Princ Mihailo Petrović bio je posljednji velikan iz svetorodne dinastije Petrović Njegoš. Unuk kralja Nikole i sin princa Mirka i Natalije Konstantinović dva puta je odbio krunu, a odabrao stradanje.
Mihailo je rođen u Podgorici 1908. godine. Sin je princa Mirka Petrovića i Natalije iz kuće Konstantinovića koja je bila povezana sa srpskom dinastijom Obrenović.
U Crnoj Gori je proveo bezbrižno detinjstvo. Posebno mu se u sećanju urezala uloga majke, koju je upamtio kao „nekakvu boginju“ i prema kojoj je gajio posebno poštovanje kroz celi život, bivajući za nju sudbinski vezan u traženju svoga mjesta pod nemilosrdnim nebom Evrope. Ali u Crnoj Gori se nije zadržao dugo. Svega do pete godine života.
Već 1913. princ Mihailo odlazi sa Cetinja i kreće put Italije u posetu kraljevskoj kući Savoja. Tu mu je bila udata tetka Jelena, potpuno nesvestan koliko će taj rastanak sa rodnom grudom potrajati. Na put je krenuo sa majkom i dvojicom mlađe braće – Pavlom i Emanuelom.
Jelena ih je prihvatila u Rimu ostavljajući na mladog princa utisak neizmerne ljubavi i kraljevske raskoši i lepote. Sticajem nesrećnih okolnosti, tu ih je dočekao početak Prvog svetskog rata. U Italiji su ostali i tokom turobnih ratnih zbivanja. Koncem 1914. godine stanionirali su se u Napulju, gdje je Mihailo počeo školovanje.
Prvi svetski rat
Istovremeno, njegova rodna Crna Gora preživljavala je pravu ratnu dramu, praćenu glađu i nestašicom koja je poprimila neviđene razmere. Iscrpljena Balkanskim ratovima, zajedno sa Srbijom, stajala je na braniku svoje časti pred brutalnim naletom „Dunavske monarhije“. Sve do početka 1916. godine crnogorska vojska je držala položaje protiv višestruko nadmoćnog neprijatelja. Ali je u potonjoj ofanzivi poklekla, ostavljajući svetao istorijski trag na Mojkovcu.
U tim smutnim vremenima, i u vrlo složenim okolnostima koje su se nadvile nad Cetinjem, kralj Nikola Petrović je emigrirao u Italiju i Francusku. Nikad se više nije vratio u otadžbinu. U zemlji je tokom okupacije ostao njegov sin, a Mihailov otac Mirko. On je pokušao da u saradnji sa okupacionim vlastima izdejstvuje što bolji položaj za narod. Takođe, njegov ostanak je imao cilj da se, u slučaju germanske krajnje pobede, izdejstvovuju izvesni benefiti za Crnu Goru i samu dinastiju.
Krhkog zdravlja, koje se pogoršalo početkom 1918. godine, Mirko je završio u Beču na lečenju. Mirkova prerana smrt, u martu iste godine, duboko je potresla celu porodicu. Dva mlađa sina Pavle i Emanuel, po Mihailovim navodima, oca nisu ni upamtili.
Međuratni period
Nedugo nakon svršetka tragičnog rata, princ Mihailo se preselio u Englesku, u Istburn. Tu je nastavio školovanje iskazujući simpatije za engleski metod obrazovanja. Tu će ga 1921. godine naći vest da je umro njegov deda kralj Nikola. U međuvremenu se njegova majka preudala za jednog belgijskog plemića, pa će se i Mihailo ubrzo nastaniti kod nje u Pariz.
Kraljevska titula Petrovića prešla je tada na Nikolinog srednjeg sina Danila. Međutim, Danilo se odrekao iste u korist još maloljetnog princa Mihaila. Tako se on, kao trinaestogodišnji momak, našao u ulozi kralja Crne Gore u egzilu. Tada, shodno svojim godinama, Mihailo nije razumevao sve dimenzije sukoba dinastija Petrović i Karađorđević, pa u tom kontekstu ni značenje dobijene titule.
