Sva je Boka lepa, svaki je kutić njen za divljenje, ali jedno je mesto najlepše, jedno je utočište najsvetije, na jednome negolemom prostoru usredsredio je Tvorac Sveta sve lepote prirodne. To mesto, taj mali Edem, jeste manastir Savina.“
Ovim rečima Sveti Vladika Nikolaj opisao je manastir Savinu u Herceg Novom. Reč je o jednom od najlepših manastira u Crnoj Gori, ali i u celoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Nalazi se dva kilometra istočno od Herceg Novog. Ušuškan je u prekrasnom ambijentu raskošne mediteranske vegetacije Jadrana.
Istorijat manastira
Pitanje starosti manastira Savine nije sa sigurnošću utvrđeno, niti se može pouzdano reći ko ga je osnovao. Po predanju, mala crkva Uspenja Presvete Bogorodice potiče iz 1030. godine. Sasvim je izvesno da je ovakva kakva je danas podignuta u XV veku, kao i crkva Svetog Save za koju predanje govori da je temelje osveštao sam Sveti Sava u XIII veku.
Manastir je u svojoj viševekovnoj istoriji nekoliko puta ostajao pust i bivao obnavljan. Najznačajnija obnova dogodila se krajem XVII vijeka kada se u Savini nastanjuju monasi iz porušenog hercegovačkog manastira Tvrdoš na čelu sa episkopom Savatijem Ljubibratićem. Ovom velikom obnovom otpočinje novi manastirski život koji će svoj vrhunac dostići u drugoj polovini XVIII veka.
Tri crkve
Manastirski kompleks sastoji se od tri crkve, kako je već navedeno.
Mala crkva manastira Savine posvećena je prazniku Uspenja Presvete Bogorodice. Po predanju potiče iz XI veka, tačnije 1030. godine. Obnovljena je u vreme Hercega Stefana Vukčića Kosače, kada je i delimično freskopisana. Freske je slikao zograf Lovro Dobrićević iz Kotora. Freskopisana je i 1565. godine, a ponovo je obnovljena 1831. god.
Crkva Svetog Save
Nalazi se na brežuljku iznad manastirske porte i posvećena je Svetom Savi Srpskom. Temelje ove crkve je po predanju osveštao sam Sveti Sava posvetivši je svetom Savi Osvećenom. Obnovljena je u XV veku za vreme Kosača a u HIH veku dozidana je priprata. Oslikana je početkom XXI veka.
Velika crkva
Velika crkva Uspenja Presvete Bogorodice je monumentalna građevina i predstavlja jedinstvenu sintezu različitih stilova- romanskog, gotskog i vizantijskog sa elementima pravoslavnog baroka.
Zidana je od 1777. do 1799. godine a graditelj je bio korčulanski majstor Nikola Foretić sa saradnicima. Ikonostas je delo živopisca popa Simeona Lazovića Bjelopoljca i njegovog sina Aleksija, a završen je 1797. godine.
Veličanstveni duborezni baladur (horska galerija) najvjerovatnije je delo dubrovačkog majstora Paola Paskvalija za koga se pretpostavlja da je uradio i duborez na ikonostasu.
