Ako je suditi po izboru kabineta, obećanja Donalda Trampa će i ovaj put ostati neispunjena. On nije ni „ruski“, niti „srpski“, niti bilo čiji čovek. Pitanje je da li je Tramp i američki čovek kakvim ga zamišljaju oni koji su za njega glasali
Američki izbori su završeni. Za razliku od prethodnih, iz 2020. godine, ovi izbori su prošli, uopšteno posmatrano, uredno i mirno. Donald Tramp je 47. predsjednik Sjedinjenih Američkih Država. [1][2] Džozef Bajden će se zadržati na poziciji predsjednika sve do 20. januara 2025. godine kada će Tramp i zvanično preuzeti dužnost te započeti svoj drugi mandat.
Zanimljivo opažanje je da ovi izbori nisu bili obilježeni toliko biračima koji su glasali za Trampa koliko onim osobama koje nisu glasale za Kamalu. Naime, 2016. godine Donald Tramp je dobio blizu 63 miliona glasova. Tokom narednog ciklusa izbora, [3] za Trampa je glasalo nešto više od 74 miliona Amerikanaca dok je na prethodnim izborima broj Trampovih glasača bio nešto veći te je iznosio 75,5 miliona. [4]
S druge strane, za Hilari Klinton je glasalo više Amerikanaca negoli za Trampa, odnosno skoro 66 miliona. Ako, za potrebe ovoga teksta, pretpostavimo da izbori 2020. nisu ukradeni od strane Demokrata, za Džoa Bajdena je glasao 81 milion američkih birača dok je za Kamalu Haris glasalo 72,3 miliona Amerikanaca.
Ako je Bajdenova pobjeda sasvim regularna, onda se rezultat Kamale Haris može posmatrati kao katastrofalan s obzirom da je za nju glasalo gotovo deset miliona manje glasača nego za Bajdena, koji je svoju kampanju proveo u podrumu [5], [6], te je već 2020. bilo jasno da dotični mentalno nije sposoban za funkciju predsjednika, što je ponašanje tokom njegovoga mandata samo potvrdilo.
Očekivanja od Trampa su visoka. Njegovi birači zahtijevaju funkcionalna rješenja unutrašnjih problema koji su već duboko nagrizli američko društvo i ekonomiju te promjenu pristupa vanjskopolitičkim žarištima u čijoj aktivaciji su učestvovale same Sjedinjene Države. Trampova izborna pobjeda predstavljena je kao nagovještaj drugačijeg kursa američke politike.
Bilo kako bilo, ovaj tekst nije o Kamali Haris, nije ni o Donaldu Trampu, iako je sa njim bilo neophodno započeti. Ovaj tekst nastaje iz teze da nikakva suštinska promjena američkog vanjskopolitičkog ponašanja nije moguća ako Vašington ima namjeru zadržati trenutni status hegemona – iako je opadanje američke moći već sasvim očigledno te je sam hegemonski položaj već sada upitan.
Evroazija, shvaćena kao geografska ukupnost Evrope i Azije, predstavlja jezgro i gravitacioni centar planetarnih političko-istorijskih procesa. Za dati položaj postoji niz objektivnih razloga.
Demografski posmatrano, Evroazija trenutno ima populaciju od 5,5 milijardi stanovnika, od kojih 740 miliona naseljava Evropu [7], dok četiri milijarde i osam stotina miliona osoba živi u Aziji [8]. Posmatrano u kontekstu čitavoga čovječanstva – 8,2 milijarde osoba – populacija Evroazije čini nešto manje od 70 odsto ukupne populacije planete.
Populacija Afrike, koja mahom ima pozitivan priraštaj i po tome se ističe u svijetu, trenutno broji nešto više od 1,5 milijardi osoba, [9] Sjeverna i Južna Amerika zajedno imaju populaciju nešto veću od 1,1 milijarde [10] , od čega je 614 miliona u Sjevernoj dok ostatak naseljava Južnu.
