Rođena je u vlastelinskoj porodici kao Jelena (oko 1350), kći kesara Vojihne, gospodara Drame pod srpskim carem Dušanom Silnim. Bila je venčana za gospodara moćnog vizantijskog grada Sera, despota Jovana Uglješe Mrnjavčevića koji je sa svojim bratom kraljem Vukašinom bio savladar srpskom caru Stefanu Urošu V (Nejakom).
Njen život je dobio sudbonosni obrt
Njen život, započetom u sjaju visokog staleža ubrzo će dobiti sudbonosni obrt. Jelenin otac umire a nakon toga i sin jedinac Uglješa sa četiri godine. Obojica su sahranjeni u Hilandaru, u sabornom hramu Vavedenja Presvete Bogorodice. Mladenac Uglješa je sahranjen u naosu a njegov deda, ćesar Vojihna u priprati hrama.
Za tužnu despoticu, majku i ćerku koja je izgubila najmilije, ovo je mesto bilo nedostupno, makar fizički. Sa njima je mogla biti samo u molitvama i rečima koje su pretočene u stihove neizmerne tuge, urezane u mali diptih koji je njen sin dobio od serskog mitropolita.
„Stihovi majčinske patnje“
Ovi stihovi duboke majčinske patnje predstavljaju ujedno i prvu zabeleženu pesmu jedne srpske pesnikinje. Diptih je mala dvostruka ikonica koja je nastala između 1368-1371 na čijim je jednom krilu u drvetu urezana Bogorodica s prorocima, na drugom je predstava Gostoljublja Avramovog među apostolima.
Duborez je uokviren srebrnim okovom i ukrašen biserom i plavim i crvenim poludragim kamenom. Despotica je diptih opremila srebrnim i pozlaćenim koricama. Iako nikada nije mogla da poseti grob svog sina jedinca, njene reči kao neugaslo kandilo sijaju u tmini hilandarskog hrama i prinose molitvu pred likom Presvete Bogorodice sa Hristom Mladencem koji se nalazi nad Uglješinom grobom.
U Maričkoj bici je izgubila muža i devera
Jelenin udes se nastavlja novim nesrećama – u Maričkoj bici 1371. godine, u borbi sa Turcima, ginu njen muž i dever. Osvajači hrle ka srpskim zemljama i zauzimaju grad Ser. Jelena nakon toga, u 22. godini života uzima monaški zavet i kao prosta monahinja Jefimija dolazi na dvor kneza Lazara Hrebeljanovića u Kruševcu.
Tragični period srpske istorije dobija svoju kulminaciju 1389. godine kada u Kosovskoj bici gine knez Lazar i sa njim najveći deo srpske aristokratije. Jefimijino pesničko stvaralaštvo u tom strašnom trenutku rađa remek delo srpske umetnosti „Moljenije Gospodu Isusu Hristu“.
„Moljenije Gospodu Isusu Hristu“
Ono se nalazi na velikoj zavesi za carske dveri koju je verovatno izradila u manastiru Ljubostinji, da bi kasnije bila preneta u Hilandar, gde se i danas čuva u riznici. Zavesa je izrađena kao zlatovez na crvenoj svili dimenzija 144 h 118 cm.
U sredini je Isus Hristos kao veliki Arhijerej sa dva anđela kao đakonima i sa ripidima u rukama, blagosiljajući Vasilija Velikog i Jovana Zlatoustog koji stoje sa njegove leve i desne strane. U donjem delu izvezeni su na srpskom jeziku, ćirilicom, Jefimijini stihovi nadahnuti rečima Svetog Simeona Novog Bogoslova, koje ona upućuje Gospodu i Bogorodici Hilandarskoj kao svoj skromni dar.
„Pohvala knezu Lazaru“
Vrhunac Jefimijinog stvaralaštva predstavlja „Pohvala knezu Lazaru“ izvezena pozlaćenom srebrnom žicom na crvenom platnu dimenzija 99 h 66 cm, koje je namenjeno kao pokrov kneževoj glavi u kivotu u manastiru Ravanici kod Ćuprije.
Pohvala knezu Lazaru je nastala 1402. godine, neposredno pre bitke kod Angore 1402. godine u kojoj se kao turski vazal borio Lazarev sin, despot Stefan Lazarević.
Sultan Bajazit I poražen je od strane tatarskog vođe Tamerlana, čime je napredovanje Osmanlija zaustavljeno na duži period. Jefimijine molitve upućene Svetom knezu, kao duh slobode pratile su njegovog sina i jednog od najvećih ličnosti srpske istorije, despota Stefana Lazarevića.
Veliki ratnik, vitez , pesnik, despot Stefan je ukazivao veliko poštovanje Jefimiji kao duhovnom svetilu i veoma harizmatičnoj ličnosti srpske države.
Poslednje godine života je provela u Ljubostinji
Jedna od velikih zasluga monahinje Jefimije, zajedno sa monahinjom Evgenijom, bivšom kneginjom Milicom, može se reći i izuzetno mudar potez, jeste molba upućena Bajazitu da se u Srbiju iz Trnova prenesu mošti Svete Petke.
Dolazak Svetiteljke je znatno doprineo okrepljenju narodu koji je u tome video znak da ne napušta svoju zemlju i ognjišta.
Jefimija je poslednje godine života provela u manastiru Ljubostinja kod Trstenika,
zadužbini kneginje Milice, u kome su utočište našle mnoge udovice stradalih kosovskih ratnika. Upokojila se oko 1405. i sahranjena je kao i kneginja Milica u Ljubostinji.
