Sama činjenica da je apokaliptika ponovo u modi, ukazuje na to da je dobar dio ljudi na planeti svjestan da smo prekrdašili u iđenju u pogrešnom pravcu. Narodi to doživljavaju isključivo u turbulentnim vremenima.
Rekao je ovo nerezidentni rabin sarajevski, književnik, prevodilac i profesor sefardske književnosti Eliezer Papo gostujući u emisiji „Kompas“ sa domaćinom Nebojšom Lazićem.
Kao sjajan poznavalac kulture, istorije i religije balkanskih naroda, svojim zanimljivim pristupom ovim temama, profesor Papo važi za jednog od najvećih intelektualaca na Balkanu.
Neposredan, otvoren, često o najozbiljnijim temama govori kroz duhovite dosetke, njegova predavanja privlače pažnju u svim gradovima bivše Jugoslavije.
Rabin, profesor, pisac
Rođen je 25. aprila 1969. godine u Sarajevu. Završio je studije 1991. godine na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu, a naredne 1992. godine se odselio u Izrael. U Starom gradu Jerusalima upisuje ješivu i stiče klasično rabinsko obrazovanje. Od 1997. godine je nerezidentni rabin Bosne i Hercegovine.
Potom upisuje magistarske studije hebrejskog jezika na Odsjeku za hebrejski jezik Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu, koje uspešno završava 2004. godine odbranom magistarskog rada na temu Književna, jezička i sociološka analiza teatarskih dela Laure Papo Bohorete. Dobio je i Nagradu za istaknutu magistarsku tezu 2005. godine od strane Ministarstva prosvete Države Izrael.
Doktorirao je 2008. godine na Fakultetu humanističkih i društvenih nauka Univerziteta Ben-Gurion u Negevu sa doktorskom disertacijom na temu „I ti ćeš se šaliti sa svojim sinom: Judeo-španske parodije na pashalnu hagadu“. Za vreme školovanja je bio nosilac fakultetske stipendije za studente doktorskih studija. Od Nacionalne uprave za ladino i njegovu kulturu je nekoliko puta dobio i nagradu za istaknutog studenta doktorskih studija.
Danas, Papo je profesor na Ben-Gurion Univerzitetu, dopisni član Španske kraljevske akademije, saradnik beogradskog Filozofskog fakulteta. Direktor Moše David Gaon centra za sefardske studije
Predsjednik Društva za sefardske studije Sefard, glavni urednik El Prezente, časopis za sefardske studije, te član Izraelske nacionalne akademije za Ladino.
Njegov roman „Sarajevska megila“ 2001. godine ušao je u uži izbor za NIN-ovu nagradu. Među 10 kandidata on je bio najmlađi.
U emisiji „Kompas“ profesor Papo govorio je o brojnim temama, od sličnosti srpskog i jevrejskog naroda, savremenom antisemitizmu, globalizmu, sukobu Izraela i Palestine.
„Srbi i Jevreji su slobodarski narodi“
Na početku emisije, Papo je govorio o činjenici da postoje mnoge sličnosti između srpskog i jevrejskog naroda. Odnosno, kako mnogi zapažaju, da su to zavetni narodi.
„Kosovo je ’80-ih bilo u sklopu Srbije, a pogledajte koliko je Srbija bila amerikanizovana. I tad su Srbi mogli biti kosmopolitizovani, internacionalizovani. Kosmopolitizam je lijepa stvar ako čovjek zna ko je i šta je, pa se malo uključi. Ako ne zna ko je i šta je, malo ga nestane. Mislim da trenutni status Kosova više čini na stvaranju srpskog identiteta nego što je ikad Kosovo činilo u sklopu Srbije od 1912. godine“, kaže Papo.
Objašnjava to činjenicom da su Srbi imali zavet prije oslobođenja Kosova i Metohije 1912. godine, a da su se nakon toga „pozapadnjačili“ i hteli da stvore državu po zapadnom ustrojstvu.
„Ako posmatrate Jugoslaviju kao kontinuitet dviju država koje su jefine ušle kao države, to su Srbija i Crna Gora, onda de fakto vidite da je Srbija mogla da bude faktor na istoku. U smislu Dušana, u smislu nesvrstanih. A na zapadu možete da budete vodonoša, a i to pod velikim znakom pitanja. Nisam siguran da ovi koji nisu spremni da prebace Božić na 25. decembar mogu da dobiju status vodonoše dok i to ne učine. Tako da, zavjet znači nešto što proizvodi koheziju, identitet. Nešto na šta svi imaju isti ili sličan odgovor, što ih objedinjuje nasuprot drugima“, ističe on.
Govoreći o sličnosti stradanja između jevrejskog i srpskog stradanja, a na pitanje da li je zbog svega što se desilo dva naroda, razvijen “logoraški mentalitet”, Papo kaže da su i Srbi i Jevreji slobodarski narod.
“Postoji svijest u smislu ‘nikad više’. I postoji svijest o žrtvi. Ali ne mislim da je to svijest o žrtvi koja je uspjela da zamjeni sve ostale elemente identiteta”, ističe.
Zamena Jude Vukom Brankovićem
Srbi statistički gledano imaju najmanji stopen religijskog antisemitizma. Na pitanje da li je to upravo zbog sličnosti dva naroda ili činjenice da su Srbi kroz religijski momenat Judu zamijenili Vukom Brankovićem, Papo odgovara:
“To ste pogodili u sridu, što se kaže. Priča o izdaji Hrista se može čitati na dva načina. Prvi je da se može reći da su svi oni Jevreji i da postoje dobri Jevreji kao Petar i loši Jevreji kao Juda. Postoji drugi vid. To je da su svi oni hrišćani, jer je Hrist uspostavio novi sistem, pa postoje dobri hrišćani kao Petar i loši kao Juda. Ali to nažalost nije bio slučaj“, ističe rabin.