Na koncu, Australija, zajedno sa Okeanijom, ima malo više 45 miliona stanovnika. Kao što se može uočiti, demografski gledano, niti jedna druga kontinentala masa u ovom trenutku ne može da parira evroazijskom prostoru. Čak i na početku sledećega vijeka, kada se predviđa vrhunac naseljenosti afričkoga kontinenta [11] – prije nego što fertilitet afričkih nacija počne padati ispod stope proste zamjene od 2.1 djeteta rođenog po ženi [12] – Evroazija će imati blizu 4.5 milijardi stanovnika, nešto više od predviđenih 4 milijarde osoba koje će naseljavati Afriku.
U ovoj daljoj budućnosti, kao ni danas, niti jedan drugi kontinent neće biti ni blizu Africi i Evroaziji u kontekstu demografskih potencijala.
Istovremeno, najveći energetski i industrijski kapaciteti su mahom situirani na prostoru Evroazije, sa snažnijim naglaskom na samu Aziju u ovome istorijskom trenutku isključivo zbog kratkovidosti te ideološke zaglupljenosti evropskoga političkoga vođstva.
Deset zemalja sa najvećim kapacitetima za brodogradnju su sve sa prostora Evroazije, pri čemu je Kina ubjedljivi predvodnik s obzirom da se čak 51 odsto plovila, globalno posmatrano, proizvede u njenim brodogradilištima. Kina, Japan i Južna Koreja zajedno proizvode 94 odsto globalnih plovila [13].
Velika talasokratija Zapada, Sjedinjene Države, jedva su pronašle mjesto za sebe u prvih petnaest zemalja, sa proizvodnjom od 0.1 odsto. Rusija, koju američki neokonzervativci vole da nazivaju benzinskom pumpom koja se pretvara da je država, raspolaže kapacitetima za tri puta veću proizvodnju brodova od same Amerike.
Ekonomski pokazatelji, sa naglaskom na BDP po paritetu kupovne moći, [14] pokazuju da se osam od deset najvećih globalnih ekonomija nalazi u Evropi i Aziji. Jedine dvije države koje ne pripadaju ovoj geografskoj skupini su Sjedinjene Države i Brazil. Kina zauzima opravdano prvo mjesto [15].
U pogledu industrijskih i proizvodnih kapaciteta, u grupi od deset najvećih industrijskih sila samo dvije države, SAD i Meksiko, nisu evroazijske [16]. Sukob u Ukrajini je pokazao da, posmatrano u kontekstu namjenske industrije, Rusija zamalo pa samostalno pronalazi načina da se nosi sa vojno-industrijskim kapacitetima kolektivnog Zapada.
Države sa najvećim rudnim bogatstvima se nalaze u Evroaziji, pri čemu prednjači Rusija sa prirodnim resursima čija vrijednost se procjenjuje na 75 triliona dolara. U prvih deset zemalja po vrijednosti svojih prirodnih resursa, pet su evroazijske [17]. U oblasti obrade i proizvodnje minerala koji su ključni pri razvoju tehnologija za koje se pretpostavlja da će oblikovati budućnost – kao što su električna vozila, vještačka inteligencija, robotika, obnovljivi izvori energije i slično – Kina ima prevlast [18].
Ako za trenutak zanemarimo materijalne potencijale Evroazije, te posvetimo pažnju onome što bi, okvirno gledano, mogli definisati kao nematerijalna dobra, evroazijski prostor se opet pojavljuje kao primaran s obzirom da, objektivno posmatrano, predstavlja izvor najvećeg broja različitih religija i kultura, od kojih su mnoge ostavile – i još uvijek ostavljaju – svoj pečat na ljudskoj civilizaciji shvaćenoj u njenoj ukupnosti.
