„Novi“ antički Čačak ispod samog centra grada

Novo arheološko nalazište u Čačku potvrđuje da je ovaj grad još jedan biser iz rimskog doba na teritoriji Srbije. U srcu grada na Zapadnoj Moravi nalazilo se antičko naselje čije ime još nije otkriveno, ali je poslednje istraživanje pomerilo rimsku istoriju Čačka za više od dva veka. U njemu se trgovalo u vreme cara Trajana, pronađen je njegov novac.

Prateći obnovu vodovoda u centru grada, u Ulici župana Stracimira, arheolozi su ovih dana naišli na veliko iznenađenje.

„Pojavio se zid. Po širini od preko dva metra, ali i načinu zidanja, bilo je jasno da je reč o bedemu. Pitali smo se da li je antički ili srednjevekovni. Uspeli smo da otvorimo jedan manji iskop i konstatujemo da je to najverovatnije kasnoantički bedem koji odgovara nalazima iz dvorišta Muzeja grada“, kaže za Sputnjik Vujadin Vujadinović, iz Narodnog muzeja u Čačku.

Ovaj rukovodilac iskopavanja tokom svoje bogate karijere arheologa bavio se antikom, ima iskustvo istraživanja Sirmijuma, Gamzigrada i Singidunuma. To iskustvo mu govori da je pronađen bedem naselja, a ne vojnog utvrđenja.

Krunski dokaz od bakra

Njegov tim uz bedem je otkrio i krunski dokaz da rimska istorija Čačka seže u dublju prošlost od do sada poznate:

„Otkrili smo sloj života iz prve polovine drugog veka, pronašli smo novčić cara Trajana koji je kovan 101. i 102. godine. Pronašli smo i grnčariju iz tog perioda. Znači da je priča koju otkrivamo o antičkom Čačku još bogatija, da postoji neka vrsta života već krajem prvog i početkom drugog veka, ali najveći obim to naselje zauzima u kasnoj antici“, kaže Vujadinović.

Za antički horizont u centru Čačka saznalo se sedamdesetih godina prošlog veka, kada su tokom građevinskih radova otkrivene rimske terme. Bilo je jasno da je moguće pronaći više, jer onaj ko je koristio terme, morao je da živi u blizini. Ipak, radovi na iskopavanju su bili sporadični i malog obima.
Kopano je i u dvorištu obližnjeg Muzeja, bilo je jasno da ima više arheoloških slojeva na tom prostoru od oko 300 metara kvadratnih, ali njegove strukture nisu bile jasne. U novije vreme i u obližnjoj Mutapovoj ulici koja ide uz zapadnu ivicu Čačanske gimnazije otkriven je ozbiljan kopleks antičkih temelja.
„Tada već počinje da bude jasno da nije reč o usamljenim slučajevima, već da se to prostire ispod grada. Desetak godina kasnije, u dvorištu Gimnazije, nalazimo ozbiljan antički objekat iz 4. veka, očuvan u temeljnoj zoni na kome je postojala hrišćanska nekropola, hrišćansko groblje“, kaže arheolog Katarina Dmitrović, kustos Narodnog muzeja.

Prestonica kulture otkrila kulturu Starog Rima

Ona dodaje da ni tada nisu mogli da sagledaju o čemu se zapravo radi, sve dok Čačak nije proglašen prestonicom kulture. Gradski oci planirali su da u okviru dvorišta Muzeja, koji je veliki park sa vrednim građevinama novije istorije, naprave pasarelu, da povežu kompleks Muzeja.
Na teren od gotovo 500 kvadrata, prvo su izašli arheolozi, imali su šta da vide. Našli su najvažnije, južni i zapadni bedem utvrđenja. Analizirali su i kutije pune artefakata, sada imaju i jasnu hronologiju.

„To utvrđenje pripadalo je Drugoj konjičkoj kohorti Delmata. To je vojna jedinica koja je stolovala u Čačku. Za nju znamo na osnovu epigrafske građe, spomenika, ali nismo znali gde je tačno bila stacionirana. Postoje izvori koji govore da je bila u zapadnom delu uz Jelicu, međutim, ipak je bila u centru Čačka. To se vidi i na osnovu morfologije današnjeg centra grada, deo uz crkvu i Muzej je na blagoj uzvišici. Celo brdašce je zapravo arheološki lokalitet“.

U parku je pronađena velika kolekcija antičkog novca, važnog za finija hronološka određivanja. Pronašli su i nakit, fibule, prstenje, vojnu opremu, delove oklopa. Iskopan je i jedan zanimljiv mač.

Grad ili vojno utvrđenje

Dok Dmitrovićeva smatra da je u srcu Čačka bilo vojno utvrđenje, Vujadinović podvlači da je siguran da je pronašao bedem rimskog Čačka.

„Smatram da je to bedem naselja, pošto vojni poziv u kasnoj antici nije bio toliko atraktivan kao u prethodnim periodima, a najveći deo rimskih vojnih jedinica bio je skoncentrisan na granici, na Dunavu i Savi, da brani carstvo od varvara“.

Podaci o pomenutoj vojnoj jedinici sežu od kraja drugog veka, vremena cara Marka Aurelija. Njegovi ratovi počeli su oko 160 godine, to je i vreme Galenove kuge, stanovništvo se proredilo, pa je car regrutovao čak i lokalne hajduke provincija Dalmacije i Dardanije, pretke današnjih Čačana.

Vujadinović je u ulici u kojoj trenutno radi pronašao i skelet iz 16. veka, dokaz da su se tada hrišćani i muslimani sahranjivali na zajedničkom groblju.

I u kutijama sa artefaktima iz parka su novi dokazi, ostaci srednjovekovne, izuzetno bogate istorije Čačka, ali i turskog i austrijskog perioda. Kuriozitet je mala mobilna vaga koja je verovatno vlasništvo turskog trgovačkog putnika.

Krunski dokaz od bakra

Grad ili vojno utvrđenje

Kompas pravih vrednosti