Kič, aktivizam, egzotika, provokacije, manipulacije, skandali, vrlo malo muzike i mnogo politike. Ovako bi glasio kratki opis nedavno održane 68. Pesme Evrovizije.
Manifestacija koja je trebalo da pokaže medijsku moć ujedinjene Evrope pod sloganom „Ujedinjeni muzikom“, uspela je upečatljivo da pokaže da je nešto trulo na Starom kontinentu i da je muzika na kraju zbog toga platila ceh, iako je kriva samo za manjak umetničkog kvaliteta.
Iako se godinama papagajski ponavlja da se „Pesma Evrovizije“ ne bavi politikom, već slavi muziku, ljubav i zajedništvo, ovogodišnja manifestacija obilježena je nikad uočljivijom dominacijom politike i zakulisnim igrama, koje su u drugi plan bacile i muziku i samu ideju „Evrovizije“ kao trijumfa tzv. evropskih vrednosti.
Politika umjesto muzike
Senke ratova, strateških interesa i dvostrukih aršina odnele su prevagu čak i nad kičastom pop razdraganošću i glorifikacijom duginih boja brojnih LBGT organizacija, koje su godinama agresivno promovisale svoje stavove na ovom događaju, često i na granici dobrog ukusa, iako su organizatori dali sve od sebe da ne bude tako.
Pobedila je Švajcarska sa pevačem Nemom, koji se deklariše kao nebinarna osoba i traži da se oslovljava rodno neutralnim odrednicama Ono ili Njih, za dlaku ispred hrvatskog predstavnika Bejbi Lazanje, koji nije tražio ništa, ali je imao odličnu pop pjesmu i veliki hit, što je bilo i mišljenje publike, koja je većinski glasala za njega.
Oba izvođača su bili favoriti na kladionicama, ali o pobjedniku nisu odlučili demokratski glasovi publike, već čudni kriterijumi stručnog žirija iz zemalja učesnica, koji su birali najbolju pjesmu između 26 finalista, među kojima su bile i tri zemlje bivše Jugoslavije: Srbija, Hrvatska i Slovenija.
Delikatni uslovi
Po brojnim ocjenama, ovogodišnja „Pesma Evrovizije“ odigrala se u najdelikatnijem geopolitičkom kontekstu maltene od vremena njenog utemeljenja 1956. godine.
Nakon što su posljednjih godina, otvoreno izbacivali Rusiju zbog rata u Ukrajini i Bjelorusiju zbog sankcija, uz nametanje rusofobičnih stavova kao jedine ispravne moralne vertikale, ove godine su naprasno ignorisali krvavi osvetnički rat Izraela u Gazi, praćen brojnim civilnim žrtvama, i dozvolili učešće predstavnici Izraela Eden Golan.
Da bude gore, uz prilično vidljivo forsiranje njenog proboja u finale, iako je imala pjesmu sa prilično ratnički nastrojenom tematikom, daleko od gorepomenutih vrijednosti mira i zajedništva u muzici.
Ruku na srce, ovaj medijski spektakl je posljednjih godina, kako kod nas, tako i u ostatku planete, tretiran kao nepresušni izvor šund materijala za tabloide, te dobru priliku za medijsko bildovanje lokalpatriotizma i agresivnu promociju neoliberalnih društvenih vrijednosti i geopolitičkih interesa, a sve manje kao ozbiljan muzički događaj.
Sama manifestacija, koju svake godine organizuje Evropska radio-difuzna unija (EBU), a uključuje učesnike koji predstavljaju prvenstveno evropske zemlje, godinama je glavni krivac za ovakav tretman.
Parada kiča, marketinga i promašene muzike
Ono što je trebalo da predstavlja međunarodno takmičenje u pisanju pop pjesama, polako se pretvorilo u paradu vizuelnog kiča, aktivističkog marketinga, teško objašnjivog načina glasanja, dnevnopolitičke agende i, što je najgore, uglavnom promašene muzike.
