Maglič, srednjovekovni zamak iz 13. veka, predstavlja jedno od posebnih mesta u Srbiji. Smešten je blizu Kraljeva, a nalazi se na vrhu brda, okružen zavojitom rekom Ibar.
Smatra se da naziv Maglič potiče od srpske reči magla, jer se brdo ispod zamka često gubi u magli.
Nije poznato tačno kada je zamak izgrađen. Veruje da je to učinjeno po nalogu Stefana Prvovenčanog ili njegovog sina Uroša Velikog.
Čuvar svetinja
Zamak je bio projektovan da štiti manastire Sopoćani i Studenicu, kao i da spreči napade na srpske teritorije.
Međutim, lokalna legenda nudi drugačiju priču o istoriji zamka. Kaže se da je srpska despotica Jerina, poznata i kao „Prokleta Jerina,“ osnivač mnogih srednjovekovnih tvrđava, sagradila ovaj zamak i bacala mnoge svoje ljubavnike u duboki bunar unutar zidina. Među lokalnim stanovništvom, zamak je i dalje poznat kao Jerinin grad.
Zamak se sastoji od sedam kula i jedne tamničke kule, povezanih bedemima i kamenim zidovima. Unutrašnjost zamka se može pristupiti kroz dvoja vrata.
Unutar tvrđave nalaze se ostaci palate, vojne barake, rezervoar za vodu, bunar i crkva Svetog Đorđa.
Nakon Prvog svetskog rata, zamak je delimično obnovljen. Glavna restauracija je izvršena tokom 1980-ih godina, a zatim ponovo 2010. godine.
Zamak je prepoznat kao kulturno dobro od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
Istorija
Postoji više pretpostavki o vremenu i razlogu izgradnje Magliča kakvog ga danas poznajemo. Prema jednoj, tvrđavu je sagradio kralj Uroš I (1241/1242-1276) posle razornih mongolskih napada, da bi sprečio nove najezde kroz Ibarsku klisuru, odnosno da bi zaštitio prilaz ka svojoj zadužbini Sopoćanima i nemanjinoj Studenici sa severa. Druga pretpostavka izgradnju utvrđenja pomera na početak 13. veka, u vreme Stefana Prvovenčanog (1196–1227), sa ciljem zaštite manastira Žiče i Studenice.
Međutim, prema rezultatima arheoloških istraživanja, verovatnije je da se gradnja odvijala u poslednjim godinama 13. veka ili, najkasnije, u prvoj deceniji narednog stoleća, i to paralelno sa radovima na obnovi manastira Žiče, koji je pretrpeo velika razaranja tokom pohoda vidinskog kneza Šišmana na Srbiju 1292. godine. U svakom slučaju, ovo novo utvrđenje bilo je prostranije od prethodnog, pri čemu su ostaci starijih fortifikacija u celosti uklonjeni.
Razvoj srpske srednjovekovne države i njeno pomeranje na jug, doprineli su da Maglič izgubi na strateškom značaju i postane utvrđenje u srcu države, daleko od granica i potencijalnih osvajača. Zato nije ni čudo što je u 14. veku služio kao refugijum Žičkog arhiepiskopskog središta, ali i kao povremena rezidencija arhiepiskopa Danila II (1324-1337), koji ga je dogradio i u njemu sagradio „prekrasne palate“. On je iz Magliča upravljao, kako crkvenim tako i državnim poslovima. Unutar grada je organizovano pisanje crkvenih knjiga.
Pad tvrđave
Nema podataka o padu Magliča u turske ruke. Smatra se da je priključen Osmanskoj carevini neposredno ili odmah nakon turskog ulaska u Smederevo, juna 1459. godine, kada i ostatak Srpske despotovine. Nakon turskih osvajanja Maglič postaje sedište Magličke nahije u kome su turci držali vojsku. Tako je ostalo zabeleženo da je 1516. godine posadu grada činilo 20 vojnika na čelu sa dizdarom, dok je 1560. godine posada spala na svega 11 vojnika.
Godine 1683., posle turskog poraza pod Bečom, Sveta liga prelazi u ofanzivu i prodire na teritoriju današnje Srbije u kojoj tada izbija ustanak. Tokom borbi, ustanici su privremeno zauzeli utvrđenja Maglič i Koznik. Odatle su vršili napade po osmanlijskim posadama u drugim naseljima. Nakon propasti ustanka, u Maglič se vraća turska posada. Ali, on ubrzo biva napušten i prepušten zubu vremena, kao i ostala utvrđenja širom Srbije. Kasnije, tvrđava je se pominje na austrijskim kartama iz 1718. godine kao „Zamak Maglič“. Poslednju značajnu ulogu je odigrala 1815. godine, tokom Drugog srpskog ustanka, kada su njene već zarušene bedeme koristili srpski ustanici prilikom borbi sa Turcima.
Arhitektura
S obzirom da je Maglič bio prvo novo utvrđenje podignuto u vreme dinastije Nemanjića, neka od arhitektonskih rešenja koja su kod njega primenjena postala su uzor i za brojne kasnije građene tvrđave. Maglič je podignut na uskoj zaravni stenovite kose, koja čini jedan od krajnjih zapadnih ogranaka planine Stolovi. Sa tri strane je okružen Ibrom. On na ovom mestu pravi oštru okuku. Sa četvrte strane, na krajnjem severoistočnom delu, pravi širok i dubok rov usečen u stenu. Iz tog pravca je i jedini prilaz utvrđenju. Sa ostalih strana se spuštaju strme padine do obala Ibra i klisurastog useka rečice Maglašnice (Magarašnice). Inače, samo zaleđe Magličkog zamka, posebno ka istoku i jugu, odnosno masivu Stolova, pusto je i teško pristupačno.
Zamak čini 8 kula povezanih bedemima. U njegovu unutrašnjost, koja obuhvata 2.190 m2, ulazi se kroz dve kapije. Osnova tvrđave je izdužena i prostire se pravcem jugozapad-severoistok. Iznad šanca se uzdiže donžon kula sa takozvanim malim gradom. Na suprotnom, jugozapadnom kraju, smeštene su jedna uz drugu tri kule koje su kontrolisale prilaz niz Ibar, čije je korito nekoliko kilometara pre Magliča gotovo pravolinijsko, tako da se one uočavaju sa velike udaljenosti. Od građevina u unutrašnjosti utvrđenja najbolje je očuvana Palata. Na mestu ove, postojala je starija građevina. Njena izgradnja datira na kraj 13. i početak 14. veka. Nešto kasnije, verovatno tokom četvrte decenije 14. veka, je izgrađena nova, čiji su ostaci i danas vidljivi.
