Tu slabost Turske koriste balkanske zemlje i otpočinju rat s ciljem oslobođenja teritorija Balkana koje su pod turskom okupacijom.
Strategija saveznika
Saveznici nisu razradili zajednički plan nastupanja, tako da je svaka država za sebe vodila rat, mada su se bitke vodile na četiri različita fronta:
Srbi i Crnogorci su delovali prema Kosovu i Metohiji, Sandžaku, Severnoj Makedoniji i Albaniji;
Grci su delovali u Južnoj Makedoniji, u pravcu Soluna, kao i prema Epiru i Joniji (Janjinama);
Bugari su se sukobili sa osmanlijskim snagama u Trakiji, a sekundarnim operacijama prema Makedoniji.
Početak rata
Rat je otpočeo 8. oktobra 1912. kada je Crna Gora objavila rat Turskoj. Ostale tri članice su uputile 13. oktobra ultimatum Porti koji ona nije mogla da prihvati, tako da su se 17. oktobra u rat uključile i Srbija i Bugarska, a dva dana kasnije i Grčka.
Srbija u ratu
Srbija je mobilisala 230.000 vojnika sa 230 topova, grupisanih u 10 pešadijskih divizija, dve nezavisne brigade i jednu konjičku diviziju pod efektivnom komandom Radomira Putića.
Srpske snage bile su grupisane u tri armije:
Prva armija, pod komandom prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, bila je najveća i činila je centar snaga koje su napredovale prema Skoplju.
Druga armija, pod komandom generala Stepe Stepanovića, imala je naređenje da napreduje prema Stracinu.
Treća armija, pod komandom generala Božidara Jankovića, činala je desno krilo i imala je zadatak da oslobodi Kosovo i Metohiju i posle toga da se pridruži ostalim dvema armijama u očekivanoj bici kod Ovče Polja.
Velike bitke srpske vojske
Kumanovska bitka (23–24. oktobar 1912.) – prva velika bitka srpske vojske, završila se pobedom Srba nad Turskom Vardarskom armijom. Posle bitke, general Radomir Putić unapređen je u čin vojvode.
Bitka kod Prilepa (3. novembar 1912.) – trajala tri dana, osmanlijska armija nadjačana i prinuđena na povlačenje.
Bitka kod Bitolja (16–19. novembar 1912.) – srpska vojska odlučno je porazila osmanlijsku vojsku i ušla u Bitolj 19. novembra 1912. godine.
Ovladavanjem Bitolja Srbi kontrolišu jugozapadnu Makedoniju, zajedno sa važnim gradom Ohridom. Petovekovna osmanlijska vlast nad Makedonijom je okončana.
Kraj rata i primirje
U manje od dva meseca, Turska je izgubila teritorije na skoro celom evropskom području, pa je uspostavljeno primirje 4. decembra 1912. godine sa svim protivnicima, osim Grčke.
Nakon odbijanja ispunjavanja zahteva od strane Turske i državnog puča u januaru 1913. godine, rat je nastavljen. Turska je izgubila i utvrđene gradove Jedrene, Janjinu i Skadar, kao i prevlast na moru.
Mir je uspostavljen 30. maja 1913. godine uz posredovanje velikih sila (Austrougarska, Nemačka, Francuska, Velika Britanija i Italija), a Turska je Londonskim mirovnim ugovorom predala balkanskim saveznicima sve svoje teritorije zapadno od linije Enos–Midija, kao i ostrva u Egejskom moru, uključujući i Krit.
Posledice Prvog balkanskog rata
Posotji nekoliko stvari do kojih je doveo Prvi balkanski rat, a u te posledice mogu se ubrojati to da je: stvorena je Kneževina Albanija kao nezavisna država, Raška oblast je podeljena između Srbije i Crne Gore, a Bugarska je dobila deo Trakije, zapadno od linije Enos–Midija.
Nezadovoljstvo podelom osvojenih turskih područja, posebno Makedonije, dovelo je do Drugog balkanskog rata (29. jun – 10. avgust 1913.).
Bugari su 29. juna napali srpske snage na reci Bregalnici (Bregalnička bitka) i bili poraženi.
Srbija i Grčka su 8. jula 1913. godine objavile rat Bugarskoj. Ubrzo su im se pridružile i Crna Gora i Rumunija, kao i Turska.
Zbog prevlasti saveznika, Bugarska je poražena i prinuđena na mir u Bukureštu 10. avgusta 1913. godine.
Veći deo teritorije dobila je Rumunija, a teritorija Makedonije je bila podeljena između Grčke i Srbije.
Balkanski ratovi kao uvod u Prvi svetski rat
Srbija je iz oba rata izašla kao najmoćnija država na Balkanu, što je dovelo do zategnutosti odnosa sa Austrougarskom. Austrougarskoj nije odgovarala snažna Srbija, koja je stajala na putu širenja Beča na istok, ka Solunu.
Prisustvo Austrougarske na Balkanu i konflikt interesa doveli su do ubistva Franca Ferdinanda 28. juna 1914. godine u Sarajevu, što je poslužilo kao povod za početak Prvog svetskog rata.
