Početna » Slobodna zona » Ko je gradio mostove na Drini?

Vekovima nije premoštavana

Ko je gradio mostove na Drini?

Prve mostove na Drini, skoro četiri veka nakon višegradske ćuprije, podigla je Kraljevina Jugoslavija. Zanimljivo je da su stanovnici Bratunca most između ovog mesta i Ljubovije nazivali ljubovijskim mostom, a meštani Ljubovije bratunačkim. Za most u Skelanima stanovnici s obe obale Drine kažu da je to skelanski most.

Reka Drina važi za jednu od najbržih, najlepših, najplahovitijih i najnepredvidivijih reka na Balkanu i zbog toga vekovima nije premoštavana. Sve do 20. veka na njoj je bio samo jedan stalni i bezbedni prelaz, a to je Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu.

Na oko 150 kilometara toka ove lepotice, koja je zbog svoje boje nekada nosila naziv Zelenika, od Višegrada do Zvornika, kroz opštine Srebrenica i Bratunac, između akumulacionog Perućačkog i Zvorničkog jezera, postoje svega tri mosta.

Dva gvozdena izgrađena su u doba Kraljevine Jugoslavije, a treći, betonski most, građen je sredstvima Srbije od oktobra 2015. do maja 2017, a u upotrebu je pušten 28. novembra 2021. godine.

Most Mehmed-paše

Most u Višegradu, prema zapisima putopisca Evlije Čelebije, izgrađen je oko 1570. godine po želji i naređenju tadašnjeg velikog vezira Mehmed-paše, koji je rođen u srpskoj porodici u selu Sokolovići kod Rudog kao Bajica Sokolović i kao dete odveden i poturčen u doba Osmanskog carstva, kada su srpska deca nasilno odvođena i spremana za vojsku, što je u istoriji poznato kao danak u krvi.

Njegova zadužbina zavičaju je upravo ovaj most, koji je važio za jedan od najlepših i najbezbednijih mostova tog doba.

O izgradnji tog mosta nastalo je najznamenitije književno delo na ovim prostorima roman „Na Drini ćuprija“, za koji je Ivo Andrić dobio Nobelovu nagradu za književnost 1961. godine.

Vekovima je Drina u srednjem Podrinju savladavana korišćenjem skela i retkih čamaca kojima su prevoženi ljudi, roba i stoka. Skelama su i vojske prelazile s obale na obalu u brojnim bunama i ratovima na ovim prostorima kada „konji i junaci“ nisu mogli da je pregaze. Većina prometa obavljana je skelama koje su bile brojne na ovoj reci i još nisu nestale. Po tim skelama nazvano je i naselje Skelani, na Drini kod Srebrenice.

Splavari

Nekada su bili čuveni i poznati splavari na Drini. Oni su u gornjem Podrinju pravili splavove od drvene oblovine i spuštali ih niz Drinu. Bio je to veoma težak, naporan, zahtevan i rizičan posao. Trebalo je izbeži brojne „zamke“ i hridi da se splav ne nasuče na brzoj reci koja je često nadolazila u toku splavarenja.

Splavari su morali poznavati svaki kamen u reci i svaku stopu njenog korita.

Splavovima je građa prevožena niz Drinu i Savu do Sremske Mitrovice, odakle su se splavari vraćali konjskim zapregama ili peške u svoja sela pored Drine. A, onda sve ispočetka i tako danima, godinama i decenijama.

Splavarenje je bila osnovna delatnost velikog broja muškaraca iz ovog područja krajem 19. i početkom 20. veka. Nakon izgradnje hidrocentrale na Drini kod Zvornika, pedesetih godina prošlog veka, splavarenje je zamrlo.

Novi mostovi tek u 20. veku

Prvi mostovi na Drini, skoro četiri veka nakon višegradske ćuprije, podigla je Kraljevina Jugoslavija.

Nastankom Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja menja naziv u Kraljevina Jugoslavija, dolazi do ujedinjenja prostora na kojima su živeli južnoslovenski narodi i napokon se briše granica na Drini.

Zbog izražene višestruke potrebe grade se gvozdeni mostovi između Ljubovije i Bratunca i između Bajine Bašte i Skelana koji su završeni 1926. godine, dok je godinu kasnije započeta izgradnja Mosta kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića između Malog Zvornika i Zvornika, koja je završena za dve godine.

Mostovi kod Bratunca i Skelana nisu preživeli Aprilski rat 1941. godine, budući da su ih Nemci minirali i srušili.

