Janjičari (na turskom: Yeniçeri, što znači Nova vojska) bili su turske pešadijske trupe u svojstvu ličnih telohranitelja otomanskih sultana. Trupe vode poreklo iz 14. veka; osnovao ih je Murat I, a trupe su ukinute (i masakrirane) 1826. godine po naređenju sultana Mahmuda II.
Janjičari su bili organizovani po uzoru na Mameluke, u početku od Turaka, a kasnije od hrišćanske dece otetih ili po drugim osnovama, oduzetih od roditelja, najčešće sa područja Kavkaza i delova Balkana, koji bi prelaskom na islam imali pravo pripadnosti janičarskim jedinicama.
Danak u krvi je uveo je sultan Murat II 1420. godine, a procenjuje se da je na taj način tokom 3 veka od roditelja odvedeno između 200 i 300 hiljada dečaka.
Prve janjičarske jedinice su se sastojale od zarobljenika i robova
Posle 1380-ih sultan Murat I je popunjavao njihove redove uz pomoć danka u krvi, specifične vrste poreza koji se sastojao u „davanju“ muške dece sultanu. Sultanovi ljudi bi otimali određeni broj nemuslimanske, obično hrišćanske, muške dece (u početku nasumice, a kasnije prema strogim kriterijumima) odvodeći ih na obuku. To su uglavnom bila srpska, bugarska i albanska deca. Obično bi birali jedno od petoro dece starosti između 7 i 14 godina, ali se taj broj menjao u skladu sa potrebama za vojnicima. „Oporezivano“ stanovništvo je bilo ogorčeno ovakvom praksom.
„Prema prirodi davanja u osvojenim hrišćanskim zemljama pod Turcima postojale su četiri vrste poreza: porez u živoj djeci ili danak u krvi, porez u narodnoj snazi, porez u zemaljskim proizvodima, i porez u novcu. Porez u živoj djeci ili danak u krvi plaćali su hrišćani četiri provincije, dajući sultanu 10.000 najljepše, najkršnije i najzdravije djece od 10 do 12 godina. Ta su djeca turčena u Carigradu i vrlo brižljivo spremana za vojnički život.
Od njih su poslije postajali oni silni i čuveni janičari koji su kao pješaci ratovali. Uzimanje ovog poreza stavljalo je roditelje na neiskazane muke i patnje. Oni su u svom očajnom položaju dolazili na vrlo teške misli: često su navalično sami sakatili svoju kršnu i zdravu djecu, i najposlije počeli su nejaku djecu poslije desete, a prije dvanaeste godine ženiti, da bi ih na ovaj način zadržali i sačuvali, znajući da Turci nisu htjeli nipošto da raskidaju bračne veze.
I ovo je bilo jedino spasonosno sredstvo protiv uzimanja djece i teškog mučenja roditelja. Davanje danka u krvi trajalo je skoro nepuna dva vijeka u srpskim zemljama. Kad je zavladala opšta korupcija u Carigradu, u prvoj polovini XVII vijeka, počelo je davanje danka u krvi opadati i već ga je nestalo 1656. godine.“ (Petar Kočić, Prikazi, zabilješke, članci. Porezi pod Turcima, Objavljeno u Otadžbini br. 6-7 iz 1911. godine)
Janjičari su bili obučavani u strogoj disciplini (uz težak fizički rad i u praktično monaškim uslovima) u ađami oglan školama, gde se očekivalo da žive u celibatu i da se preobrate u islam. Većina je to i bila učinila. Iz svih praktičnih razloga, janjičari su pripadali sultanu. Za razliku od slobodnih muslimana, izričito im je bilo zabranjivano da nose bradu, osim brkova. Janjičare su učili da smatraju korpus kao svoj dom i porodicu, a sultana kao svojeg de facto oca. Samo oni koji su se pokazali dovoljno jakim dobijali su čin pravog janjičara u 24. ili 25. godini.
Pobune janjičara
Janjičari su i sami postali svesni svog značaja tako da su počeli da traže veća primanja. 1449. su se po prvi put pobunili zahtevajući veće plate, što su i dobili. Posle 1451. svaki novi sultan je bio u obavezi da plati svakom janjičaru nagradu i da mu podigne platu. Sultan Selim II je 1566. dao janjičarima dozvolu da se žene.
Do početka 18. veka janjičari su imali toliko prestiža i uticaja da su mogli da dominiraju nad vladom. Mogli su da dižu pobune, diktiraju politiku i sprečavaju pokušaje modernizacije vojnih struktura. Preko dvorskih pučeva su mogli da menjaju i same sultane.
Postali su zemljoposednici i trgovci. Takođe su omogućavali sinovima bivših janjičara da postanu janjičari, a da prethodno i ne prođu kompletnu obuku u ađami oglanu.
Kada su janjičari postali u stanju da iznuđuju novac od sultana i kada je porodičan život zamenio vojni, opala je njihova borbena gotovost. Severne granice Osmanskog carstva su polako počele da se sužavaju južno posle druge bitke kod Beča. Janjičari su se opirali pokušajima za reorganizacijom vojske i 1622. su ubili sultana Osmana II kad je on pokušao da ih zameni. Takođe su imali podršku u sekti bektašija.
Bivši janičar opisuje devširmu
Kad god upadnu u koju zemlju i narod pokore, tada carski pisar odmah za njima ide i što god je dečaka sve u janičare uzima, a za svakoga daje pet zlatnika i šalje preko mora u Anadoliju, gde ih čuvaju. Ako od neprijateljskih ljudi ne bi dobio dovoljno, onda od svih hrišćana u njegovoj zemlji koji imaju dečake ove oduzimaju u svakome selu, odredivši koliko koje selo može dati najviše da bi ipak broj bio uvek potpun.
A ove dečake koje iz svoje zemlje uzima naziva čilik. One koje uzima od neprijatelja nazivaju pvndžik. Ovi posle svoje smrti ne mogu ništa ostaviti, već sve prelazi caru, osim ako se neko tako ponese i zasluži da bude oslobođen, taj može dati posle svoje smrti kome šta hoće.
Aprila 1810. janjičari su spalili 2.000 kuća u Galati, a proleća 1811. dva puka su učestvovala u topovskoj bici u Istanbulu.
Na kraju je Mahmud II morao da se ih otarasi, verovatno zato što je morao da plaća visoke plate za 135.000 janjičara, od kojih mnogi uopšte i nisu bili aktivni vojnici, a neki su čak bili i pokojni (komandant je taj novac zadržavao za sebe).
1826. janjičari su shvatili da sultan obrazuje novu vojsku. Neki izvori ukazuju da ih je sultan namerno isprovocirao kako bi podigli pobunu. Između 14. i 15. juna 1826, janjičari u Istanbulu su se pobunili, ali se ovaj put veći deo vojske i stanovništva okrenuo protiv njih. Spahijske, konjaničke jedinice, koje su bile odane sultanu, primorale su ih da se povuku u kasarnu. Artiljerija je gađala kasarnu 15 puta prouzrokujući ogromne žrtve. Preživeli janjičari si bili ili pogubljeni ili proterani. Dve godine kasnije, Mahmud II je zaplenio i poslednji janjičarski posed.
Najpoznatijih janjičari koji su imali srpsko poreklo bili su Omer paša Latas i Mehmed paša Sokolović.
