Mi živimo u vremenu krize, i mi ne vjerujemo da pametniji popušta.
Kad je to jednom rečeno, ova publikacija nema druge pretpostavke i drugog ubjeđenja. Ona nema fiksni ideološki profil, političku agendu ili društvenu ambiciju. Njeni članovi mogu da imaju ideološki i politički suprotne pozicije dok god znaju da formulišu i argumentuju mišljenja.
Nas više zanima kvalitet argumenta nego vektor glavne ideje, i možda ćete u ovoj publikaciji čitati i polemike između njenih članova. Neka cvjeta hiljadu cvjetova.
Ako kažete da je to nihilizam, mi kažemo da je to institucionalizacija rasprave i organizovani duel ideja. A ako kažete da je to taktička greška, jer je kod svakog medija korisno demografski i ideološki fokusirati publiku radi rasta i uticaja, mi to priznajemo ali zadržavamo svoju grešku.
Prvo, zato što je ta greška i makrouslov ujedinjenja podijeljene javnosti; i drugo, zato što je nama lično tako zanimljivije.
Rivarol je u Memoarima zapisao da je u revoluciji teško pisati istoriju
Rivarol je u Memoarima zapisao da je u revoluciji teško pisati istoriju. U takvim uslovima hroničar prečesto uzima ulogu pamfletista koji sve pravda i svemu se divi, obmanjujući i javnost svoga vremena i buduću generaciju.
Po Rivarolu, ipak, istorija mora da ide trećim putem od strasti i predrasude: ona mora da, kao zakon, odobrava bez ljubavi i osuđuje bez gnjeva (approuve sans amour, et condamne sans courroux).
Taj program, koji je i program ove publikacije, je očigledna reminiscencija na Tacita. I dok je Rivarol, kao rojalist, kritikovao samo apologiju revolucije, Tacit ne pati od ove jednostranosti.
U vremenu ratova i katastrofa, piše Tacit u Istorijama, u kome je vlast jako koncentrisana i sam “mir pun svojih užasa”, istorijska istina propada na mnogo načina, od kojih su najvažniji politička i građanska apatija, i duh laskanja i klevete.
Ali dok upadljivo laskanje brzo odbije publiku, malicioznost se, po Tacitu, rado sluša zato što je ona simulacija slobode (malignati falsa species libertatis inest).
Duh laskanja je glavna oznaka naše partijske kulture
Oni mrze Vučića – je formula kojom Aleksandar Vučić uspješno slika sebe kao martira, što je sračunat i važan dio njegove strategije komunikacije; ali mržnja na Vučića u značajnom dijelu srpske opozicije se nesumnjivo čuje – zato što se rado sluša, a rado se sluša – jer je ona simulacija slobode.
I na apstraktnijem nivou: dok je duh laskanja o kome piše Tacit glavna oznaka naše partijske kulture, vulgarna zajedljivost, koja simulira autentičnost i slobodu, je glavna oznaka savremene internet komunikacije.
Između ovih polova, između kulture laskanja i kulture cinizma, topi se sve što traži argumente i razloge, a tabloid metastazira iz medijske forme u oblik mišljenja.
Srpska javnost već počinje da se sija u svim bojama kulturnih ratova
Ovo je dakle prostor unutrašnje krize i polarizacije, i mizanscen za našu publikaciju. Srpska javnost već počinje da se sija u svim bojama kulturnih ratova. Potenciranje proizvoljnih geografskih i socijalnih razlika neumorno proizvodi polarizacije i fragmentuje javnost u balone parcijalnih podjavnosti a naciju u zatvorene klubove istomišljenika.
U klubovima istomišljenika, kao što je poznato, mišljenja se radikalizuju a mišljenje atrofira; a u uslovima visoko decentralizovane internet javnosti, i u retorici kulturnog esencijalizma koji je i inače oznaka pozne moderne – narcizmi malih razlika se artikulišu u skoro šovinističkoj verbalnoj agresiji.
