Danas se slavi Sveti Marko, apostol koji je napisao prvo jevanđelje. Podgoričani imaju razlog više da ga slave jer je zaštitnik njihovog grada. No, podgorička opština je 1958. godine uništila poslednje tragove manastira posvećenog ovom svecu
Hristov učenik, apostol i jevanđelist Marko je zaštitnik Podgorice. U Draču u Staroj varoši postojao je manastir posvećen ovom svecu. Manastir je porušen za vreme osmanskih osvajanja, a sve do početka 20. veka postojali su njegovi ostaci. Poslednja kapija manastira srušena je 1958. godine.
Spomen na svetinju i manastir čuva porodica Đečević. Polazeći od predanja da je tu bio manastir Drpe, pravoslavno sveštenstvo i vernici priređivali su svakog 8. maja, na Markovdan, svečarsk litiju koja je tada polazila od Manastira Dajbabe, sa molebanom na lokalitetu negdašnjega manastira Drpe, odnosno kod Čardaka Đečevića, gde su ih dočekivali predstavnici te stare podgoričke familije, sve do Drugog svetskog rata.
Obnova litije
Taj običaj je, 1992. godine, obnovio mitropolit Amfilohije..
Kada je Mitropolit Amfilohije otišao u kuću Đečevića te godine, domaćin Halit ga je dočekao rečima:
“Gde si vladiko, čekamo te pedeset godina”.
Ovaj čestiti starina se prisetio kako je kao dečak zajedno sa svojim ocem i porodicom pre Drugog svetskog rata dočekivao litiju na Markovdan.
Predvodili su je mitropolit sa sveštenstvom i verni narodom. Toga dana u Podgorici nisu radile ni prodavnice, ni zanatske radnje, ni škole. Svi su učestvovali u ovoj velikoj svečanosti. Litija bi se zaustavila ispred kuće Đečević gde ih je ova muslimanska porodica dočekivala sa rakijom i vodom i kosovskim božurima.
Sveštenstvo bi blagosiljalo dom Đečevića i litija se nastavljala dalje kroz grad do Crkve Svetog Đorđa. Prisećao se čika Halit i kako su komunističke vlasti sedamdesetih godina prošlog veka srušili ostatke manastirske kamene ograde i kapije. “Kada je toga dana otac došao sa posla i video da nema kapije, bio je ljut i potrešen i grdio nas je zašto smo to dozvolili, rekavši nam da bi više voleo da je sinove izgubio nego što je manastirska kapija srušena”, pričao je Halit.
Mitropolit Amfilohije: Čestita porodica sačuvala spomen na svetinju
U liturgijskoj besedi nakon čitanja Jevanđelja, Amfilohije je podsetio da je u Podgorici, na mestu gde sada živi porodica Đečevića, koja je primila islam, postojao manastir posvećen Svetom Marku.
“Ova čestita porodica je sačuvala spomen na tu svetinju. U temeljima njihove zgrade i danas se nalazi jedna kapela sa očuvanim freskama, A u isto vreme, ta porodica je između dva rata mitropolitu Gavrilu, ispovedniku patrijarhu, onome koji je okončao Drugi svetski rat u Dahauu, zajedno sa Svetim vladikom Nikolajem, predala mošti Svetih Teodora Tirona i Stratilata i časni krst koji su oni sačuvali. Nadamo se u Gospoda da će ta drevna svetinja ponovo biti obnovljena”, rekao je Amfilohije.
Dodao je da obnovljena Markovdanska litija od crkve Svetog Đorđa do te drevne svetinje ove godine ne može biti održana zbog pandemije korona virusa.
„Ali zato, evo nas, služimo službu Božiju u čast Svetoga apostola Marka, blizu temelja njegovog manastira, u ovoj drevnoj, pradrevnoj svetinji Svetog Simeona Mirotočivoga, čitamo Jevanđelje jevanđeliste i apostola Marka”, rekao je Amfilohije.
Predanje
Velika kapija se pominje u literaturi kao ostatak manastirskog kompleksa. Dragica Đurašević-Miljić je naziva “monumentalnom manastirskom kapijom”.
„Opština je 1958. godine donela uredbu da se ruše zidovi, oko tri metra visine, i to je tada sve srušeno“, svedočio je Halit Đečević. Dodaje da je došao jedan čovek, koga nije hteo imenovati, i odneo sav klesani kamen.
Srušeni su tada i oni zidovi, na kojima su se nalazili blokovi sa tragovima ikona, koje je 1886. pomenuo dr Petar Miljanić u “Glasu Crnogorca”.
O isklesanim znamenjima na ogradi ispred kuća Ujkaševića svedočanstvo je ostavio i Maksim Šobajić.
“Nad okruglim vratima ozgo u starom bedemu, u svodu, vide se 10 mermernih ikona, sa slikama svetaca u pločama izrezanih, za koje narod priča da su to apostoli. Ljudi pričaju da su bila još dva sa strana, ali da su namerno izgrebani i da im je zatrt trag“ (Starine u Zeti, 1892, str. 60).
Kapija i ikone su dakle preživele otomansko doba, ali nisu opštinsku uredbu.
Čardak Đečevića
Jedna od najlepših i najstarijih starovaroških kuća, građena u poluorijentalnom stilu, zvana Čardak Đečevića, nalazila se pored raskršća ulice Đečevića i Džan ulice. Neki autori su tvrdili da je podignuta na temeljima nekadašnjeg hrišćanskog manastira (crkve) Drpe (Drepa), u kojem je, prema mišljenju nekih istoričara, bilo sedište prve Zetske episkopije, koju je osnovao Sveti Sava.
Potonji ostaci te kuće su (što od zuba vremena, što od posledica bombardovanja Podgorice) „nestali“ sredinom minuloga veka. Mada i danas – u podrumu i dvorištu postojeće kuće Đečevića – ima tragova negdašnjega verskoga objekta.
