Nedaleko od lokalnog groblja u selu Paklenje kod Baljevca na Ibru (opština Raška), arheolozi Narodnog muzeja u Kraljevu otkrili su ostatke neobične i u ovom kraju jedinstvene crkve, potpuno ukopane u zemlju, o čijem postojanju doskora ništa nisu znali ni meštani Paklenja, niti arheolozi koji su istraživali ovaj deo doline Ibra.
Krov crkve, sagrađen od opeke povezane specijalnim malterom, bio je ravan sa tlom i zakamufliran zemljom, travom i mahovinom, sumnjali smo da ima nečega ispod, ali nismo slutili da je to bila crkva – kaže jedan od meštana Paklenja.
Stručnjaci veruju da se radi o jednoj od takozvanih skrivenih ili nevidljivih crkava, kakve su građene u tursko doba kada je hrišćanima bilo zabranjeno da se okupljaju, da grade bogomolje i mole se Bogu. Ovaj deo Srbije, dolina Ibra i Stari Ras, poznati su po minijaturnim crkvama. Samo u dolini Ibra postoji oko 20-ak objekata, u narodu poznatih kao crkve preletačice.
Fotografije samog nalazišta, kao i ostalih pronađenih stećaka možete pogledati na fejsbuk stranici: Nevidljiva crkva, Baljevac na Ibru.
Turci su bili nešto velikodušniji, pa su žiteljima pojedinih sela davali nemogući rok od samo jednog dana ili jedne noći da sagrade bogomolju. Tako je, primera radi, jedne noći nikla i crkva Marinica u Dojinovićima kod Novog Pazara u koju mogu da stanu samo sveštenik i još dvojica vernika. Crkva u Paklenju najverovatnije je građena tajno i bez saglasnosti Turaka.
Crkva je malih dimenzija, dužine pet, širine tri metra, završava se polukružnom apsidom, u oltarskom prostoru opekom je bila sazidana i časna trpeza, sada kada smo je otkrili i raščistili slede dodatna ispitivanja, posle kojih će se verovatno doći do nekih novih saznanja o ovom neobičnom i retkom spomeniku naše istorije.
Kasnije, tokom 19. veka seljaci su je otkrili, ali pošto nije iz njihovog perioda, već je bilo zaboravljeno kome je posvećena, tako da se ni danas ne zna koji je svetac zaštitnik uspeo da je sačuva od svega što je pod zemljom preživela.
Prethodnih godina rekonstrukcija je odrađena profesionalno, obnovljena je opeka i ostali materijal koji je originalno upotrebljavan još tada, pre nešto više od pet vekova.
Podneblje bogato spomenicima
Raško područje inače je bogato spomenicima. Pre svega, tu su dobro poznati Gradac, Stara i Nova Pavlica, Crkva svetog Nikole i Pokrova svetog Jovana u centru Baljevca, koja je raški hram. Ima izvanrednu Crkvu Svetog Nikole u Šumniku koja je iz 14. veka, ovu u Paklenju koja je iz 15. veka, malu crkvu Svete Petke u Jarandolu koja je iz 16. veka, kao i crkvu u Brveniku i Pobrđu – na samo nekoliko kvadratnih kilometara nalazi se sedam lepih bogomolja bogate istorije.
Zahvaljujući tome, imamo priliku da obiđemo bogomolju bogate i zanimljive istorije, s autentičnim spomenicima i grobovima iz perioda 15, 16. i 17. veka.
Podsetimo, u vreme turske okupacije svako propovedanje hrišćanske vere bilo je problematično, a podizanje novih crkava je bilo zabranjeno. Ovakav vid podizanja „nevidljivih“ bogomolja bio je jedini način da pravoslavci podignu novi objekat, kako bi mogli da se okupljaju i neprimećeni od Turaka ispovedaju svoju veru.
Na teritoriji Srbije je verovatno bilo više ovakvih crkava koje su nastale pre obnove Pećke patrijaršije.
