Eparhija raško-prizrenska Srpske pravoslavne crkve izrazila je najoštriji protest povodom teških oštećenja i skrnavljenje Isposnice Svetog Petra Koriškog kod Prizrena, drevne srpske pravoslavne svetinje iz 13. veka.
Saopštenje Eparhije prenosimo u celosti:
Nedavnim nezakonitim građevinskim radovima na ovom lokalitetu, koji su obuhvatili probijanje široke pristupne staze i njenog popločavanja do same pećine svetitelja, oko koje se nalazi svetinja, teško je oštećena i ugrožena njena arheološka i istorijska celovitost, čak su potkopani i sami temelji ovog srednjovekovnog kompleksa, tako da u slučaju većih kiša ili i najmanjeg potresa može da dođe do odrona i obrušavanja cele isposnice.
Podsećamo da je Isposnica Svetog Petra Koriškog zvanično zaštićena kao jedna od pedeset specijalnih zaštićenih zona, u skladu sa kosovski Zakonom o specijalnim zaštićenim zonama**. Nakon oružanog sukoba 1999. isposnica Sv. Petra je više puta skrnavljena, raskopavanjem groba svetitelja, oštećivanjem srednjovekovnih fresaka grafitima i postavljanjem albanske zastave iznad isposnice, koja se još vidi, o čemu se eparhija oglašavala tražeći zaštitu.
Skrnavljenje fresaka
Scene oskrnavljenih fresaka su najočigledniji pokazatelj krajnje vandalskog ponašanja prema ovoj svetinji, što duboko vređa vernike naše Crkve i pokazuje svetu kakav je odnos na Kosovu i Metohiji prema srednjovekovnom srpskom pravoslavnom nasleđu i koliko je vidno odsustvo brige i sposobnosti lokalnih kosovskih instituija, koje po zakonu u saradnji sa Crkvom i međunarodnim predstavnicima treba da pokažu makar minimum civilizacijskog poštovanja prema hrišćanskoj kulturi i spomenicima, umesto da nestručno rade na svoju ruku i nepovratno uništavaju baštinu koja je od značaja za sve ljude dobre volje.
Otimanje svetinja
Svojatanje srpskih svetinja koje su godinama izložene brutalnoj devastaciji i napadima, i zlonamerno prepravljanje istorije toliko ironično i licemerno zvuče kada se vidi odnos kosovskih institucija i ekstremnih grupa prema ovim svetinjama SPC na terenu. To se posebno odnosi na one prostore Kosova i Metohije gde, nažalost, trenutno nema Srba i našeg monaštva, koji se inače na drugim mestima gde žive svesrdno trude na očuvanju svoje vekovne baštine.
U tački jedan Zakona o specijalnim zaštićenim zonama jasno je navedeno: „Ovim zakonom se obezbeđuje zaštita srpskih pravoslavnih manastira, crkava, drugih verskih objekata, kao i istorijskih i kulturnih lokaliteta od posebnog značaja za zajednicu kosovskih Srba, kao i za druge zajednice na Kosovu, kroz uspostavljanje specijalnih zaštićenih zona.” (Isposnica Sv Petra Koriškog je pod tim imenom pobrojana u članu 7r Zakona i postoji mapa zaštićenog prostora oko isposnice).
U tački 3.b-c Zakona jasno se dodatno precizira: „Cilj ovog zakona je očuvanje karaktera i izgleda zaštićenih lokaliteta, a posebno njihovog istorijskog, kulturnog, arhitektonskog ili arheološkog konteksta, prirodnog okruženja ili estetskog vizuelnog okruženja; i sprečavanje neadekvatnog razvoja oko zaštićenih lokaliteta, uz obezbeđivanje najboljih mogućih uslova za skladan i održiv razvoj zajednica koje naseljavaju područja u okolini takvih lokaliteta kroz regulisanje razvoja i drugih aktivnosti.“
Ovaj zakonski okvir, dakle, ima za cilj očuvanje istorijskog, kulturnog i verskog nasleđa srpskog naroda na Kosovu i Metohiji, sprečavanje njegovog oštećenja i uništavanja i obezbeđivanje da se bilo kakve aktivnosti u zaštićenim zonama mogu sprovoditi, kako stoji u širem zakonskom okviru, isključivo uz prethodnu saglasnost Srpske Pravoslavne Crkve i u okviru Saveta za implementaciju zaštićenih zona. Svaki drugačiji pristup predstavlja direktno kršenje zakona i ozbiljno ugrožava ne samo versko nasleđe, već i mir i međuetničke odnose na ovim prostorima.