Dodaje da postoji crkveni antisemitizam u Grčkoj, u Rusiji, ali da ga nema među Srbima. Kako kaže, to se može tumačiti kroz priču o izdaji Hrista.
„Činjenica je da baš apostol koji je Hrista izdaju ima isto ime kao cijeli jevrejski narod. S druge strane Šimonu, kome je nadimak bio Kefa što znači stijena, čovjek nikad nije čuo riječ Petros i da mu se neko obratio kao Petru, udario bi mu šamar. To je kao da Vas neko zove Adolf ‘43. u Beogradu. Petru je preveden nadimak na grčki, Hristu je promijenjeno ime. Pa hajmo biti dosljedni, pa hajmo da svi imaju ista imena, a ne da se svi jelinizuju, a samo Judi da ostane njegovo“, objašnjava.
„Srbi vratili pravo čitanje Svetog pisma“
U srpskoj kulturi, kaže Papo, desilo se da je čitanje o poslednjoj večeri vraćeno na kolosek prvog legitimnog čitanja.
„To znači da su svi Srbi. Postoji Lazar koji je Hristos, Miloš je Petar, a Juda je Vuk Branković. Time je zapravo antisemitski potencijal posljednje večere u srpskoj tradiciji i kulturu prenešen sa Jevreja na Vuka Brankovića, a samim tim i na sve one koji su sa pravoslavlja prešli na islam. Tako da, omraziteljniji potencijal nije iskorišten protiv Jevreja”, kaže Papo.
„Apokalipsa ponovo u modi“
Na pitanje zbog čega se sve češće u današnje vreme govori o apokaliptici, kaže da je sama činjenica da je apokaliptika ponovo u modi, ukazuje na to da je dobar deo ljudi svestan da smo prekrdašili.
„Narodi to doživljavaju isključivo u turbulentnim vremenima. Nikada nećete naći da se apokaliptična literatura pojavljuje i razvija u vrijeme kad je narod slobodan, kad mu ekonomski dobro ide. Apokalipsa je aktuelna kad je narod osujećen, potlačen i treba mu božanska intervencija da spasi pravednike, a kazni nasilnike“, ističe Papo.
Dodaje da je apokalipsa sad na dnevnom redu, iz prostog razloga što kad je jedna civilizacija bliža kraju, to su joj zakoni luđi. “
„Oni koji nas uče toleranciji, to nikad nisu bili“
Sve je uočljivija tendencija da mnogi komentarišu knjigu Talmud i proglašavaju je genocidnom. Papo kaže da ogromna većina ljudi ne poznaje većinu talmudskog teksta. Odgovara da su optužbe na račun Jevreja zbog Talmuda isto kao da Turci tuže Srbe za genocid zbog stihova: “more Marko ne ori drumova, more Turci ne gazite drumova”.
„Ovi koji nas na Balkanu uče toleranciji, nikad nisu bili tolerantni u svojoj istoriji. Sjetili su se tolerancije tek kad su pobili toliko ljudi. U katoličkoj Evropi nisu postojali drugi i drugačiji. Ono što osvoje katolici, tu nekatolička trava ne raste. Pravoslavaca nema, islamista nema, budista i ateista svakako nema. Šta je onda s Jevrejima? Crkva je zabranila da se hrišćani bave bankarskim poslovima. Aristokratija je rekla da će bankarstva da bude, a vi smislite kako. Onda su Jevreji uvezeni da obavljaju poslove koji su hrišćanima bili zabranjeni. Jevreji su katoličkoj Evropi bili nužno zlo”
Dodaje da pravoslavci nikada nisu bili takvi, jer je Vizantija oduvijek bila multinacionalna i nisu, u odnosu na zapadna carstva.
“Posljedica toga da se na hrišćanskom zapadu stvorio odnos pozitiv-negativ. Jevreji su inkorporacija drugosti, drugačijosti. Do te mjere je išlo da nisu mogli da nisu mogli zamisliti da bi jevrejska liturgija (iz koje je, na koncu, hrišćanska i nastala) mogla biti nezavisna od hrišćanske. Nego ako katolici služe misu, Jevreji sigurno služe crnu misu, a ako katolici služe Bogu, Jevreji onda sigurno služe sotoni”, kaže Papo.
„Srbi u BiH osjetili fanatizam Hamasa“
Govoreći o sukobu Izraela i Hamasa, a u kontekstu „navijačkog“ raspoloženja na Balkanu i činjenice da je Republika Srpska stala uz Izrael, a Sarajevo uz Palestinu, Papo kaže:
„Srbi iz BiH su osjetili fanatizam Hamasa. Oni su odsjecanje glava vježbali u Republici Srpskoj. Istovremeno, Srbi u Srbiji su, zbog traume bombardovanja, podozrivi prema svim državama koje podržavaju SAD, a postoji i onaj momenat ‘nema druga, nema brata, bez Jasera Arafata’, što je za mene poražavajuće. To jenaslijeđeno iz titoističkih vremena”, ističe Papo.
Profesor je govorio o brojnim temama, a više pogledajte u samoj emisiji. Otkrićete zbog čega je Bog duhovit, kako je anticionizam postao novi antisemitizam i brojne druge stvari koje je profesor govorio u zanimljivom razgovoru.
Pogledajte našu emisiju sa profesorom Eliezerom Papom:
