U dolini potoka Manastirica gde jutrom cvrkut ptica ispraća zvona, dok se hram u molitvi na nebo uznosi, a noću mesečina obasjava gnezdo četinarima ispleteno, na temeljima drevne nemanjićke svetinje raste duh pravoslavlja – raste Manastir Osovica.
Planinski potok na svojim talasima odneo je vekove iskušenja, padova i uzdizanja, krađa i otkupa, rušenja i obnova, ali plamen svetosavske sveće osvetljavao je i takav trnovit put i pozivao na molitvu u “malom Hilandaru” kod Srpca, nadomak Banje Luke, sve do današnjeg vremena.
Svaka reč mala je i nedostojna da opiše bogougodni sklad duhovnosti i manastirskih zdanja u krajoliku koji je sam Gospod uredio za svoju svetinju i duhovno čvrsto vezao za Svetu Goru. Upravo zato, preosvećeni episkop banjalučki, gospodin Jefrem, u svojoj besedi poručuje da je Manastir Osovica “mali Hilandar” i svi koji nisu u mogućnosti da posete carsku lavru neka dođu u manastir Osovicu i poklone se pred ikonom Presvete Bogorodice Trojeručice.
Istorija manastira
Manastir Osovica pripada redu najvećih svetinja Republike Srpske. Iako se do naših dana nisu sačuvali značajniji pisani tragovi koji bi podrobnije otkrili duh minulih vremena, usled teške i burne istorije našeg naroda, ipak istoričari pretpostavljaju da je manastir Osovica ktitorsko delo izdanka plemenite loze Nemanjića kralja Stefana Dragutina (1253– 1316), vladara Srema, Mačve, Usore i Soli. Od samog nastanka manastira u XIV veku, kroz teška i smutna vremena, skrnavljen je i razaran, ali i milošću Božijom obnavljan i vaspostavljan, prateći i deleći na taj način sudbinu svog naroda sabiranog vekovima pod njegovim duhovnim okriljem.
rvi pomen manastira Osovica je iz 1330. godine, sačuvan na otisku manastirskog pečata. Ovaj pečat je pronađen u crkvi manastira Liplja, tokom njegove obnove, sa ćiriličnim natpisom koji u prevodu glasi: IS HS OBRAZ BLAGOVJEŠTENJA PRESVETE BOGORODICE LETA 1330 MANASTIRA OSOVICE.
Pored ovog pečata, čija je sudbina slična svetinji o kojoj svedoči, postoji još nekoliko svedočanstava o postojanju starog manastira.
Rekognosticiranjem terena 2016. godine pronađeni su ostaci dva srednjovekovna utvrđenja, koji su kontrolisali prilaz manastiru. Tom prilikom je pronađen je srednjovekovni prsten sa ćiriličnim natpisom koji u prevodu glasi: SVE ŠTO RADIM, ČINIM UZDAJUĆI SE U BOGA. Jezik natpisa na prstenu je iz XIV ili XV veka.
Drugi pisani pomen manastira Osovice je iz 1604. godine, kada se pominje mezra Draginja, crkveno zemljište, koje uživaju kaluđeri pomenute crkve; kaluđer Vasilije i drugi suvlasnici, u blizini Motajice i mezre Kotovice, a nedaleko od porušene tvrđave Osovik i zemljišta Crkvina, sa vinogradima i čairom spomenute crkve. Kao i pomen igumana Avrama koji, po popisu baštini Gornju Lepenicu, i plaća porez na čokote vinove loze. O tome svedoči i lokalitet na Motajici koji se naziva Avramovi vinogradi.
Kompleks manastira Osovica
Kompleks manastira Osovica sastoji se od saborne manastirske crkve posvećene Blagovestima Presvete Bogorodice, zimske crkve posvećene Svetom Prokopiju, kapele Vaskrsenja Hristovog kao i kapele Svetog Nikolaja mirlikijskog u zvoniku, trema za narod, konaka, svečanog salona, biblioteke i česme sa izvorskom vodom, monaške kuhinje i trpezarije, kao i narodne trpezarije.
U sabornoj crkvi se nalazi Ikona, jedne od najvećih naših nacionalih svetinja, Presvete Bogorodice Trojeručice, koja je dar Svete Carske Lavre Manastira Hilandar manastiru Osovica.
