Ozonski omotač je sloj u Zemljinoj atmosferi, smešten između 15 i 30 kilometara iznad površine planete, koji se sastoji od ozona, visoko reaktivnog gasa.
Ovaj sloj, iako debeo samo oko tri milimetra, igra ključnu ulogu u zaštiti života na Zemlji apsorbujući i razbijajući ultraljubičasto (UV) zračenje Sunca. Bez njega, posledice bi bile ozbiljne: povećanje slučajeva raka kože, problemi sa vidom, oslabljeni imunološki sistem, smanjenje prinosa useva i narušavanje morskih ekosistema.
Uticaj ljudskih aktivnosti
Tokom 1980-ih, naučnici su otkrili da su hlorofluorougljici (CFC) — gasovi koje proizvodi čovek i koji se oslobađaju iz raznih proizvoda poput aerosola i klima uređaja — odgovorni za oštećenje ozonskog omotača.
Ovi CFC-ovi dospevaju u stratosferu gde ih UV zračenje razlaže na supstance poput hlorovih, koje uništavaju molekule ozona. Ovaj proces dovodi do stvaranja „rupa“ u ozonskom omotaču, posebno iznad Antarktika.
Napori za očuvanje
„Montreal protokol“, potpisan 1987. godine, predstavlja jedan od najuspešnijih ekoloških sporazuma ikada, usmeren na eliminaciju supstanci koje oštećuju ozon. Do danas je 99% ovih supstanci uklonjeno iz atmosfere, što je rezultiralo smanjenjem broja slučajeva raka kože za oko dva miliona godišnje.
Iako se rupu u ozonu i dalje može primetiti svake godine iznad Antarktika, očekuje se da će se ozonski omotač oporaviti do globalnog proseka iz 1980. godine u narednim decenijama.
Veza sa klimatskim promenama
Ozonski omotać ima značajnu povezanost s klimatskim promenama. Prema istraživanju iz 2021. godine, bez Montreal protokola moglo bi doći do dodatnog zagrevanja od 2,5 stepena Celzijusa do kraja veka.
Mnoge supstance koje oštećuju ozon su takođe potencijalni gasovi staklene bašte. Protokol je sprečio emisiju oko 135 milijardi tona ekvivalentnog ugljen-dioksida između 1990. i 2010. godine.
Budućnost ozonskog omotača
Iako su napori da se spasi ozonski omotač inspirativni, novi izazovi se pojavljuju. Tehnologije kao što je geoinženjering mogu imati negativne posledice po ozonski sloj.
Na primer, ubrizgavanje aerosola u stratosferu može promeniti temperature i cirkulaciju u atmosferi te uticati na proizvodnju ozona.
U zaključku, dok su postignuti značajni koraci ka očuvanju ozonskog omotača, važno je nastaviti sa pažnjom prema novim tehnologijama koje bi mogle ugrožiti ovaj vitalni sloj zaštite za život na Zemlji.