Tri velike monoteističke vjere, čiji uticaj na ljudsku istoriju i društveni razvoj opisuju čitave biblioteke knjiga, su sve ponikle na prostoru Evroazije. Pored hrišćanstva, judaizma i islama, nema sumnje da su zoroastrijanizam, budizam i hinduizam takođe dali svoj doprinos kako razvoju sebi specifičnih kulturnih miljea, tako i razvoju univerzalnijih religijskih i filozofskih pravaca.
Kada se prostor Evroazije posmatra iz perspektive rada Samjuela Hantingtona uočava se da se većina civilizacija nalazi upravo na ovoj teritoriji
Sve temeljne struje filozofske misli, koje možemo posmatrati kao presudne u oblikovanju savremenih ljudskih civilizacija, potiču sa evroazijskoga prostora. Bez obzira da li govorili o grčkim filozofima, rimskim misliocima, njihovim savremenicima i pandanima iz Persije, Arabije, Kine i Indije, filozofija kakvom je poznajemo danas jeste proizvod naroda i kultura evroazijskoga podneblja [19].
Istovremeno, evroazijski prostor posjeduje jedan poseban stepen istorijsko-političkog pedigrea, s obzirom da je najveći broj ljudskih civilizacija – bar u kontekstu saznanja istorije i arheologije – nastao upravo u okvirima Evroazije. Dodatnu težinu ovome argumentu daje činjenica da najstarije ljudske civlizacije, Kina zajedno sa gradovima-državama Mespotamije, nastaju upravo na ovome prostoru.
U savremenom periodu, najveći broj država, se nalazi upravo na teritoriji Evroazije pri čemu tri od njih spadaju u redi velikih sila (Rusija, Kina, Indija) dok značajan broj pripada kategoriji regionalnih ili srednjih sila.
Kada se prostor Evroazije posmatra iz perspektive rada Samjuela Hantingtona uočava se da se većina civilizacija, koje Hantington kao takve prepoznaje, nalazi upravo na ovoj teritoriji. Naime, američki teoretičar Samjuel Hantington je postao globalno poznat po svojoj teoriji, kasnije pretočenoj u knjigu, o sukobu civilizacija [20][21][22].
U okviru svoga rada, on prepoznaje Pravoslavnu, Zapadnu, Latinoameričku, Afričku, Islamsku, Kinesku, Hindusku, Budističku te Japansku civilizaciju. Vodeći se njegovom kategorizacijom, uviđamo da se samo dva civilizacijska bloka zaista nalaze van Evroazije. Islamska i Zapadna civilizacija se, teritorijalno gledano, nalaze i unutar i izvan evroazijske teritorije.
Sve ostale civilizacijske zajednice država – Pravoslavna, Kineska, Hinduska, Budistička i Japanska – isključivo zauzimaju prostor na evroazijskom tlu, te iz njega, kao što je slučaj i sa Zapadnom te Islamskom civilizacijom, vuku svoje korijene.
Imperativ geopolitike SAD
Da bi se shvatilo zašto Srbi, kao i ostatak svijeta, ne trebaju ništa drastično drugačije očekivati od Donalda Trampa i njegove administracije neophodno je prihvatiti da trenutni položaj Sjedinjenih Država – odnosno njihov hegemonski status, takav kakav je – počiva na pretpostavci da se ne odstupa od već postavljenih normi ponašanja Vašingtona u vanjskopolitičkim odnosima.
Partikularna, lokalna, prilagođavanja su moguća, no uopšte posmatrano, status hegemona u globalnim okvirima nepoželjno je dovoditi u pitanje.
Samo stanje hegemonskog statusa, realno razmotreno, nije predmet debate američkih elita o datome statusu. Američka hegemonija u realnosti i predstava iste unutar američkih krugova moći su, često, dva odvojena stanja, čime se otvara prostor za racionalizaciju napora na održavanju drugoga uprkos sve jasnijim pokazateljima urušavanja prvoga.
