Sveti Arsenije je veliki jerarh srpske crkve i naslednik sv. Save na Pećkom tronu. Rođen je u selu Dabar ili Binguli, u Sremu 1219. godine. Zamonašio se još kao jako mlad u manastiru Svetog Dimitrija u današnjoj Sremskoj Mitrovici. Arsenije je bio oduševljen radom Sv. Save i ubrzo odlazi u manastir Žiču gde postaje njegov učenik, a zatim i sinđel. Zbog svog velikog podviga i čistoga srca, Sveti Sava ga je postavio za arhimandrita Žičkog manastira.
Sveti Arsenije na tronu pećkih arhiepiskopa
Kada su Mađari napali srpske zemlje, Sveti Sava je Arsenija savetovao da pređe na jug naše zemlje. On je za svoje sedište izabrao Peć i tu sagradio manastir i crkvu posvećenu Svetim apostolima, koja je kasnije postala crkva Vaznesenja Gospodnjeg. Nasledio je presto „arhiepiskopa srpskih i pomorskih zemalja“ 1233. godine na inicijativu Sv. Save, koji se povukao i otišao na svoje drugo putovanje u Svetu Zemlju. Od tog momenta Peć i crkva Sv. apostola postaju sedište Srpske crkve i srpskih arhiepiskopa. Zajedno sa kraljem Vladislavom preneo je mošti sv. Save iz Trnova u manastir Mileševu. Sveti Arsenije je mudro upravljao srpskom crkvom 30 godina, a 1263. godine se zbog bolesti povukao u metoh Crnča, današnji manastir sv. Jovana. Upokojio se nakon tri godine, 28. oktobra 1266. Sahranjen je u svojoj zadužbini, manastiru Sv. Apostola u Peći.
Istorija prenosa moštiju
O moštima Svetog Arsenija ima dosta zapisanih podataka. Zapis iz vremena patrijarha srpskog Jovana Kantula iz 1604. godine govori da je manastir u Peći „sveta srpska arhiepiskopija u kojoj počivaju mošti svetih arhiepiskopa i prvoprestolnika toga svetog mesta: Arsenija, Evstatija, Nikodima i drugih svetih“. Jedan zapis iz crkvene knjige iz Sv. Đođa u Prizernu opisuje da su mošti Srba svetitelja prebačene zbog napada od skita neznabožaca.
„Svetog Evstatija odneli su na drugu stranu da počiva, mislim u Crnu Reku, Svetog Arsenija su razdrobili i rasejali bezbožni Skiti, jedva se glava pronašla. O, Gospode, priđoše svirepi neznabošci na dostojanje Tvoje, 31 marta 1737“.
19. vek i prenos moštiju u Ždrebaonik
Prema zapisu iz 1806. godine mošti Sv. Arsenija su počivale u Manastiru Dovolji u dolini reke Tare. Manastir je bio poharan 1809, njegove dragocenosti i riznica razgrabljeni, a mošti su imale sledeću sudbinu: „kivot sa moštima u pešterama i u jamama (provalijama) zemaljskim se sakrivao. Kaluđeri Moračkog manastira su se mnogo trudili oko Svetoga, da ga uzmu, i nisu mogli.
Sv. Arsenija niko nije mogao da podigne, samo su se pčele trudile unutar kivota, noseći svetitelju dragoceni dar, izabrani sat medeni posred njegovih moštiju, kao što je golubica nosila Noju stručak maslinove grančice“. Jeromonah Joanikije je 1814. godine mošti preneo u Manastir Sv. Trojicu Pljevaljsku.
Sveti kivot sa moštima drugog srpskog Arhiepiskopa je u međuvremenu vraćen u Manastir Dovolju. O ovome svedoči zapis iz 1833. godine: „Gradiše se kelije u manastiru Dovolji koji se nalazi u Hercegovini, pri hramu Uspenja Presvete Bogorodice, gde počiva Sveti Arsenije, arhiepiskop srpski“… Mošti su kratko bile u Manastiru Morači, zatim u Kučima, a onda u Ždrebaoniku, moračkom metohu. Godine 1884. po naredbi knjaza Nikole I Petrovića Njegoša prenete su u Manastir Kosijerevo. Godine 1920 su iz Manastira Kosijerevo ponovo vraćene u Ždrebaonik, gde se i danas nalaze. . Deo moštiju Svetog Arsenija čuvao se do 1716. godine i u Manastiru Krušedol.
Kult Svetog Arsenija među Srbima
Razvoj kulta Sv. Arsenija u srednjovekovnoj Srbiji tekao je spontano, počev od njegove čudesne objave u doba Arhiepiskopa Save II (1264-1271.). Tada je uz grmljavinu grob prepukao, a bratija položila njegove mošti u kivot, uz molitvu i bogoslužbeno poštovanje. Srednjovekovni srpski književni spisi govore o čudesnim isceljenjima bolesnog mladića iz Srema, grčkog monaha i jedne žene.
Najstariju službu ovom svetom napisao je Danilo II, koja je u doba cara Dušana neznatno redigovana. Nažalost u Narodnoj biblioteci Srbije su u požaru 1941. zauvek izgubljeni rukopisi i službe Sv. Arseniju iz sredine XIV veka. Jedan rukopis je netragom nestao posle Prvog svetskog rata, a napisao ga je dijak Stanislav za despota Jovana Olivera. Kada je smerni Pavle po nalogu Patrijarha Antonija 1574. prepisivao Psaltir za Manastir Pećku Patrijaršiju, da neko ne bi ukrao tu knjigu, duhovnu sankciju su garantovali „vladika i svetitelj Hristov Sava i Arsenije i svi oni koji su pridržavali presto taj“. Kada je poklanjao novoukoričenu bogoslužbenu knjigu Manastiru, Patrijarh Pajsej je 1624. zaklinjao i pretio suparništvom Presvete Bogorodice i „Svetog Arsenija“. Naročito je važan odnos karlovačkih mitropolita prema ovom svetom. Tako je Mitropolit Vikentije Popović Hadži-Lavić 1724. godine poslao pokrov za kivot u kome su bile mošti Sv. Arsenija Sremca.
Sv. Arhiepiskop Arsenije se slavi 28. oktobra po starom a 10. novembra po novom kalendaru. Bogoslovija u Sremskim Karlovcima danas nosi ime i za nebeskog zaštitnika ima Svetog Arsenija Sremca, drugog Arhiepiskopa srpskog.