Osnovana davne 1956. godine, u plemenitoj ideji ujedinjenja medijskog prostora evropskih zemalja i priznanja sve jače moći televizije na muzičke tokove, ona se sve do pada Berlinskog zida održavala kao važan muzički događaj.
Nakon pada komunizma, manifestacija je postepeno tonula u dekadenciju u muzičkom smislu i rapidno napredovala u širenju medijskog uticaja nemuzičkih tema, s naglaskom promovisanja vrijednosti neoliberalnog pogleda na svijet.
Đavo došao po svoje
Naravno, u momentu kada se neoliberalizam zaglavio u blatu Ukrajine, sirotinjskim četvrtima Gaze, brdima Jemena i Kavkaza, sve većem ekonomskom jazu bogatih i siromašnih, štrajkovima i protestima, pravom lovu na vještice brojnih „kensel“ jurišnika po društvenim mrežama, te teško poljuljanim odnosima između članica Evropske unije, đavo je došao po svoje i teško je bilo izbjeći politiku, kada ona već godinama brutalno dominira ovim takmičenjem.
Od prvog takmičenja, na kojem je učestvovalo sedam zemalja, iz godine u godinu, takmičenje se širilo na sve veći broj zemalja učesnica, a nakon trijumfa grupe ABBA, koja je nakon pobjede postala planetarni pop fenomen, popularnost „Evrovizije“ poprima globalni značaj u medijskom smislu, uz sve prisutnije društveno-političke igre iza pozornice.
Uticaj NVO organizacija
Da ne ulazimo pretjerano u polje teorija zavjere, evidentno je da su državne i tzv. NVO organizacije zapadne demokratije, koristeći medijsku moć „Evrovizije“, kroz njen „duboki“ uticaj na popularnu kulturu i široku javnost, dobile savršenu priliku da plasiraju svoje stavove.
Iako, mora se priznati, to se kod najvećeg dijela publike u praktičnom smislu svodi na podršku „našim“ i mržnju prema onima koji neglasaju za „nas“, dok je angažovaniji dio „Evrovizije“ ostavljen borcima za prva, od društvenih manjina, do klimatskih promjena.
U tom kontekstu posljednjih decenija, uz bizarna pravila izbora mijenjana hiljadu puta, te „blokovski“ način sistema glasanja, koji se, bez obzira na deklamovane želje organizatora o transparentnosti, svodio na regionalne i istorijske veze i političku bliskost zemalja učesnica, glasanje se vodilo po komšijskom principu dobrih i loših odnosa.
Zahvaljujući tome na pozornici „Evrovizije“ moglo se vidjeti svašta, od pobjede austrijskog transseksualca Končite Vurst, preko neočekivanog trijumfa finskih metalaca „Lordi“, nastupa benda ruskih baka „Babuške“, izraelskog predstavnika pjevačice Nate, sa sve imitiranjem kokodakanja na sceni, nastupa lutke po imenu Dastin Ćuran, koja je predstavljala Irsku, do ovogodišnjih pomenutih binarnih nastupa pobjednika Nema i irske predstavnice Bambi Tag.
I sve to uz popratni arsenal promovisanja ili bojkotovanja svega i svačega, pri čemu, iako se čini da se postkomunističke zemlje najviše trude oko takmičenja, to ne odgovara baš istini, jer, recimo, jedna Švedska ima četiri kruga takmičenja za izbor nacionalnog predstavnika, dok siromašniji istok uglavnom zavisi od dobre volje bogatijeg zapada i političkog trenutka.
Poraz umesto pobede
Ova „Pjesma Evrovizije“ trebalo je da bude neka vrsta omaža legendarnoj švedskoj grupi ABBA, koja je prije 50 godina pobijedila na takmičenju pjesmom „Vaterlo“, koja je proglašena za najbolju evrovizijsku pjesmu svih vremena, i glorifikacija pop muzike kao vrhunske zabave. Ipak, ono što je uslijedilo bilo je sve osim trijumfa pop muzike, da bi opšta katastrofa uslijedila u samom finalu, koje se tokom glasanja pretvorilo u raspad sistema, na krajnje ružan način otkrivajući dubinu tektonskih problema koji potresaju „Evroviziju“ i njene organizatore posljednjih godina.
