Povelja Kulina bana je nesporni spomenik srpskog jezika i kulture. Nema nijednog argumenta koji bi govorio suprotno. Zbog toga je potrebno ustanoviti visoka priznanja sa imenom Kulina bana i/li/ njegove povelje.
Kazao je ovo Predsednik Odbora za standardizaciju srpskog jezika Sreto Tanasić.
„Srednjovekovna Bosna, prema svemu što je nauka dosad našla, nesporno je zemlja srpskog naroda i srpskog jezika. Takva je bila i kao država, pa je logično da je i Kulinova povelja, nastala u takvoj istorijskoj realnosti, spomenik srpske istorije, prava, diplomatije, jezika i kulture“, rekao je Tanasić u intervjuu za Srnu.
Tanasić ističe da Srbi ne bi trebali nemo da posmatraju manifestacije koje priređuju oni koji falsifikuju i pokušavaju da prisvoje Povelju i na njoj iskrivljeno predstavljaju istoriju srednjovekovne Bosne, koju vekovi i okeani dele od današnje Bosne kakvu neki u Sarajevu žele da izgrade, a godišnjicu Povelje obilježavaju na pogrešan dan.
Povelja Kulina bana napisana je na Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja 11. septembra 1189. godine po novom kalendaru. Odnosno po starom 29. avgusta, kada je padao ovaj praznik, koji u Sarajevu obeleežavaju.
„Oni su to obeležavali 29. avgusta. Možda je to neki drugi Kulin“, navodi Tanasić.
Napominje, da čuveni bečki slavista Vatroslav Jagić, da je vidio ikakvu sumnju u srpsku pripadnost Povelje, ne bi ni u svojim „Uspomenama“ napisao rečenicu „Listina Kulina bana od godine 1189. prvo je i najstarije što bi pisano ćirilicom, a srbskim jezikom“.
Kao jedan od vidova zaštite Povelje Kulina bana kao srpske kulturne baštine, Tanasić predlaže da se osmisle različite manifestacije poput naučnih konferencija povodom jubileja na kojim bi učešće uzimali filolozi, istoričari i pravnici, zatim ustanovljavanje visokih priznanja sa imenom Kulina bana i/li/ njegove Povelje.
Malo poznate činjenice
Navodeći neke do sada malo poznate činjenice o Povelji Kulina bana, Tanasić ističe da je, osim u užim stručnim krugovima, slabo poznato da je u pogledu jezika, pisma i pravopisa ovom dokumentu identična Prva osnivačka povelja manastira Hilandara, izdata od monaha Simeona, ranije velikog župana Stefana Nemanje, na Svetoj Gori desetak godina kasnije.
„Samo u ovoj drugoj povelji u narodni jezik je umešano više reči iz staroslovenskog jezika. To je normalno s obzirom na njenu prirodu i namenu, kako ističe istoričar jezika Petar Đorđić. Da neće neko reći da ni ona ne pripada srpskom pisanom, istorijskom i kulturnom nasleđu jer je identična Kulinovoj povelji?“, pita Tanasić.
On kaže da je teško nešto krivotvoriti, a da to ne ostane uočeno. Ukazuje da savremeni srpski istoričar jezika Viktor Savić ističe da nije bez značaja činjenica da se u obje povelje javlja i slovo „Ć“ zbog potrebe srpskog izgovora, a sa čijim nastankom započinje istorija srpske ćirilice.
Tanasić pominje još jednu važnu pojedinost o kojoj se malo zna. To je da je brat raškog velikog župana Stefana Nemanje i stric Svetog Save – knez Miroslav, za kojeg je i pisano čuveno Miroslavljevo jevanđelje u isto vreme kad i Kulinova povelja, bio oženjen sestrom Kulina bana.
Istinom braniti srpsko kulturno nasleđe
Na pitanje kako zaštititi ovo srpsko kulturno dobro od nastojanja drugih da ga prisvoje, Tanasić napominje da je Kulinova povelja najstariji sačuvani celovit spomenik srpske pismenosti na srpskom narodnom jeziku, kao što je i Miroslavljevo jevanđelje, iz istog perioda, najstariji spomenik na srpskoj redakciji crkvenoslovenskog jezika.
„Kao takva, Povelja istovremeno predstavlja i jedan od najznačajnijih spomenika slovenske pismenosti. Danas nema suda za falsifikate. Ipak, lakše mi možemo istinom braniti svoje kulturno nasleđe kao značajan znak našeg nacionalnog identeta, nego što mogu falsifikatori na lažima činiti prisvajanje“, ukazuje Tanasić.
