U samom srcu Prizrena, na mestu gde vekovi i vere ostavljaju duboke tragove, uzdiže se Crkva Bogorodice Ljeviške – ne samo svetinja, već i simbol trajanja, stradanja i kulturnog nasleđa srpskog naroda. Podignuta kao zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina 1306/1307. godine, ova crkva počiva na temeljima starijeg hrama iz 13. veka, koji je pak sazidan na mestu ranohrišćanske svetinje. Istorija ovog hrama, samim tim, predstavlja i istoriju duhovnog razvoja, ali i golgote srpskog naroda na prostoru Kosova i Metohije.
Naziv „Ljeviška“, koji se u srednjovekovnim izvorima javlja već u 14. veku, i danas izaziva različita tumačenja, ali je nesumnjivo duboko vezan za toponimiju i identitet ovog dela Prizrena. U arhitektonskom smislu, hram predstavlja vrhunac spoja vizantijske i srpske srednjovekovne umetnosti. Njegova osnova u vidu upisanog krsta sa pet kupola, objedinjuje snagu monumentalne konstrukcije sa tananošću dekorativnih elemenata. Majstori Nikola i Mihailo Astrapa utkali su u zidove ove crkve ne samo svoje umeće, već i viziju jednog epohalnog duhovnog projekta.
Freske u Bogorodici Ljeviškoj su među najznačajnijim dostignućima srpskog zidnog slikarstva. Od onih iz 13. veka, poput scene Svadbe u Kani i Bogorodice Eleuse, do ciklusa iz života Hrista i svetitelja koje je oslikao Mihailo Astrapa početkom 14. veka, unutrašnjost hrama svedoči o visokoj estetskoj i bogoslovskoj kulturi onog doba. Ipak, sudbina ovih fresaka, kao i same crkve, nije bila nimalo laka.
Tokom turske vladavine, crkva je pretvorena u džamiju, a freske su oštećene i prekrečene. Vekovima su bile sakrivene ispod slojeva maltera, sve do obnove u 20. veku. Ipak, najveće stradanje hram je pretrpeo u savremenom dobu. U martu 2004. godine, tokom pogroma nad Srbima na Kosovu i Metohiji, Bogorodica Ljeviška je pogođena vatrenim oružjem i zapaljena. Ovaj akt varvarstva izvršen je uprkos prisustvu međunarodnih trupa koje su, umesto da zaštite svetinju, ostale pasivne. Ćutanje ove istorije ne sme biti zaborav.
Uprkos svim stradanjima, crkva je ostala duhovno središte i simbol otpora i postojanosti. Godine 2006, UNESKO je prepoznao njen značaj i uvrstio Bogorodicu Ljevišku na listu svetske kulturne baštine, ali i na spisak ugroženih spomenika. Radovi na obnovi fresaka započeli su tek 2014. godine i predstavljaju simboličan čin vaskrsa jedne od najvažnijih srpskih svetinja.
Crkva Bogorodice Ljeviške nije samo kamen i freska. Ona je krik jednog naroda, sećanje na drevnu slavu, i podsetnik na neophodnost očuvanja kulturnog i duhovnog identiteta. Ona živi u molitvama, bolu i nadi svog naroda, stojeći kao svedok istorije koja se ne sme zaboraviti.