O Srbima iz RS i KiM su ispisane salve bezmalo šovinističkih i kultur-rasisstičkih komentara
Za vrijeme izbora u Srbiji, o Srbima iz Republike Srpske, i manje o Srbima sa Kosova i Metohije, na mrežama su ispisane salve bezmalo šovinističkih i kultur-rasističkih komentara. (Sve da je broj glasača sa fiktivnim prebivalištima onaj koji se pominje, a nije, to i dalje nije razlog što je opozicija izgubila izbore – a o tome u drugom tekstu.)
Ovo može da bude i jednostavna kontraobavještajna akcija, ali ostaje činjenica da ona u jednom dijelu nacije dobro rezonuje – i na ovom mjestu se treba zaustaviti i razmisliti.
Vladimir Putin je, u nedelju, na kongresu Ujedinjene Rusije rekao da je narušavanje međuetničke, međureligijske, i građanske harmonije, izdaja i zločin protiv Rusije; a francuska vlada je formirala komisiju pod upravom kognitivnog sociologa Žerala Bronera da analizira stanje i predloži strategije u borbi protiv raspirivanja mržnje i širenja dezinformacija u sajbersferi (la lutte contre les diffuseurs de haine et de la désinformation).
Zaključak komisije o strategiji
Zaključak komisije o strategiji – ojačanje kritičkog mišljenja u sistemima obrazovanja i medija. Informaciona sigurnost sajberporstora je jedan od glavnih imperativa gotovo svih važećih državnih strategija bezbjednosti. Ako Republika Srbija i Republika Srpska još nemaju komisije kao Francuska, i dok ih ne sastave, Indikt će jedan dio tog posla da preuzme i uradi.
U horizontu tradicionalnih, organizovanih medija, u srpskoj javnosti važi ista kvaziamerička polarizacija između opozicionih medija Junajted grupe i velikih prorežimskih Pink medija grupe i Hepi televizije.
Dok je glavna medijska platforma Junajted grupe i formalno ekskluzivni partner CNN-a, što određuje afilijaciju, metod i agendu – i o čemu svjedoči gotovo svaki njen prilog, televizije kao što su Pink i Hepi sa rijaliti programima i pridruženim sistemom tabloida, sa živahnim voditeljkama jutarnjih programa i šarenim studijskim interijerima, sa strategijom lake i sugestivne, binarne komunikacije, u svemu oponašaju medijski model Ruperta Merdoka i Rodžera Ejlsa.
U RS važi strukturno ista polarizacija između prorežimskih i antirežimskih medija
U Republici Srpskoj važi strukturno ista polarizacija između prorežimskih RTRS-a i ATV-a i antirežimskog BN-a, samo što je u ovom slučaju antirežimski medij urađen po modelu Merdoka i Ejlsa.
Ako produbljenje podjela, u kojem se svako obraća samo istomišljenicima a demonizuje drugu stranu, koincidira sa ekonomskim raslojavanjem – to je predigra za građanski rat koji onda samo čeka priliku da iz latentne pređe u manifestnu fazu.
[Savremena politička teorija s dobrim razlogom klasifikuje medije kao četvrtu granu vlasti; a savremeni mediji nisu samo korektivni nego i samostalni agent sa vlastitom agendom koji nekad cijele sisteme političke vlasti, uključujući i sam ministarski kabinet – drži u strahu ili pod ucjenom.
Istoričar ideja i jedan od najboljih engleskih intelektualaca, Kventin Skiner, je u jednom predavanju pomenutog Ruperta Merdoka nazvao najgorim čovjekom (the most villanous person) i neformalnim vlasnikom cijele engleske političke klase – jer je vlasnik njihove dobre reputacije koju može svojim sistemom medija da razori tako da žrtva tog postupka poslije više nikad ne može da bude izabrana i da primi bitnu ulogu u javnom životu. To nije nova pojava.
„O korupciji kardinala i papskim konkubinama“
Ariosto je Pjetra Aretina, renesansnog praoca tabloida i bulevar žurnalizma, nazvao „bičem prinčeva” jer je iznuđivao novac od vladara renesansnih gradova, bankara i kardinala, da im ne bi uništavao reputacije u svojim satirama.
Banja Luka je imala jednog blogera koji je radio po ovom modelu, i isto tako pisao “o korupciji kardinala i papskim konkubinama”, samo što je bloger, za razliku od Aretina, figura bez kulture i vrlo dosadan pisac.