On ističe da srpske države moraju ubuduće mnogo odgovornije negovati svest i znanje o srpskoj pisanoj baštini. Trebaju angažovati kompetentne naučnike da u domaćoj i svetskoj naučnoj javnosti o tome redovno govore i pišu.
Tanasić napominje da je važno obnavljati radove starijih filologa i objavljivati novija istraživanja o srpskoj pisanoj baštini. Pa, tako i Kulinovoj povelji.
„To znači da moramo i prevrednovati onu poluvekovnu naučnu paradigmu, prema kojoj je sve što je u kulturnoj prošlosti srpskoj proglašeno u najmanju ruku za ‘naše’, nešto bogumilsko, srpskohrvatsko, svačije samo ne svoje – srpsko“, kaže Tanasić.
On ističe da treba i drugačije koncipirati udžbenike iz nacionalnih disciplina. Zbog potrebe da se srpska istorija ne bi prikrivala, potiskivala. Treba je svakoj mladoj generaciji objektivno i istinito predstavljati.
„Na to nas obavezuju i prošle generacije, koje su to stvarale i sačuvale. Ali i buduće, kojim smo mi dužni sačuvati, pa i svetska civilizacija. I ona će, kad prođu ova smutna vremena, pitati zašto nismo čuvali svoju kulturnu baštinu. Jer je to dio svetske baštine. A mnogi spomenici čak su i među najvrednijim draguljima te baštine“, ukazuje Tanasić.
Nacionalni identitet ugraditi u državni aparat
On podsjeća da zakoni o jeziku i pismu u Srbiji i Republici Srpskoj usvojeni 15. septembra 2021. godine izričito navode obavezu čuvanja srpske pisane baštine od falsifikata i prisvajanja.
„Posebno nas na to obavezuje Deklaracija o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajedničkoj budućnosti srpskog naroda. To nije ni poziv ni preporuka, već trajna i ozbiljna obaveza o kojoj će se morati podnositi izvještaji“, ističe Tanasić.
Pošto briga o srpskom nacionalnom identitetu dugi niz decenija nije bila ugrađena u državni aparat, potrebno je, kaže Tanasić, da se odgovornost za nacionalno vrati u taj aparat. Da se sa kompetentnim osmišljava i postane važan deo trajnog državnog posla. Kako se ne bi svodio na neke prigodne manifestacije sa fotografisanjem.
On ukazuje da ima naučnika koji s dobrim razlozima govore da Povelju Kulina bana, kao i druge najznačajnije srpske pisane spomenike, treba stalno vraćati u svest današnjih generacija kao važne činjenice srpske kulturne prošlosti,. Jer je to, što svesno što nesvjesno, potiskivano ili drugačije intrerpretirano – kao nekakvo zajedničko kulturno blago.
Istorijski i jezički dokazi da je povelja srpska
Govoreći o istorijskim dokazima, Tanasić ukazuje da akademik Branko Letić ističe da svi naučni izvori potvrđuju rano postojanje srpskog naroda na tom prostoru pod njegovim srpskim imenom. Ukazuje i da u 10. veku vizantijski car Konstantin Sedmi Porfirogenit Bosnu vidi kao zemlju u kojoj žive Srbi.
Uz podjećanje da i rimski papa 1188. godine, godinu dana pre nastanka Kulinove povelje, u pismu dubrovačkom nadbiskupu Bosnu naziva „srpskim kraljevstvom“, Tanasić konstatuje da je „teško utvrditi da su pape bile neobaveštene ili nešto krivotvorile u korist Srba“.
Osim toga, ukazuje Tanasić, Povelja ima i druge znake kao i sve druge srpske povelje toga vremena. Tako da započinje sa „U ime Oca i Sina i Svetago Duha“, a završava se opet prizivanjem Boga. „Tako mi Bože pomagaj i sije /ovo/ Sveto jevanđelije“.
Kada je riječ o jezičkim dokazima, Tanasić ističe da stručnjaci za istoriju srpskog jezika kažu da je u Povelji čist srpski jezik, starosrpski jezik. Da se u njoj nalazi najstarija sačuvana potvrda srpskog oblika imena Jovan, sa glasovnom grupom „jo“. Kao i da ju je čuveni slavsta Franc Miklošič, „patrijarh slavistike“, u Beču 1858. godine publikovao u ediciji „Srpski spomenici“.
„Zaista, koji autoritet među ovim falsifikatorima može opovrgnuti njegovo viđenje Kulinove povelje? Mogu li ovi što prethodnih godina obilježavahu njenu godišnjicu u pogrešan dan?“, pita Tanasić u intervjuu za Srni.
