Arhiepiskop Anastasije Janulatos (1929-25.1.2025) za nas je bio glas jednog dobrog, srdačnog, ljubećeg helenskog Pravoslavlja, neobilježenog helenorasizmom. Izvrstan religiolog, poznavalac naročito islama, pripadao je onom pokoljenju bogoslova kojima su vremena dala blagoslov i breme obnove crkvenog života komunističkom represijom uništenih i poništenih crkava.
Albansku Pravoslavnu Crkvu obnovio je iz porušenih temelja, iz tragova postojanja ostalih nakon Envera Hodže. Zadatak obnove i sabiranja nije se kod njega zaustavljao samo u Draču, Valoni, Skadru. Istinski vaseljenski karakter njegove dobrodušne ličnosti izlivao se uvijek preko granica, u pravoslavni svijet. Družio se i sarađivao sa Mitropolitom Amfilohijem, Vladikom Atanasijem, ljudima istog Duha i vaseljenskosti, istog bremena i blagoslova.
Sabornost kao način delovanja
Kada se helensko Pravoslavlje, po nalogu Zapada, okrenulo mešetarenju dušama na prostorima drevne Rusije, u Ukrajini, arhiepiskop Anastasije predlagao je saborna rješenja koja bi ocijenila i podržala čitava Crkva, od kraja do kraja vaseljene, a ne samo sabor u jednom istanbulskom predgrađu. Taj razumni i kanonski predlog izložio ga je napadima plaćenih medija i ambicioznih udvorica NATO Pravoslavlja. On ih je podnosio smirenošću čovjeka u Hristu koji poznaje smisao Sabornosti izvan jedne rase i naroda. To što je razumio Srbe i Ruse već ga je obilježilo kao „čovjeka Moskve“ u suženoj svijesti onih koji ne razlikuju novohelenski folklor i vaseljensko Pravoslavlje. On je, međutim, bio istinski vaseljenski arhiepiskop po svome duhu i ljubavi.
Odbio da prisvoji srpske svetinje
Na sve predloge da se APC uključi u projekat ilirizacije i otimanja srpskih svetinja na Kosovu i Metohiji odgovarao je odlučno negativno. „Dok sam ja živ, Albanska Crkva neće posezati za srpskim svetinjama“ govorio je Mitropolitu Amfilohiju. I zaista: ma koliko se Albanci i Srbi ne razumijevali i sukobljavali, arhiepiskop Anastasije je činio da Pravoslavlje u Albaniji ne pristane na agresiju prištinskih i tiranskih novopečenih političara i njihovih otimačkih zahtijeva. Nakon njegovog upokojenja vidjećemo koliko će ta obnovljena Crkva i mlada nacija imati istinoljublja da ne posegnu za Dečanima i Gračanicom.
Sa upokojenjem tiranskog arhiepiskopa vaseljenskog Duha polako odlaze glasovi svepravoslavne sabornosti i razumijevanje. Neka ga Bogočovjek upokoji među zaslužne i velike Apostole Ljubavi. I neka plodovi njegove Dobrote nastave putem koji im je Hristom pokazao.
