Podizanje zadužbina bio je veoma raširen običaj među srpskim vladarima u srednjem veku. U Nemanjićkoj državi, počev od velikog župana Stefana Nemanje pa sve do poslednjeg, cara Uroša, a zatim u kraljevini Mrnjavčevića i u kneževini Lazara Hrebeljanovića, najzad, u despotovini Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića, svaki se vladar starao da podigne bar jednu veliku crkvu ili manastir, a bilo ih je koji su mogli da podignu i po desetak hramova. U XII i XIII veku samo su vladari i njihovi najbliži rođaci bili u mogućnosti da izgrade sebi zadužbine.
Manastiri se izdržavaju od imanja koja su im darovali ktitori. Misao darodavca, često zapisana u darovnim poveljama i navođena u natpisima, bila je iskupljenje grehova: svetitelj kome je hram posvećen postajao je ktitorov zastupnik pred Hristom na strašnom sudu.
Manastiri i crkve imali su i praktičnu namenu, i to ne samo onu uvek prisutnu da šire i učvršćuju veru u narodu. Po geografskom rasporedu, a bili su podizani na najvažnijim srednjevekovnim saobraćajnicama, može se zaključiti da su imali i političku ulogu. Neke crkve, su pored ovoga pomenutog, imale još jednu namenu – predstavljale su hramove u episkopskim sedištima, crkvenim upravnim centrima. Po toj ulozi proslavile su se Žiča i Peć, kao središta srpske arhiepiskopije, potom i patrijaršije. Najzad, mnogi su manastiri podizani da bi postali nadgrobne crkve svojih ktitora.
Srpski pravoslavni manastiri
„Srpski pravoslavni manastiri su sveštena mesta za duhovni i molitveni život gde se svakodnevno proslavlja ime Boga Živago. Ove srpske svetinje podizali su podjednako srpski vladari, crkveni velikodostojnici i verujući srpski narod sa svojim sveštenoslužiteljima. Gradili su ih i kao svoje zadužbine, ali pre svega, kao mesto zajedničke molitve i susreta sa Gospodom. Sam Gospod Isus Hristos je rekao: „Gde ste dva ili tri sabrani u moje ime tu sam i ja među vama.“ (Mt. 18,20). Stoga, gde su crkve i manastiri tu je i narod Božiji.
Manastiri su i narodna zborišta i mesto gde je srpski narod, često puta predvođen svojim sveštenoslužiteljima, donosio odluke od istorijskog značaja za naš narod.
Od svetitelja Save pa do današnjih dana brojni manastiri su duhovna i administrativna sedišta srpskih arhijereja. Vekovima su, u manastirskoj tišini, crnorizci prepisivali i ukrašavali bogoslužbene i druge crkvenopoučiteljne knjige. Prve srpske štamparije bile su u manastirima; Cetinjskom, zatim Gračanici, Mileševi i drugim. Srpska nejač prva slova sricala je iz Časlovca i Psaltira u manastirskim školama gde su učitelji bili učeni monasi zvani i „daskali“. Srpski ikonopisci su uglavnom regrutovani iz monaških redova. Stolećima ovi zografi slikaju ikone ugodnika Božijih i po svodovima i drugim površinama hrama živopišu predstave iz života Gospoda Isusa Hrista i Presvete Bogorodice. Srpski manastiri su i autentična svedočanstva našeg graditeljstva i sveukupne duhovne i umetničke lepote. U jednom broju naših manastira vekovima se čuvaju i molitveno slave sveti iz našeg roda: u manastiru Studenici su mošti svetog Simeona Mirotočivog, u Dečanima svetog kralja Stefana Dečanskog, a u manastiru Ravanici svetog kosovskog mučenika kneza Lazara.
Srpski manastiri bili su i ostali molitvena i duhovna staništa, narodna zborišta i kulturna središta srpskog verujućeg naroda. Oni su vekovima čuvari pravoslavne vere i svetosavske tradicije.“