Kruna mu nije značila
Ali, kako navodi u memoarima, kasnije mu je postalo jasno da njegova titula nije predstavljala ništa i da je novouspostavljena Kraljevina SHS, na čelu sa Karađorđevićima, imala pun unutrašnji i međunarodni legitimitet. Na tom mestu, princ iznosi jedno vrlo zrelo i upečatljivo poimanje ulaska Crne Gore u novu državu. Pokazuje istančan osećaj za široka nacionalno-ujediniteljska kretanja među Južnim Slovenima:
„Docnije, kad sam temeljno proučio istoriju Južnih Slovena, razumeo sam u kojoj meri je bilo pravedno i neopozivo to uklapanje Crne Gore u jednu širu otadžbinu, nakon vekova rastavljenosti s ostalim Srbima, Hrvatima i Slovencima. Crna Gora, koja se bila održala kroz istoriju kao ostrvce nezavisnosti i slobode, dok su se ostala braća nalazila u sklopu Austrije ili Turske, nije imala razloga da postoji kao cjelina za sebe kada su se braća oslobodila tuđinskoga gospodarstva. Poput Italijana i Nemaca, Jugosloveni su se 1918. godine ujedinili na osnovu načela o samoopredeljenju naroda. Oni što su žalili za Crnom Gorom kao zasebnom državom nisu uviđali jednu osnovnu stvar: da Crna Gora nije mogla postojati kao samostalna država od trenutka kad su se stvorili uslovi za jednu veliku nacionalnu državu naroda iste krvi i jezika“, zapisao je princ Mihailo dodavši da je njegovo oredjeljenje uvijek na strani punog jugoslovenskog jedinstva.
Veza sa bratom, kraljem Aleksandrom I ujediniteljem
Potpuno prihvativši postojanje nove države i odričući se bilo kakvih političkih i dinastijskih pretenzija, Mihailo je relaksirao odnose sa beogradskim dvorom.
Tako je 1925. godine u Parizu imao priliku da prvi i jedini put sretne kralja Aleksandra, inače njegovog brata od tetke, i kraljicu Mariju. Aleksandar je poslao posebna kola po princa i pratnju visokog jugoslovenskog diplomate Miroslava Spalajkovića. O tom razgovoru princ ne piše detaljno, ali kazuje za Aleksandra da je izgledom „pravi tip naše familije“, odnosno Petrovića.
Da je bio duboko vezan za svog rođaka – kralja, svedoči njegov žal i revolt nakon vesti da je Aleksandar ubijen u Marseju. Ta osećanja mu je dodatno raspirio grof Karlo Sforca, očuhov zet, koji mu je kazao da smatra kako je fašistička vlast Italije umešana u ovaj gnusan čin.
„Kad sam jedanaest godina docnije video na jednoj fotografiji Musolinija, kako mu leš visi obešen stopalima za metalni krov, s glavom nadole, imao sam osećanje dubokog zadovoljstva. Marseljski zločin, i nož u leđa Francuskoj 10. juna 1940, bili su najzad osvećeni“, sećao se princ.
Odbijanje fašističke krune
Dvaa puta je odbio krunu, a odabrao stradanje. Prvi put su mu, tokom priprema za rat, Musolonijevi izaslanici ponudili da bude vladar ujedinjene Kneževine Albanije i Crne Gore. To je princ Mihailo kategorički odbio.
Po izbijanju rata princa, i njegovu suprugu Ženevjev, hapsi Gestapo i odvodi u koncentracioni logor Bad Homburg u blizini Hamburga, međutim, i tamo ga pronalazi izaslanik italijanske kraljevske porodice Savoja i kraljice Jelene, prinčeve rođene tetke, tražeći od njega da krene na Cetinje i preuzme kraljevski presto jer je Crna Gora trebalo da proglasi nezavisnost.