Most između Bajine Bašte i Skelana u srebreničkoj opštini pušten je u upotrebu na Veliku Gospojinu 28. avgusta 1926. godine, a nemačke trupe koje su išle uz Drinu prema Bajinoj Bašti i Užicu minirale su ga 28. novembra 1941. godine, navodi se u istorijskim izvorima.

Nakon Drugog svetskog rata ovi mostovi su ponovo izgrađeni na istim lokacijama. Gvozdene konstrukcije su podignute iz reke, te je deo po deo ispravljan i ugrađivan ponovo.

Prema podacima, most u Skelanima obnovljen je i ponovo pušten u upotrebu za tadašnji Praznik rada, 1. maj 1949. godine.

Žila kucavica

Ovi mostovi su decenijama bili žila kucavica za život stanovništva srednjeg Podrinja s obe obale reke. U socijalističkoj Jugoslaviji veliki broj ljudi iz Ljubovije, Bajine Bašte i drugih mesta u Srbiji radio je u srebreničkim i bratunačkim firmama, a manji broj je iz ovih opština radio u Ljuboviji i Bajinoj Bašti. Na Drini nije bilo granice i slobodno se obavljao promet ljudi i robe.

Srpsko stanovništvo iz srebreničke opštine, zbog određene doze nesigurnosti i neke vrste pritisaka lokalnih muslimanskih vlasti, masovno je kupovalo parcele i pravilo kuće u Bajinoj Bašti, čija je sadašnja polovina stanovnika poreklom sa prostora Srebrenice i Bratunca.

Zanimljivo je da su stanovnici Bratunca most između ovog mesta i Ljubovije nazivali ljubovijskim mostom, a meštani Ljubovije bratunačkim. Za most u Skelanima stanovnici s obe obale Drine kažu da je to skelanski most.

Most u Skelanima bio je meta muslimanskih napada iz Srebrenice i u Odbrambeno-otadžbinskom ratu. Na tom mostu muslimanske oružane formacije 16. januara 1992. godine, prilikom upada u Skelane, ubile su veći broj srpskih žena i dece koji su se preko mosta pokušali spasiti od smrti bežanjem u Bajinu Baštu.

Zbog velikih stradanja nisu sačuvane ni legende vezane za ove mostove, koji su izvan naselja, pa nisu bili ni mesta okupljanja, kao što su to mostovi u gradovima.

Na Skelanskom mostu pre pet godina obavljene su neophodne sanacije i zaštita, dok je Ljubovijski most u veoma lošem stanju i Vlada Srbije je planirala obezbediti sredstva i najavila da će ove godine započeti njegovu obnovu.

Bratoljub

Zbog dotrajalosti postojećih gvozdenih mostova preko Drine kod Bratunca i Skelana, skoro dve decenije obustavljen je teretni saobraćaj preko njih, što je postalo izražen problem za stanovništvo i privredu srednjeg Podrinja.

Još u toku poslednjeg rata u BiH počelo se govoriti o potrebi izgradnje novog mosta između Bratunca i Ljubovije i nakon višegodišnjih priprema, izgradnja mosta počela je u oktobru 2015, a završena u maju 2017. godine.

Stanovnici ovog kraja spontano su ovom mostu dali ime „Bratoljub“, što simbolizuje spajanje i zajedništvo jednog naroda s obe strane Drine. Izgradnju modernog betonskog mosta dugog 227 metara, koji pored dve kolovozne ima i biciklističke i pešačke staze, u potpunosti je finansirala Vlada Srbije.

Zbog kašnjenja sa odlukama na nivou BiH i izgradnje integrisanog graničnog prelaza BiH i Srbije, most je tek 28. novembra 2021. godine predat na korišćenje. Od početka avgusta 2022. godine preko ovog mosta i graničnog prelaza počeo je da se odvija teretni saobraćaj, što je donelo olakšanje privrednim subjektima iz ove regije, ali i unutrašnjosti Srbije, Republike Srpske i BiH, kojima je ovaj granični prelaz bliži, čime ostvaruju uštede na prevozu i skraćuju vreme transporta robe.

Nakon najavljene izgradnje brzog puta od Valjeva do Ljubovije i izgradnje tunela, put iz Sarajevsko-romanijske i regije Birač do Beograda biće značajno kraći nego kada se koristi put preko Loznice i Šapca.

Pripremila redakcija Kompas info
Povezani članci:

Portal Kompas Info posebnu pažnju posvećuje temama koje se tiču društva, ekonomije, vere, kulture, istorije, tradicije i identiteta naroda koji žive u ovom regionu. Želimo da vam pružimo objektivan, balansiran i progresivan pogled na svet oko nas, kao i da podstaknemo na razmišljanje, diskusiju i delovanje u pravcu boljeg društva za sve nas.