Trenutno postojanje američki hegemonije u bilo kakvom statusu organski se nastavlja na postojanje ranije britanske hegemonije putem carstva „u kome sunce ne zalazi“. Te su, shodno tome, i politike dva srodna hegemona zamalo pa identične, a obje su, neizostavno, fokusirane na evroazijski prostor.
Od vremena Halforda Mekinder i njegovoga čuvenog teksta „Geografska osa istorije“ [23], noćnu moru anglosaksonskih i evroatlantističkih geopolitičara predstavljalo je stvaranje snažne osovine saradnje između Njemačke i Rusije, a potom između Kine i Rusije. Ova opsesija Rusijom [24][25][26][27][28] potiče od činjenice da se u geopolitičkoj stvarnosti ruska država, bez obzira na specifičan oblik u datom trenutku (Carstvo, SSSR, Ruska Federacija), uvijek javlja kao manifestacija samoga Hartlenda, odnosno, Rusija je Hartlend kao država.
Zajedničke mornaričke vežbe Sjedinjenih Država sa NATO partnerima u Baltičkom moru, jun 2020. (Foto: Standing NATO Maritime Group)
Eventualna osovina koja bi uključivala, primarno, Berlin, Moskvu i Peking predstavljala bi definitivni kraj hegemonskih težnji bilo koje zemlje, uključujući Sjedinjene Države, da ne spominjemo Britaniju, posebnu njenu savremenu iteraciju.
Razlog za paniku koju su stvarni ili mogući savezi između velikih evroazijskih država stvarali kod talasokratskih sila ogleda se u prostoj činjenici da gubitkom svojih pozicija na evroazijskom prostoru, svaka talasokratija postaje, u najboljem slučaju, politički subjekat drugoga reda.
Dato stanje stvari je sasvim jasno i samim evroazijskim zemljama. Upravo u ovome kontekstu se, između ostalog, može i tumačiti izjava ruskog predsjednika Vladimira Putina koji je polovinom 2024. godine istakao sledeće:
Svjedočimo padu evroatlantskog sistema bezbjednosti. On prosto više ne postoji. U suštini, potrebno ga je stvoriti iznova… Evroazijske države i regionalne strukture bi trebale za sebe definisati specifična polja saradnje u oblasti zajedničke bezbjednosti i polazeći od njih one bi takođe morale, za sebe, uspostaviti sisteme funkcionalnih institucija, mehanizama, sporazuma koji bi služili postizanju zajedničkih ciljeva stabilnosti i razvoja…
Neophodno je i postepeno odstraniti vojno prisustvo sila koje su strane evroazijskom regionu. Mi shvatamo da u trenutnim okolnostima ova teza može izgledati nerealna, no to je sada. Ako mi u budućnosti uspostavimo pouzdan sistem bezbjednosti neće postojati potreba za prisustvom stranih vojnih kontigenata… Buduća bezbjedonosna arhitektura je otvorena za sve evroazijske zemlje koje žele da u njoj uzmu učešća, pri čemu „sve“ obuhvata evropske i NATO države takođe [29][30][31].
Nedugo potom, prilikom godišnjeg samita zemalja članica ŠOS-a u Kazahstanu, Kina i Rusija su pozvale na bližu bezbjedonosnu, političku i ekonomsku saradnju između zemalja Evroazije kao vid uravnoteženja i suprotstavljanja zapadnim savezima [32].