Međutim, princ Mihailo odbija i ovu ponudu. Musolinijev šef diplomatije grof Gaelaca Ćana molio Mihaila Petrovića da se prihvati krune okupirane Crne Gore.
Ovaj to sa krajnjom rezignacijom odbija i navodi da se zakleo na vernost svome kralju Aleksandru Karađorđeviću, te da „ni za šta na svetu ne bi odstupio od svoje čvrste rešenosti da ostane ne liniji pune vernosti svojoj otadžbini Jugoslaviji“.
Princ ovim rečima odbija ponudu fašista i svesno, pored lagodnog vladarskog života na dvoru, bira da ostane u strahotama nacističkog logora. Godine 1943. oslobođen je iz zatočeništva. Međutim Njemci su ga ubrzo ponovo uhapsili i držali zatvorenog sve do aprila 1945.
Večna emigracija
Kako je zloslutno ratno doba proveo na pravoj strani, nove jugoslovenske vlasti nisu imale mnogo toga da mu zamere. Pa je, shodno tome, doneo odluku da se preseli u komunističku Jugoslaviju 1948. godine. Tu je dobio namještenje u Ministarstvu spoljnih poslova.
Međutim, razumevajući prirodu Brozovog režima, Mihailo nakon godinu dana napušta zemlju i trajno se vraća u Pariz. U tom periodu dolazi i do razvoda sa ženom, sa kojom je imao sina Nikolu. Po svemu sudeći, do kraja života je sa njima ostao u lošim odnosima. On se do te mere udaljio od sina i bivše žene da svojim poznanicima nije ni govorio da ima naslednika.
Prinčev život u Parizu, nije dovoljno istražen i poznat. Živio je prilično povučeno, ali dostojanstveno, bez reklamiranja svog plemenitog porijekla. Kretao se u srpskim emigrantskim krugovima i bio je čest gost kafane „Montenegro“ u Parizu, koju je držao jedan od njegovih prijatelja – Minja Perišić.
Poznanstvo sa mitropolitom Amfilohijem
Na tom mestu je 1974. godine upoznao i tada mladog monaha, a kasnije mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija Radovića. Amfilohije opisuje razgovor sa princom posebno naglašavajući njegove priče o kralju Nikoli i kraljici Mileni. On navodi da su Mihailu ostale duboko urezane u sećanju Milenine reči u emigraciji, kada je na njega maloletnog prešla dedova kruna:
„Slušaj dijete (…) ne zanosi se da si ti nekakav kralj. Zapamti jednom za svagda: Naše je prošlo!“ Zaista on se tako i ponašao i odigrao veliku ulogu u zacjeljivanju rana tog zlosrećno razriješenog sukoba između Karađorđevića i Petrovića.
Inače, mitropolit je bio veliki poštovalac lika i dela princa Mihaila. Na njegovo insistiranje preštampani su prinčevi memoari, 2001. godine u izdanju Svetigore.
Smrt u Parizu
Preminuo je 24. marta 1986. godine u Parizu. Sahranjen je na jednom srpskom groblju u blizini Orlija u Francuskoj.
Prilikom prenosa i sahrane zemnih ostataka kralja Nikole i kraljice Milene na Cetinju 1989. godine bilo je planirano da se zajedno s njima prenesu na Cetinje i zemni ostaci kneza Mihaila. Ali prema francuskim propisima zbog kratkog protoka vremena od upokojenja to je odloženo za maj 1990. godine.
Tom prilikom na Dvorskom groblju pred Cetinjskim manastirom napravljena je grobnica princa Mihaila, pored grobnica princeza Vjere i Ksenije.
Iako je mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, koji je kao jeromonah prilikom boravka u Parizu bio u društvu princa Mihaila, više puta pokretao inicijativu da državna vlast ispuni pismeno preuzetu obavezu, na njihovu sramotu, to do danas nije ostvareno. Prinčeva napaćena duša naći će svoj smiraj kada se ispuni njegov amanet da bude sahranjen u otadžbini među svojim slavnim precima Petrovićima Njegošima.