Naime, nakon brojnih problema tokom dvije polufinalne večeri, sukoba zbog izraelskog učešća, navodnih zabrana političke agende od strane organizatora, sumnjivih prolazaka u finale, do kulminacije je došlo tokom izbora pobjednika.
Pobjednik Nemo izveo je mješavinu elektronske muzike i opere, u roza suknjici i raskošnoj bundi, balansirajući na ogromnom, pokretnom gramofonu dok je izvlačio visoke tonove (refren je inspirisan Mocartovom „Čarobnom frulom“), ali njegovu pobjedu nisu odlučili glasovi publike već prilično nategnute odluke žirija i sumnjiva EBU pravila glasanja, koja nisu nikom jasna, osim organizatorima, pa je u jednom momentu došlo do situacije da su 22 žirija članica EBU dala po 12 poena Švajcarcu, i to nakon što je Bejbi Lazanja glasovima publike izbio u sami vrh poretka.
Forsiranje Pirovih pobeda
Novinar i publicista Zoran Stajčić, urednik hrvatskog portala „Ravno do dna“, u svom autorskom tekstu „Razjedinjeni muzikom“, nije imao dilemu u vezi sa odlukom ko može pobijediti na „Evroviziji“ i koliko sama publika može na to uticati u krajnjem skoru.
– Smrdi li na politiku, tamo gdje naizgled politika nije uključena? Naravno. Smrdi li na teoriju zavjere? Vjerovatno, ali niko iz „Evrovizije“ ne može konkretno odgovoriti na pitanje: Zašto o popularnosti pop pjesama na depolitizovanom nadmetanju pop pjesama odlučuje iko drugi osim onih koji to slušaju i na taj ačin procjenjuju svoje favorite i voljni su taj čin davanja lasa čak i platiti? Nema politike na „Evroviziji“? Ko to može sa sigurnošću tvrditi nakon tri uzastopne godine forsiranja Pirovih pobjeda, te ovogodišnje kulminacije takmičenja koje su pratili antiratni protesti i velika nervoza organizatora? Postojeći kod „Evrovizije“ treba razbiti što prije jer je očito da nije problem u glasu naroda, već u onima koji se igraju njegovim zanemarivanjem. Godine 2021. smo vidjeli da je moguće da odluči glas naroda i to je donijelo najbolje rješenje u pobjedi benda „Manskin“ – napisao je Stajčić.
Teško je osporiti vrijednost ovog zaključka, ne samo zbog toga što je italijanski sastav „Manskin“, izabran glasovima publike, napravio vrlo ozbiljnu karijeru u odnosu na druge pobjednike ovog takmičenja, već i zato što bi bilo logično, kada već organizatori godinama nameću demokratske vrijednosti „jedan čovjek, jedan glas“, da nakon odluke žirija, pobjednika odluče glasovi publike, koliko god se njeni izbori ne sviđaju članovima EBU ili državama Evropske unije.
Rimski cirkus
Ovako smo na kraju, umjesto slavljenja pola vijeka od trijumfa grupe ABBA i evropske pop muzike, dobili gorak ukus prevare, koji je, kao rimski cirkus nekad, pokazao sve slabosti „carstva“ koje ga organizuje.
Podjele na svim nivoima političko-društveno-ekonomsko-kulturnog života Evropske unije nikad nisu bile uočljivije, a umjesto pobjede pjesme koja se dopala publici, pobijedila je pjesma koja je trebalo da skrene pažnju na stvari koje nemaju veze sa politikom, već sa interesima Onog ili Ovog.