Nema sumnje da su Sjedinjene Države pomorska sila. Štaviše, pod određenim okolnostima Sjedinjene Države možemo posmatrati čak i kao ostrvo. Naime, kada se uzmu u obzir susjedi Vašingtona, na sjeveru se nalazi Kanada koja ima oko 40 miliona stanovnika i mahom je zanemarljiva u kontekstu tvrde sile i sposobnosti projekcije iste. Teško je steći utisak da je kanadska vanjska politika išta više do poslušnog praćenja i podrške američkim imperijalističkim aktivnostima. [33][34]
U svakom drugom pogledu, Otava je sasvim jasno povezana i podređena Sjedinjenim Državama. Nije bez osnova Tramp nedavno, u šali, kanadskom premijeru Trudou poručio da Kanada uvije može postati 51. američka savezna država ako već želi da sačuva svoje ekonomske privilegije. [35]
S druge strane, na jugu SAD-a se nalazi Meksiko, koji još uvijek ne može parirati sjevernom susjedu. Za razliku od Kanade, Meksiko broji 130 miliona stanovnika, te se na duži vremenski period, uzimajući u obzir demografsku transformaciju [36][37][38] samih Sjedinjenih Država i revanšističke porive [39][40] unutar meksičkog društva, može posmatrati kao mogući suparnik Vašingtona u borbi za dominaciju na prostoru Sjeverne Amerike.
Američki pristup je već doveo do pojave fenomena seljenja evropskih kompanija u Sjedinjene Države, što svakako jača ekonomiju Amerike
Za sada, niti Meksiko, a još manje Kanada, ne predstavljaju opasnost niti suparnika američkoj dominaciji na sjevernoameričkom kontinentu. Istovremeno, Kanada, a posebno Meksiko predstavljaju neku vrstu tampon zona koje, zajedno sa dva okeana na istoku i zapadu, odvajaju Sjedinjene Države od ostatka svijeta, tako ih čineći svojevrsnim geopolitičkim ostrvom.
Ovaj status pogoduje talasokratskim tendencijama unutar Amerike, dodatno podržanim dosadašnjim hegemonskim pristupom Vašingtona koji se trudi da projekcijom moći, upravo putem pomorske sile i kontinentalnih mostobrana, očuva svoj status.
Iz ovoga razloga Vašingtonu su bitne pozicije na Pacifiku kao što su Japan, Južna Koreja i Tajvan. U kontekstu ovoga primarnoga cilja američke vanjske politike mogu se posmatrati i napori Vašingtona da u sferi ekonomije što je moguće više izvrši pritisak na proizvodne i izvozne kapacitete Kine koji su, ako je suditi na osnovu BPD po paritetu kupovne moći, prije više od decenije prestigli one Sjedinjenih Država.
Američka mornarička vojna baza Jokosuka u Japanu (Foto: Wikimedia commons/Public domain)
O Evropi nema potrebe posebno govoriti. Neoliberalni radikalizam i rusomržnja, psihološki pokazatelji robovskog mentaliteta evropskih elita naspram Vašingtona, će Evropsku Uniju na duži vremenski period učiniti ekonomskom periferijom i politički nebitnim akterom. [41]
S obzirom na dvojne pritiske spoljašnje migracije i unutrašnjeg ekonomskog slabljenja, nije van opsega mogućeg da čitav projekat evropskoga ujedinjenja doživi svoju transformaciju ili pak raspad.
U toku svoga prethodnoga mandata, Donald Tramp je okarakterisao Evropsku Uniju kao protivnika SAD, [42] posebno u ekonomskoj sferi. Stoga ne čudi proces ekonomskog razaranja koji Vašington sprovodi nad svojim evropskim satelitima, pri čemu se jedina razlika ogleda u tome da se ovaj put sukob vodi povlasticama, tržištem, tarifama i boljim uslovima poslovanja.
Američki pristup je već doveo do pojave fenomena seljenja evropskih kompanija u Sjedinjene Države, što svakako jača ekonomiju Amerike [43][44]. Istovremeno, nemoguće je dati proces ne posmatrati kao svojevrsni vid ekonomskog kanibalizma kolektivnog Zapada nad samim sobom, što dovodi u pitanje, između ostaloga, mogućnost opstanka Zapada kakvog poznajemo danas.
Na posljetku, sasvim je lako odgovoriti na pitanje šta je Vašingtonu važnije, očuvanje sopstvenog položaja hegemona ili pak stabilnost i rast ekonomija Evropske Unije.
