Jedan od pionira srpskog vazduhoplovstva Ivan Sarić (1876-1966) izveo je na današnji dan 1910. godine u Subotici, pred više hiljada znatiželjnika, let drvenim “monoplanom”, koji je sam konstruisao.
Uzdigao se na visinu od 30 metara i u širokom luku obletio konjičko trkalište. Sarićev “monoplan” čuva se u Muzeju vazduhoplovstva u Surčinu.
Svestran sportista
Ivan Sarić je bio svestrani sportista, atletičar, rvač i jedan od osnivača fudbalskog kluba u Subotici.
Kao poznati biciklista i motobiciklista, takmičio se i pobeđivao na mnogim trkama širom Evrope. Završio je trgovačku akademiju, a živio je i radio kao knjigovođa u svom rodnom gradu.
Biciklizmom se počeo baviti 1891. i to vožnjom na biciklu sa velikim točkom. Na prvoj međunarodnoj trci u Pečuju 1896. osvojio je drugo mesto. Prva mesta na 10 kilometara osvojao je na prvenstvu Ugarske 1897. i 1898. i prvenstvu Austrije 1899. u Beču, gde je bio i prvak na 25 kilometara.
Uspešno je iskoristio okolnost da je živio u Austrougarskoj monarhiji i da je mogao da se takmiči i na prvenstvima Austrije i Ugarske, kao i da je kao Srbin iz Vojvodine dobrodošao i na srpskim takmičenjima.
Iz Kraljevine Srbije prvi je avionom letio prestolonaslednik Aleksandar Prvi Karađorđević, 1909. godine tokom posjete Francuskoj.
Pionir konstrukcije u vazduhoplovstvu
Međutim, Ivan Sarić je kao prvi Srbin uspješno letio na avionu sopstvene konstrukcije i izrade.
Za vrijeme boravka u Parizu Sarić je upoznao neke pionire avijacije i oduševio se njihovim projektima, a najveći utisak na njega ostavio je francuski inženjer i pilot Luj Blerio, koji je te godine prvi avionom preletio Lamanš u svom jednokrilcu.
Vrativši se u Suboticu, Sarić je odlučio da napravi sopstveni avion. U prvom modelu motor je bio strane konstrukcije, trocilindrični “delfos” od 24 konjske snage, ali su već sljedeći model i motor bili njegove konstrukcije.
Trup aviona “Sarić jedan” sagrađen je od priručnih materijala kao što su drvo, laneno platno, točkovi motocikla i klavirske žice.
Na subotičkom Gradskom trkalištu, u ljeto 1910. godine, vršio je prve probne letove, istovremeno uvježbavajući se da i sam pilotira.
Sjedište aviona od pruća, na kome je Sarić poletio, nalazi se u Muzeju vazduhoplovstva kod aerodroma Surčin – Beograd. U Muzeju se takođe nalazi i replika aviona “Sarić jedan” u čijoj izradi je pomagao i sam Ivan Sarić.
Početkom 1911. godine Ivan Sarić je usavršavao konstrukciju svog aviona kome je dao naziv “Sarić dva”. Za ovu letjelicu sam je konstruisao i motor.
Sarić je doživio duboku starost kao penzioner u Subotici. Bio je aktivan u sportskim i tehničkim društvima, počasni član Vazduhoplovnog saveza Jugoslavije, Auto-moto saveza Jugoslavije, te počasni član Auto-moto društva “Pobeda” iz Subotice.
Umro je u Subotici 23. avgusta 1966. godine u 91. godini života.
Svojim djelom Ivan Sarić se svrstava među najznačajnije pionire jugoslovenskog vazduhoplovstva. Aero-klub u Subotici nosi njegovo ime, kao i jedna ulica u beogradskom naselju Mirijevu.
