Stevan Hristić, srpski kompozitor, dirigent, pedagog i muzički pisac, rođen je 19. juna 1885. godine u Beogradu. Istaknut kao jedan od najvažnijih predstavnika poznoromantičarske stilske orijentacije, Hristić je dao neprocenjiv doprinos srpskoj muzici u prvoj polovini 20. veka.
Potičući iz ugledne porodice, bio je sin ministra i diplomate Koste Hristića
i Leposave Živadinović, te unuk Nikole Hristića, predsednika Vlade. Stevan Hristić je svoje prve muzičke lekcije dobio u Mokranjčevoj školi, a potom je nastavio studije u Lajpcigu, gde je stekao temelje svoje kompozitorske veštine.
Nakon kratkog rada u Srpskoj muzičkoj školi, usavršavao se u Rimu, Moskvi i Parizu, gde je proširio svoje muzičko obrazovanje i umetnički izraz.
Ključna figura u razvoju muzičkog života Beograda
Pred Prvi svetski rat, Hristić se vratio u Beograd, gde je započeo bogatu dirigentsku karijeru u Narodnom pozorištu i pedagoški rad u Srpskoj muzičkoj školi i Bogosloviji.
Između dva svetska rata, postao je ključna figura u razvoju muzičkog života Beograda. Kao jedan od osnivača i prvi šef i dirigent Beogradske filharmonije, Hristić je postavio temelje ovoj instituciji koja će postati centralna za beogradsku i srpsku muzičku scenu.
Takođe je bio dirigent Beogradske opere i jedan od osnivača i prvih nastavnika Muzičke akademije u Beogradu, gde je svojim znanjem i iskustvom oblikovao nove generacije muzičara.
Borac za očuvanje muzičke baštine
Njegovo priznanje od strane Srpske akademije nauka došlo je 1948. godine, kada je izabran za dopisnog, a 1950. za redovnog člana. U okviru Akademije, Hristić je rukovodio radom Muzikološkog instituta, gde je dao značajan doprinos istraživanju i očuvanju muzičke baštine.
Nakon Drugog svetskog rata, aktivno je učestvovao u osnivanju Udruženja kompozitora Srbije, gde je dugo bio predsednik, i Saveza kompozitora Jugoslavije, čiji je bio prvi predsednik od 1950. godine.
Dela Stevana Hristića
Iako njegov kompozitorski opus nije obiman, Hristić je stvorio dela koja su ostavila dubok trag. Njegova opera „Suton“ i balet „Ohridska legenda“ su među najznačajnijim delima srpske muzičke literature.
Oratorijum „Vaskrsenje“, razne orkestarske kompozicije, dela duhovne muzike kao što su „Liturgija“ i „Opelo“, te koncertne kompozicije poput „Simfonijske fantazije za violinu i orkestar“ i „Rapsodije za klavir i orkestar“ svrstavaju se među njegova najznačajnija ostvarenja.
Hristić je pokazao izuzetnu veštinu u pisanju horskih kompozicija, poput „Jeseni“ i „Dubrovačkog rekvijema“, kao i u kamernoj vokalnoj lirici sa delima kao što su „Bila jednom ruža jedna“, „Lastavica“, „Elegija“, „Veče na školju“ i „Behar“.
Susret sa pozorišnom muzikom
Njegov prvi susret sa pozorišnom muzikom desio se 1907. godine u Beogradu, kada je komponovao muziku za narodni komad „Čučuk Stana“ Milorada Petrovića-Seljančice.
Balet „Ohridska legenda“, na kojem je počeo da radi krajem dvadesetih godina, doživeo je premijeru 29. novembra 1947. godine u Narodnom pozorištu, u postavci Margarite Froman, sa scenografijom Vladimira Žedrinskog i kostimima Milice Babić.
Veliki uspeh baleta „Ohridska legenda“
Ovaj balet je doživeo veliki uspeh, izvođen je na brojnim svetskim pozornicama, uključujući Edinburg, Atinu, Visbaden, Salcburg, Ženevu, Cirih, Firencu, Beč, Kairo i Barselonu. Imao je originalne postavke na scenama u Skoplju, Zagrebu, Ljubljani, Novom Sadu, Sarajevu, Rijeci i Mariboru, a 1958. godine je izveden i u moskovskom Pozorištu Stanislavskog i Nemirovič-Dančenka. Hristić je za moskovsku premijeru dodao nove numere, stvarajući tako konačnu verziju dela.
„Ohridska legenda“ je izvođena preko 1300 puta, sa 24 postavke, uključujući šest premijera u Beogradu. Integralno izvođenje i prvi snimak celokupne muzike baleta napravljen je 2008. godine povodom pedesete godišnjice Hristićeve smrti.
Iako je dobro poznavao orkestar, Hristić nije pokazivao poseban afinitet prema simfonijskoj muzici, posvetivši se uglavnom slobodnijim formama. Njegova „Simfonijska fantazija za violinu i orkestar“ (1908)
i „Rapsodija za klavir i orkestar“ (1942) ističu se efektnošću i majstorstvom. Njegov doprinos srpskoj duhovnoj muzici posebno se ogleda u delima „Liturgija“ i „Opelo u be-molu“, gde koristi poznoromantičarsku harmoniju i gustu, polifono tretiranu fakturu horskog stava.
Stevan Hristić ostaje zapamćen kao jedan od najistaknutijih kompozitora srpske muzike, čiji rad i dela nastavljaju da inspirišu i oblikuju muzičku scenu Srbije i šire.