Iz perspektive američke vanjske politike, izbori u Sjedinjenim Državama moraju biti performativne prirode. Ne mogu biti ništa drugo. Jedina okolnost u kojoj američki izbori stvarno dovode do promjene jeste odluka izabranog predsjednika ili pak duboke države unutar SAD-a da se napusti borba za održavanje hegemonije.
I Republikanci, predvođeni Trampom, i Demokrate, koje deklarativno vode Bajden i Harisova, nastoje da ostvare isti ishod. Razlika se ogleda u njihovim pristupima problematici očuvanja američke globalne prevlasti. Trampov slogan „Amerika prva“ (Amerika na prvom mjestu), kada se logika datoga slogana dovede do svoga konačnog ishodišta, podrazumijeva očuvanje američke prevlasti. Samo na taj način Sjedinjene Države i dalje mogu da budu „prve“ na domaćem i međunarodnom planu.
Već su mnogi značajni politički analitičari i komentatori uočili da Trampov politički tim za drugi predsjednički mandat uključuje mnogo neokonzervativaca i jastrebova, ljudi istoga profila kao i oni koji su do sada vodili američku vanjsku politiku, koji su odgovorni za sukob u Ukrajini, te koji pokušavaju da obuzdaju rast Kine, na svaki zamisliv način.
U jednom od svojih skorijih članaka, Američki globalizam je bolest. Upoznajte doktora, ruski politikolog i mislilac, Sergej Karaganov ističe da je shvatanje Donalda Trampa kao proruski nastrojenog političara „smiješna zabluda. Tramp je veoma kitnjast političar. Ipak, on je dio postojeće američke elite, njenoga najrealističnijeg dijela. On je nacionalno, ne globalno, fokusiran. No njemu su ruke vezane. Dopustite da vas podsjetim da je prva runda antiruskih sankcija uvedena za vrijeme Trampa. Bajden je samo pratio njegov primjer…Stoga ne treba da polažemo nade niti u Trampa niti u Bajdena“. [45]
Sam Karaganov, u svom drugome tekstu, na indirektan način potvrđuje svoje viđenje američke elite kao monolitnog bloka koji će pratiti sopstveni hegemonijski interes bez obzira na to ko bio u ulozi američkog predsjednika.
Govoreći o sukobu u Ukrajini i, opširnije posmatrano, sukobu sa Zapadom, ruski politikolog ističe da sukob „nosi i ogromne gubitke – pre svega, smrt hiljada i hiljada najboljih ljudi. Ali i odvraćanje od kretanja ka sebi – a samim time i ka Uralu i Sibiru – izvorima postojanja, duhovnoj snazi Rusije tokom pet vekova, i ka Istoku i Jugu – gde se svetski razvoj brzo premešta. Rat koji sporo teče neizbežno vodi povećanom umoru u društvu, potencijalnom slabljenju podrške rukovodstvu i okupljanju oko njega. Zaključak je očigledan. Faza direktnog oružanog sukoba mora da se završi. Ali ne treba težiti okončanju konfrontacije sa Zapadom. Štaviše, to je nemoguće, s obzirom na trenutni vektor razvoja zapadnih, posebno evropskih elita“. [46]
Ruski politikolog Sergej Karaganov (Foto: AP)
Čak i kada sugeriše okončanje jedne faze sukoba Rusije i kolektivnog Zapada, Karaganov jasno naglašava da sam sukob sa Zapadom ne može prestati, upravo zbog jednoumlja njegovih vodećih slojeva. Upravo zbog činjenice da patologija ostaje ista bez obzira na različite maske koje se pojavljuju na televizijskim ekranima.
