Manastir Blagoveštenje nalazi se 17 km udaljen od Čačka na levoj strani reke Morave u neposrednoj blizini Ovčar Banje, a podno planine Kablar. Jedan je od retkih manastira u klisuri za koji se pouzdano zna kada je podignut i ko su bili ktitori.
Podizanje manastira
Naime, u tursko doba nije bilo dozvoljeno podizati nove crkve, već samo obnavljati stare na postojećim temeljima, ali ponekad su se dešavali i propusti osmanskih vlasti. U skladu sa tadašnjim zakonima države, manastir Blagoveštenje je podignut 1601/02. godine, na već postojećim temeljima, zalaganjem Igumana Nikifora i njegove bratije.
O podizanju Hrama svedoči i natpis koji se nalazi iznad ulaza u crkvu. Hram je izgrađen u graditeljskom stilu raške škole i svojom arhitekturom smatra se jednim od najlepših manastira u Ovčarsko-kablarskoj klisuri.
Unutrašnjost hrama
Unutrašnjost hrama je kroz vekove sve do danas, ostala gotovo nepromenjena. I u tome se i sastoji njegova najveća kulturno-istorijska vrednost. Freske ovog manastira spadaju među najlepše u Srbiji. Potiču iz prve polovine 17. veka. Iguman manastira Nikifor, angažovao je čuvenog zografa Mitrofana, da uradi prestone ikone i živopiše unutrašnjost crkve.
Počasno mesto u Hramu, zauzima ikona Presvete Bogorodice Odigitrije, koja je rukom pomenutog umetnika oslikana 1602. godine. Postoji predanje da je ova ikona čudotvorna, a u prilog tome postoje i brojni pisani tragovi i usmena kazivanja, svih onih koji su se uverili u čudesnu i isceliteljnu pomoć Presvete Bogorodice.
Živopis manastirske crkve rađen je u jednom dahu od 1632. do 1635. godine. Njegova umetnička vrednost je skromna, jer je nastao po rečima letopisca u vremena „tužna i nužna“, odnosno u vreme turske vladavine i krajnjeg siromaštva Srba pod Turcima. Pa ipak i kao takav, predstavlja jedno od najboljih dela našeg zidnog slikarstva u prvoj polovini 17. veka.
Primećuje se kolorističko siromaštvo, jer od boja dominiraju oker i crvena, plave gotovo i da nema (iz navedenih razloga oskudice života pod Turcima), kao i dominantna crtačka sposobnost zografa, čija je ruka sigurno slikala likove svetitelja i pedantno ispisivala natpise.
Sačuvane freske, pored likovnih vrednosti, sadrže tipične karakteristike pravoslavne ikonografije pod Turcima. U mnoštvu svetitelja, ističu se srpski svetitelji: Sv. Stefan Dečanski kog Sv. Nikola privodi Gospodu na iscelenje, Sv. Knez Lazar, Sveti Sava, Sv. Simeon Mirotočivi, Sv. arhiepiskop Arsenije, ali i mnogi drugi svetitelji kao i scene iz života Gospoda i Presvete Bogorodice.
Velelepni enterijer
Manastir Blagoveštenje poseduje jedan od značajnijih ikonostasa iz prve polovine 17. veka u celokupnoj crkvenoj umetnosti toga vremena. Njegova istorija počela je iste godine kada je završeno zidanje crkve 1601/1602. godine. Bratstvo manastira je i za oslikavanje ikonostasa angažovalo darovitog zografa Mitrofana. Izrezbariti, oslikati i pozlatiti ikonostas u to vreme bio je neverovatan podvig. Manastir Blagoveštenje bio je jedan od retkih hramova, koji je dobio tako velelepno ukrašen enterijer, u kome je impresivni ikonostas zauzimao dominantno mesto. Dalja istorija ikonostasa je jednako teška, a čudom Božijim ovo umetničko delo u nemogućim uslovima je sačuvano.
Početkom 20-tog veka, ikonostas je zbog lošeg stanja rastavljen, i njegovi delovi preneti su u Narodni muzej u Beogradu, da se rastauriraju i vrate manastiru. Međutim, za takav jedan poduhvat potrebno je bilo skoro sto godina. Na osnovu fotografija iz 1902. godine, koje su nastale zalaganjem ruskog naučnika P. P. Pokriškina, ikonostas je u potpunosti rekonstruisan i manastiru vraćen tek 1994. godine na čuvanje i upotrebu. Originalni delovi iz 17. veka su: Prestone ikone Presvete Bogorodice sa malim Hristom, Prestona ikona Deizis, severno trolisno nadverje (Gostoljublje Avramovo), šest malih prazničnih ikona, ceo red ikona Svetih apostola sa Gospodom i Deizisni čin .
Original Raspeća Gospoda Isusa Hrista sa blagoveštanskog ikonostasa, nalazi se u Narodnom muzeju u Beogradu.
Monašenje patrijarha Pavla
U Ovčarsko-kablarskoj klisuri dane je provodio i tada mladi Gojko Stojčević, a kasnije monah i patrijarh srpski Pavle. On se nakon tri godine iskušeničkog života, 1948. zamonašio upravo u manastiru Blagoveštenje.
Manastir Blagoveštenje bio je jedan od manastira u kojem je često boravio. Kako okrepljenja telesne snage u banjskim izvorima, tako i zbog mira u molitvi i razmišljanju.
„Srpska Sveta Gora“
Ovčarsko-kablarska klisura, duga 20 km, na putu koji vodi od Čačka prema Užicu, prepoznatljiva je po strmim, krševitim obroncima planina, meandrima Zapadne Morave i brojnim manastirima izuzetne lepote nazvanim srpska Sveta Gora. Nije poznato ko su osnivači ovčarsko-kablarskih manastira, niti kada su podignuti.
Budući da pisanih tragova o nastanku ovih manastira gotovo i da nema, koriste se uglavnom predanja. Pretpostavlja se da je prirodno okruženje klisure, poslužilo kao nadahnuće monaškim zajednicama da se nastane u ovim prelepim i u to doba teško pristupačnim predelima, najverovatnije nakon Maričke bitke 1371. godine.
Putopisci 19. veka opisivali su ovaj predeo kao „pukotinu između stena“ kroz koji se provlači reka. Kroz nekada neprohodnu klisuru, danas se provlači magistralni put koji povezuje devet manastira: Vavedenje, Svetu Trojicu, Vaznesenje, Sretenje, Preobraženje, Nikolje, Jovanje, Uspenje i Blagoveštenje, kao i crkvicu Savinje.