Ujedinjeni muzikom glasio je slogan ovogodišnje, 68. Pjesme Evrovizije u Švedskoj, ali je najveće pjevačko takmičenje na Starom kontinentu bilo sve samo ne jedinstveno, a koliko su organizatori bili u panici, govori odluka o zabrani unošenja zastava, koju nije niko poštovao, a da bude smješnije, obezbjeđenje je udaljilo Dorin Frasineu iz stranke Alijansa liberala i demokrata za Evropu, jer je na takmičenje htjela unijeti plavu zastavu Evropske unije.
Evrovizija kao kulturna diplomatija
Dr Din Vuletić, autor knjige „Poslijeratna Evropa i izbor za Pjesmu Evrovizije“, prve naučne knjige o istoriji ove manifestacije, ističe da je politika bila prisutna na „Evroviziji“ i da je već na prvom takmičenju 1956. godine, kada je Zapadnu Njemačku predstavljao Valter Andreas Švarc, Jevrej koji je preživio holokaust, to bila jasna poruka Zapadne Njemačke.
– Zemlje EU oduvek koriste evrovizijsku scenu kao vid kulturne diplomatije kako bi poslale određenu poruku. Vidimo kontinuitet, da su se pesme angažovale oko nekih društvenih tema, kao što su feminizam, seksualne slobode i slične teme. Kroz svoju analizu, vidim da je politika uvek bila prisutna – rekao je Vuletić.
Pisac i publicista, govoreći o ovogodišnjoj manifestaciji, kaže da uvijek nakon „Evrovizije“ ima raznih teorija zavjere i analiza o tome zašto je neko pobijedio.
– Na kraju je hrvatska pesma pobedila kod publike, Švajcarska kod žirija i, prema pravilima, švajcarska pesma je odnela pobedu. Nažalost, nemamo naučnu studiju o glasanju. Lepo bi bilo imati takvu studiju jer bi onda ljudi možda manje zalazili u teorije zavere. Možda bismo onda naučno dokazali neke činjenice – dodao je Vuletić.
Vaterlo za Evroviziju
U sumiranju dometa, prvi put u višedecenijskoj istoriji „Evrovizije“ jedan takmičar je isključen, neki su se povukli sa proba, treći je prekršio pravila govorom na sceni, pozivajući na mir, ponovo je žiri obesmislio glasanje publike, a najbolji komentar na sva dešavanja dao je jedan tviteraš:
„Zanimljivo je da se 50 godina poslije pobjede grupe ABBA i pjesme ‘Vaterlo’, ‘Evrovizija’ konačno suočava sa sopstvenim Vaterloom.“
Da ne zaboravimo, Vaterlo je bitka u kojoj je Napoleon, nakon poraza od strane Britanije, Rusije, Pruske i Austrije, izgubio svoje carstvo.
Što se tiče BiH, ona godinama zbog velikih dugovanja prema EBU ne učestvuje na „Pjesmi Evrovizije“, i po cijenu da ispadnemo cinični, moglo bi se reći da je to jedini mudar i dobar potez nacionalnog emitera, mučnoj istoriji prisustva na medijskoj sceni Evrope.
Favorit
Najveći favorit bio je predstavnik Hrvatske Marko Purišić, koji je i osvojio najveći broj glasova publike, ali je završio na drugom mjestu.
On nastupa pod umjetničkim imenom Bejbi Lazanja i njegova pjesma o odlasku mladih iz sela u grad u potrazi za boljim životom „Rim Tim Tagi Dim“ već je postala evropski i svjetski hit.
Sam Lazanja je svoju neočekivanu šansu (ušao na nacionalno takmičenje kao rezerva) vrhunski iskoristio za proboj na scenu, već je rasprodao tri stadiona „Šalata“ za koncerte u Zagrebu, a nakon odluke hrvatske Vlade da mu dodijeli nagradu od 50.000 evra zbog promocije Hrvatske, novac je donirao u humanitarne svrhe, pokazavši da mu je integritet važniji od slave.