Sličnoga je mišljenja i ruski politikolog te stručnjak za Balkan, Jelena Ponomarjeva, koja u svome autorskom tekstu Tramp kao neizbežnost smatra sledeće:
Nova administracija ili kolektivni“ Tramp odlično razume da ekspanzionizam, koji je postao alter ego američke politike, počev od Klintona pa do Bajdena, nije rezultirao samo vojnim bazama, vazalnim mentalitetom lidera drugih zemalja, jeftinom robom i trijumfom dolara na svim kontinentima.
U pokušaju da pravilno restrukturiraju svet, SAD su preuzele previše obaveza. Ne samo da su često koristili silu, već su je koristili iz čudnih i nepotrebnih razloga, što je dovelo do poražavajućih društveno-ekonomskih rezultata i kolosalnih gubitaka reputacije…
I zato ne treba da imamo nikakvog entuzijazma oko izbora Trampa. Glavni neprijatelj se neće povući, već će se samo pregrupisati… Tramp nije usamljenik ili samozvanac. On je čovek američkog sistema, tačnije jednog njegovog dela. Samo ‘kolektivni’ Tramp je mogao da postane predsednik Sjedinjenih Država…
Trampova pobeda nije pobeda bogatog početnika, već operacija spasavanja/reformisanja sistema ili njegovog dela… Donald Tramp 2.0 na spoljnopolitičkom planu ponoviće nešto iz svog prethodnog iskustva i uvesti nešto novo. Ali glavno je da to neće promeniti putanju rata u Ukrajini, o čemu sanjaju pojedini ruski stručnjaci i zvaničnici, neće ukinuti sankcije niti odmrznuti rusku imovinu [47].
Suštinski posmatrano, Ponomarjeva zastupa stav da je Tramp postao predsjednik jer je, unutar samoga sistema, donesena odluka da će Tramp postati predsjednik. Trenutnim potrebama sistema Tramp odgovara. Za razliku od izbora 2020. nedavni američki izbori su prošli mahom regularno, nisu zabilježene neke ozbiljnije nepravilnosti, niti je došlo do značajnijih izliva nasilja nakon Trampove pobjede.
Niko sada ne dovodi u pitanje mandat Donalda Trampa, pa čak ni mediji koji su to isto činili prije četiri godine. Poplava sumanutosti od strane liberalnih aktivista i medijskih ličnosti ovaj put je imala prirodu predstave i stekao se utisak da se završila prije nego je i počela.
Nagodba sa dubokom državom
Srđa Trifković, srpski profesor, politički komentator, te pratilac političkih dešavanja u Sjedinjenim Državama je među prvima doveo u pitanje Trampovu iskrenost u pogledu njegovih predizbornih obećanja, koristeći osobe koje je Tramp izabrao za svoj kabinet kao osnovu svoje kritike.
U članku pod nazivom Da li se Tramp nagodio sa dubokom državom Trifković ističe da je svega „četiri sedmice posle izbora vrlo izgledno da će spoljna strategija SAD i dalje biti oblikovana dvopartijskom ideologijom američke izuzetnosti i globalne hegemonije. Tek reda radi kontinuitet će možda biti kamufliran retorikom ‘Amerike na prvom mestu’. Taj sumoran zaključak nameće činjenica da je u prvih 25 dana nakon izbora Donald Tramp imenovao čak šest neokonzervativnih ratnih huškača, žestokih mrzitelja Rusije, pobornika sukoba sa Kinom i Iranom i bespogovornih saveznika Izraela, na ključne funkcije u oblasti spoljne politike i nacionalne bezbednosti“. [48]
Trampov izbor nije mogao prođi nezapaženo ni u zapadnim medijima, posebno američkim, te su brojni članci, u različitim formatima i sa različitim naslovima prenosili jednu suštinsku činjenicu, da je Donald Tramp na neke od najodgovornijih pozicija postavio neokonzervativne jastrebove kojima je rusofobija skoro pa genetski predodređena, dok na sukob sa Kinom gledaju kao na Bogom dano pravo a ne događaj koji bi mogao da ima teško sagledive posljedice po čitavu planetu.[49][50][51][52][53][54][55][56][57]
Razlozi za ponašanje Donalda Trampa možda su uzrokovani, kako Srđa Trifković pretpostavlja, dogovorom sa američkom dubokom državom. Možda je u pitanju nešto drugo [58]. Iako bitno pitanje, odgovor na isto ne bi značajno uticao na promjenu trenutnog kursa američke vanjske politike, odnosno nastojanja da se očuva hegemonija.
