Manastir Krušedol se nalazi na Fruškoj Gori, nadomak mesta Maradik i Irig i predstavlja jednu od zadužbina despotske porodice Branković, odnosno svetog Đorđa i svete Angeline Branković. Sazidan je između 1509. i 1514. godine.
Interesantno je da kada je stigla u Srem i donela mošti svoga muža, sv. Stefana Brankovića, Angelina dobila na poklon zemlju od vlastelinske porodice Jakšić i na njemu sagradila ženski manastir, koji se do danas nalazi u blizini manastira Krušedol. Reč je o crkvi koja je posvećena Sretenju Gospodnjem i nalazi se u istoimenom selu.
Đorđe Branković se zamonašio, dobio ime Maksim i uživao tu čast da bude jedan od arhiepiskopa Srpske Pravoslavne crkve. Istorijske knjige koje se i danas čuvaju u manastiru svedoče da je Sv. Maksim sagradio ovaj manastir uz pomoć svog rođaka Jovana Njagoja, vlaškog kneza i ruskog kneza Vasilija.
Prvi pomen i istorija manastira
Prvi zvaničan pomen ovog fruškogorskog manastira, vezuje se za popis koji su sproveli turski osvajači 1546. godine. Zabeleženo je da je Krušedol tada bio manastir koji je u svom vlasništvu posedovao najviše zemlje od svih fruškorskih manastira. Takođe je bio i lider što se tiče broja monaha, uzevši u obzir da je da je u njemu tada boravilo 12 staraca i 90 monaha.
U doba Velike seobe, bratstvo ovog manastira je prebeglo u mađarski grad Sentandreju i sa sobom ponelo sve dragocenosti. Nedugo zatim, 1697. godine pod vođstvom mitrolopolita Ilije Đakovića, vratili su se u Krušedol, preneli i sačuvali mošti patrijarha Arsenija III Čarnojevića, koje se do danas nalaze u ovom manastiru.
1716. godine, nakon bitke na Petrovaradinu, turski osvajači su zapalili i uništili Krušedol, a mošti svete despotske porodice Branković oskrnavili i zapalili.
Božijom blagodaću i dopuštenjem, manastir je ubrzo krenuo u obnovu, a najzaslužniji za to je bio episkop pečujski Nikodim Milentijević koji je sagradio i konak u sklopu manastira, 1725. godine. Takođe je i manastirska crkva koja je posvećena Blagoveštenju Gospodnjem obnovljena, proširena i pokrivena limom.
Manastir Krušedol je autentičan po svojim freskama među kojima se izdvaja ona koja prikazuje „Strašni sud“. Danas se u njemu svakodnevno vrše svete službe, obavljaju sv. tajne krštenja i braka, manastir je ženski, a na čelu sestrinstva je igumanija.
Arhitektura i ikonostas manastira
Prvobitna arhitektura manastira nije očuvana zbog niza obnova i dogradnji. Ona ima osnovo trikonhosa, a kube koje natkriva naos se oslanja na četiri četvorougaona stuba. Priprata je izdvojena od naosa, kao i zvonik crkve, koji je od iste odvojen u baroknom periodu. Arhitektura glavne crkve karakteristikama spada pod moravski stil srpske arhitekture, mada su novijim obnovama prisutne i primese grčkog stila.
Ono što predstavlja zaštitni znak ovog manastira i najveću specifičnost jeste njegov ikonostas. Ikone nisu nastale u isto vreme, različitog su stila a ima ih 35 i nastajale su u vremenu od 16. do 18. veka. Gornji deo ikonostasa je ukrašen krinovima i rozetama, dok su na donjem delu ikonostasa ikone novijeg doba.
Zanimljivosti o manastiru Krušedol
Prava asocijacija na ovaj manastir jesu čuvene ličnosti bogate srpske istorije koje su u njemu boravili, a neki od njih i sahranjeni. Pored ktitorske porodice Branković, u njemu su sahranjeni: Ljubica Obrenović, supruga srpskog knjaza Miloša, kralj Milan Obrenović, patrijarsi Arsenije III Čarnojević, Arsenije IV Jovanović Šakabenta, mitropolit Isaija Đaković, vojvoda Stevan Šupljikac i mnogi drugi.
Brojne dragocenosti po kojima je ovaj manastir bio karakterističan, kako porodice Branković, tako i drugih vlastelinskih porodica većinom su pokradene, a sačuvani deo njih se danas nalazi u Muzeju Srpske Pravoslavne crkve i mali deo u samom manastiru Krušedol. Delovi sačuvanih moštiju svetitelja iz despotske porodice se do dana današnjeg čuvaju u manastiru i izloženi su u glavnoj crkvi, gde svako može da ih celiva i pomoli se nad njima. Bitno je pomenuti i bogatu biblioteku u kojoj su 1662. napisani akatist i služba „Srpskim svetiteljima.“
Manastir Krušedol je proslavio svoj jubilej 13. avgusta 2009. godine, a na sv. Liturgiji koja je služena toga dana, Sveti Arhierejski Sinod SPC je odlikovao manastir Krušedol ordenom Svetog Save prvog stepena.