Ako je ostala sumnja da je ipak bolje kad urednici i vlasnici medija služe umjesto da zastrašuju, otkloniće je možda podsjećanje da je Aleksandar Tijanić Milomira Marića nazvao slugom svakog gospodara, a isto se može reći za Željka Mitrovića, koji je i sam pisao otvorena pisma à la Aretino, i preživio isti takav odgovor od svog suparnika jutjubera, i koji još, kao Lernejska hidra, prkosi srpskoj tviter sceni što mu svakoga dana daje čitulju.]
Mapa međunarodne krize je još poznatija od domaće
Mapa međunarodne krize je još poznatija od domaće. Geopolitika proživljava renesansu na ruševinama Paks Amerikane, a prosječan čovjek, i na svoju štetu, zna više o Ukrajini, Palestini i Jemenu nego o komunalnim politikama i lokalnom budžetu u svojoj zajednici. Rat u Ukrajini je označio tačku preokreta i kraj jedne hegemonije.
“Svijet je na prekretnici. Rat Rusije protiv Ukrajine označava kraj jedne ere. Neke nove sile su osnažile i neke stare ponovo osnažile, a između njih naročito ekonomski jaka i politički samosvjesna Kina. U ovom novom, multipolarnom svijetu, različite države i oblici vlasti će se takmičiti oko moći i uticaja.”
Ovako je u decembru prošle godine njemački kancelar otvorio svoj autorski članak u Forin afersu. Politička retorika liberalnog mejnstrima je i dalje u znaku hladnoratovske, binarne opozicije demokratije i autokratije; dok je realpolitički diskurs Zapada, a naročito Evrope, sav u terminima transformacije i krize.
Kriza je centralni pojam našeg vremena
Po njemačkom istoričaru Rajnhartu Kozeleku, pojam krize je izvorno medicinskog porijekla i označava stanje kulminacije između oštro suprostavljenih alternativa: kriza u bolesti je klimaks poslije koga nastupa smrt ili ozdravljenje.
Suštinsko obilježje krize je da se njen ishod ne može predvidjeti za vrijeme njenog trajanja; u trenutku kad se ishod može pouzdano predvidjeti, kriza je već prošla i nastupa stabilnost jedne alternative. Po ovoj analogiji funkcioniše i izvedeni pojam krize koji se prelio u politiku: odluka treba da nastupi, ali se ne zna kada i koja odluka će to biti.
Svako ko traži od aktuelne srpske politike nedvosmisleno svrstavanje u vremenu najdublje međunarodne krize, i u konfliktima koji nisu njeni, ne razumije proces krize u njegovoj osnovi, to jest – u njegovoj strukturnoj otvorenosti.
Racionalna politika interesa ovoj generalnoj premisi neizvjesnosti dodaje ekonomsku upućenost na jednu alternativu, i političku i tradicionalnu upućenost na drugu alternativu u konfliktu, i izvodi zaključak da je spoljna politika ekvidistance, ili posrednika, ma koliko bila pod izazovima – najbolja moguća politika u jednom vremenu krize.
Decenija pred nama je decenija velike transformacije
U takvim uslovima domaće i međunarodne krize, čiji je ishod još nemoguće prognozirati, mi pokrećemo ovu publikaciju. Ona će na taj način, i bez svoje volje, biti njena hronika. Decenija pred nama je decenija velike transformacije: energetske, ekonomske, informatičke, političke i geopolitičke.
Metafora o istoriji kao rijeci više ne važi, a još manje važi metafora o njenom kraju. Društvo i istorija se ubrzavaju, a ostaci kontinuiteta se raspadaju u anarhičnu sekvencu ruptura. Samo je naša otupjelost još razlog što više ne osjećamo jasno intenzitet vremena.
Mi se ne žalimo na ovo zanimljivo vrijeme u kojem živimo. Mi se osjećamo vrlo dobro, i ova publikacija će biti i registar našeg raspoloženja. Mi smo već pozvali neke ljude da nam se pridruže, i neke ćemo još pozvati. Konačno, nije dovoljno da pametniji ne popušta, nego i da još jednom nauči da se u tome zabavlja.
Dok ga gluplji, cinik, gleda iz ogledala.
Autor: Aleksandar Grbić