Novoizabrani američki predsednik Donald Tramp u Vašingtonu, 13. novembar 2024. (Foto: Allison Robbert/Reuters)
Stvarna promjena u ponašanju Sjedinjenih Država bila bi istinsko okretanje ka samoj sebi te posvećivanje brojnim problemima sa kojima se suočava američkog društvo na unutrašnjem planu. Mnogi od datih problema su nastali kao rezultat američke vanjske politike, štaviše, mnogi od njih ne mogu biti riješeni sve dok se ograničeni resursi troše na spoljnopolitičke ciljeve koji se uvijek opravdavaju mitološkim „američkim interesima“.
Iskreni pokušaj „čišćenja sopstvenog dvorišta“ od strane američkoga predsjednika bi ga sigurno doveo u sukob sa elementima duboke države i posebnih interesa koji profitiraju od američkoga intervencionizma, neoliberalizma i toksičnoga multikulturalizma na unutrašnjem planu.
Ipak, ovo sučeljavanje će prije ili kasnije morati postati dio političkoga života Sjedinjenih Država jer, suštinski posmatrano, postoji stvarna razlika između utiska hegemonske dominantnosti koji Vašington i dalje ostavlja širom planete i stvarnih kapaciteta američke države da svoj uticaj projektuje globalno.
Devedesete godine prethodnoga vijeka su tri decenije iza nas. Svijet se promjenio. Sa Trampom ili bez njega, ova promjena će nastaviti da se odvija
Stvarnost jeste da Amerika više nije hegemon. Rusija se na bojnim poljima Ukrajine bori protiv čitavoga Kolektivnog zapada, mahom sopstvenim kapacitetima. Uspon Kine će se nastaviti i u decenijama koje dolaze i upitno je da li uopšte taj uspon može biti obuzdan i zaustavljen.
Evropa nastavlja svoj samoubilački marš ka kontinentalnom sukobu sa Rusijom, od kojeg se ista ta Evropa demografski neće oporaviti. Nemiri i nestabilnost, pad životnog standarda i kvaliteta života je budućnost koja čeka Evropu, budućnost koju je Evropa sama sebi pripremila idiotizmom svojih elita.
Donald Tramp je otjelotvorenje frustracije američkoga građanina politikama, vanjskim i unutrašnjim, američkih vlasti. Prvi put kada je izabran, Tramp je zasnovao svoju kampanju na onim problemima koji su zaista brinuli američku javnost. U toku četiri godine svoga mandata nije se mogao pohvaliti velikim postignućima niti ispunjenim obećanjima.
Tokom kampanje za drugi mandat, pozvao se na iste bolne teme koje i danas muče većinu Amerikanaca. Opet je, na datome narativu, pridobio većinu glasača. Ako je suditi po izboru kabineta, obećanja Donalda Trampa data biračkoj masi će i ovaj put ostati neispunjena. Tramp nije niti „ruski“, niti „srpski“, niti bilo čiji čovjek. Pitanje je da li je Tramp uopšte i američki čovjek, onakvim kakvim ga zamišljaju Amerikanci koji su glasali za njega.
Ekonomsko srce globalne ekonomije, sada je već jasno, se seli ka Aziji. Devedesete godine prethodnoga vijeka su tri decenije iza nas. Svijet se promjenio. Sa Trampom ili bez njega, ova promjena će nastaviti da se odvija. Zapadne elite, sumanute i kratkovide, jedine i dalje žive u vremenu koje danas postoji samo u istorijskim analima.