Ugrožena svetinja
Dakle, iako je zakonom eksplicitno zabranjena svaka intervencija na ovom području – uključujući izgradnju puteva, krčenje vegetacije ili druge radove koji bi narušili arheološku i istorijsku celokupnost lokaliteta – bez navedenih saglasnosti, opština Prizren (Direkcija za ekonomski razvoj i turizam) ipak je samostalno sprovela nezakonite aktivnosti bez znanja i odobrenja SPC, čime je postojeći važeći zakon grubo prekršen, a ovaj vredni istorijski objekat ozbiljno ugrožen.
Nezakonite radove obavila je lokalna kosovska albanska firma EUROVIA, kako se vidi na postavljenoj tabli. Imajući u vidu krajnju neprofesionalnost radova, upotrebu teških mašina za probijanje puta uz ostavljanje razbacanog materijala i zemlje na širem prostoru lokaliteta, očigledno je da nisu angažovani eksperti za kulturnu baštinu, što je takođe posledica potpunog odsustva koordinacije sa SPC i Komisijom za specijalne zaštićene zone i pokazuje kakav je odnos lokalnih institucija prema srpskoj pravoslavnoj baštini.
Važnost Isposnice
Osim pravnog aspekta ovog problema, želimo da istaknemo snažan moralni i istorijski značaj ove svetinje za naš narod. Isposnica Svetog Petra Koriškog* predstavlja neprocenjivo duhovno i kulturno blago srpskog pravoslavnog naroda i celog hrišćanskog sveta. Ova isposnica datira iz 13. veka i pominje se u srpskim srednjovekovnim spisima, uključujući žitije Svetog Petra Koriškog koje je napisao monah Teodosije Hilandarac u 13. veku, isposnica je bila i metoh svetogorskog manastira Hilandara, što je zabeleženo u više srednjovekovnih dokumenata i dokumentovano u mnogim istorijskim radovima autora iz raznih zemalja.
Vekovima je ovaj jedinstveni, i na ovom prostoru najveći, isposnički manastirski kompleks u pećini bio mesto monaškog podviga i molitve, poznat po svojoj bogatoj biblioteci rukopisa. Po istorijskim izvorima, srpski car Stefan Dušan je sredinom 14. veka ovu svetinju darivao bogatim prilozima i posećivao je sa svojom porodicom. Zbog svega toga ova isposnica je uključena u sistem specijalnih zaštićenih zona sa ostalim najvažnijim manastirima i objektima SPC na Kosovu i Metohiji. Takva istorija ovog lokaliteta svedoči o izuzetnom duhovnom značaju Isposnice Svetog Petra Koriškog, i njeno skrnavljenje duboko pogađa vernike i sve poštovaoce srpskog kulturnog nasleđa.
Poziv na reakciju
Eparhija raško-prizrenska stoga poziva na hitnu reakciju međunarodnih institucija prisutnih na Kosovu, pre svega misija EU, EULEKS, OEBS i KFOR kao i nadležne kosovske institucije, da u okviru svojih ovlašćenja preduzmu urgentne korake kako bi se zaustavilo najnovije bezakonje, sankcionisali odgovorni i obezbedila zaštita ove svetinje na licu mesta i sanirala postojeća šteta u punoj koordinaciji sa SPC. O ovom skandaloznom slučaju biće obavešten i UNESKO, kao i druge relevantne međunarodne organizacije za zaštitu kulturne baštine u Evropi, SAD i svetu, radi skretanja pažnje na postupanje lokalnih kosovskih institucija prema srpskom hrišćanskom duhovnom i kulturnom nasleđu na Kosovu.
Napominjemo da je ovo, nažalost, samo jedan u nizu incidenata koji pokazuju sistematsko kršenje prava SPC – lokalne kosovske opštinske vlasti se kontinuirano upuštaju u nezakonite radove u okviru zaštićenih zona, bez prethodne konsultacije sa Crkvom ili nadležnim međunarodnim telima (npr. slučaj Bogorodice Hvostanske, nameravana gradnja puta na lokalitetu manastira Dolac itd). Sve ovo još jednom ukazuje na potrebu da se posebnim institucionalnim mehanizmima zaštite prava SPC i njenih svetinja na Kosovu i Metohiji uz čvrste međunarodne garancije na čemu SPC godinama insistira.
Ovakva praksa ruiniranja srednjovekovnih hrišćanskih svetinja je krajnje nedopustiva i Eparhija raško-prizrenska zahteva da se hitno obustave sve protivzakonite aktivnosti i strogo poštuje Zakon o specijalnim zaštićenim zonama, kako bi se sprečilo dalje uništavanje vredne verske i kulturne baštine i očuvalo vekovno duhovno i kulturno nasleđe srpskog pravoslavnog naroda na Kosovu i Metohiji.
