Kada govorimo o operaciji Oluja onda možemo reći da nemamo pravo na zaborav. Nemamo pravo da zaboravimo da su početkom avgusta 1995. godine područja sjeverne Dalmacije, Like, Korduna i Banije posljednji put izgledala onako kako su izgledala vjekovima do tada. Riječ je o krajevima na kojima je srpsko stanovništvo činilo većinu. To su bili posljednji dani kada su mnogi Krajišnici posljednji put vidjeli svoj zavičaj, kao i posljednji dani kada su neki od njih ugledali svjetlost dana.
Priprema i medijska kampanja
Zapravo, artiljerijskim napadima po Kninu, Benkovcu, Vrginmostu i Petrinji u rano jutro 4. avgusta 1995. godine otpočela je operacija HV-a kodnog naziva Oluja. Danas je poznato da je operacija pripremana ranije, u julu iste godine, kada je na sastanku na Briunima Franjo Tuđman obavijestio politički i vojni vrh da ima podršku Njemačke, NATO pakta i djelimično SAD-a za sprovođenje jedne ovakve akcije. Opšti napad HV-a, potpomognut snagama tzv. ARBiH, organizovan je sa 170.000 ljudi, dok se sa druge branilo oko 25.000 boraca SVK. Ovakva brojčana neravnopravnost nije ostavljala puno prostora, ni nade, za organizovanje neke jače odbrane. To je realativno brzo dovelo do teškog stanja na Dinari i pada prevoja na Velebitu, kao i realne opasnosti da se najjužniji dio RSK nađe u potpunom okruženju.
S obzirom na takve prilike na ratištu, ali i medijske apele koji su dolazili od strane Franje Tuđmana, tokom kojih je pozivao na predaju oružja i uzaludnost pružanja otpora, Vrhovni savjet odbrane RSK donio je odluku o planskoj evakuaciji civilnog stanovništva iz opština Knin, Benkovac, Obrovac, Drniš i Gračac. Iako se, kao što vidimo, odluka odnosila na određen prostor zbog opravdanog straha i pritisaka koji su se nad njima sprovodili organizovana je evakuacija srpskog stanovništva i sa drugih djelova RSK.
Idućeg dana, 5. avgusta u poslijepodnevnim časovima, hrvatske snage su ušle u dotadašnju krajišku prijestonicu Knin, te su na tvrđavu iznad grada odmah razvili hrvatsku zastavu što je u simboličkom smislu trebalo da pokaže da RSK više nema. Od tog perioda redom su padale i ostale teritorije, da bi 8. avgusta došlo do potpunog sloma SVK kada se predao 21. kordunaški korpus. Nakon toga hrvatske snage su ovladale Vrginmostom i Dvorom na Uni, čime se čitav zapadni dio RSK našao pod njihovom kontrolom, uključujući graničnu liniju prema BiH.
Zločini i tzv. Armije RBiH
Srpsko stanivništvo u različitim prevoznim sredstvima, najvećim dijelom transportnim i poljoprivrednim, tražeći spas narednih dana je napuštalo svoje vjekovne domove. Kolona izbjeglica u pokretu neznajući krajnji cilj, susrijetala se za različitim pritiscima i napadima. Primjera radi kolona je raketirana dva puta, u blizini Bosanskog Petrovca i Prijedora, iako se tada nije nalazila na hrvatskoj teritoriji. U tom kontekstu treba spomenuti i pripadnika 5. korpusa tzv. ARBiH, koji su iz bihaćke enklave upali u Baniju napavši srpske civile i vojnike koji su se povlačili.
Rezulatat operacije Oluja ogleda se u progonu više od 200.000 Srba, ubistvima onih koji su pokušali ostati, kao paljenjem i pljačkanjem srpske imovine. Time je ujedno propao i pokušaj da se u okviru granica Hrvatske oformi srpska država. Uz to, prema dostupnim podacima tokom ove operacije i neposredno nakon nje smrtno je stradalo ili se vodi kao nestalo najmanje 1.853 Srba, od čega 1.202 civila, među kojima je bilo i djece. Oluja ne samo da je dovela do sloma RSK, već i do toga da se u samo nekoliko dana rapidno smanji ukupan broj Srba na teritoriji Hrvatske. Dakle, bez ikakve sumnje se može konstatovati da je ova operacija prouzrokovala etničko čišćenje širokog područja koji se protezao od Kupe i Save na sjeveru, do sjeverne Dalmacije, Like, Kordune, Banije i padina Dinare na jugu.
Važna kultura pamćenja
Zbog svega navedenog operacija Oluja bez sumnje treba da zauzima važno mjesto u kulturi pamćenja čitavog srpskog naroda. Stoga je pohvalno što se se početak avgusta obilježava kao dan sjećanja na sve stradale i prognane u ovoj oružanoj akciji, naročito na način kako to posljednjih godina zajedno organizuju Republika Srbija i Republika Srpska. Poznato nam je i to, ali ne i iznenađujuće, da se na drugoj strani ovaj datum slavi kao „dan pobjede“, čime se jasno šalje poruka da se srpske žrtve ignorišu. Posmatrano iz moralnog, pa i civilizacijskog apsekta, naročito imajući na umu zločine počinjene tokom ove operacije o kojima svjedoči broj stradalih jasno je da tu nema šta da se proslavlja.
Autorski tekst istoričarke Milene Mihaljević za Kompasinfo
