Jedno od najubojitijih oružja viteškog doba u Evropi. Poznat širom sveta, izuzetno cenjen i tražen i oružje gospode srpskih vitezova.
Mač ovakvog tipa je izmišljen u srednjevekovnoj Srbiji, koju su naši sveti vladari Nemanjići pretvorili u ekonomsku i vojnu supersilu. Srpski mač je pravi viteški dvoručnjak čije su osnovne specifičnosti dvoseklo sečivo, četvrtasta jabuka i nakrsnica izvijena u obliku latiničnog slova „S“, koji se odmah pokazao kao vrlo uspešan u praksi. To mu je bila najbolja preporuka da postane tražen daleko izvan granica tadašnje Srbije.
Istraživanja ukazuju da je ovakav mač počeo da se kuje u Srpskom carstvu još za vreme cara Dušana. Kasnije se u izvorima iz 15. i 16. veka pominje kao „spade schiavonesche“ i u to vreme se proizvodi u Veneciji. Međutim, prema izvorima iz Dubrovačkog arhiva, prvo pominjanje ovog mača nalazimo u testamentu tada najvećeg dubrovačkog kovača Dobriča Bunisalića iz 1391. godine.
Dva mača skjavoneska
Dobrič u svojoj zaostavštini pominje „dva mača skjavoneska“ tj. srpska, jer se u Dubrovniku, tokom srednjeg veka, izraz „Sklavonia“ označavao isključivo srednjovekovnu Srbiju. Takođe, najstariji primerci ovog mača nisu pronađeni u Dubrovniku, Veneciji ili bilo gde drugde u Evropi, već su pronađeni u Srbiji.
Najstariji primerci srpskog mača datiraju iz druge polovine 14. veka. Bilo je potrebno da protekne određeno vreme od kada je počela masovna proizvodnja ovih mačeva, dok nisu postali dovoljno poznati i dobili svoje ime koje je stiglo u Dubrovnik i koje je zabeleženo 1391. godine. Sa priličnom sigurnošću se može tvrditi da je srpski mač bio u upotrebi u srpskoj vojsci i pre Maričke i Kosovske bitke.
Borba protiv sablje
Ovo oružje se pokazalo kao izuzetno efikasno u borbi protiv sablje, kakve su imali turski osvajači. Zato se popularnost srpskog mača širila najviše tamo gde se koristio protiv tadašnjih turskih sablji. U Mađarskoj, tokom 15. veka počinje masovna proizvodnja srpskog mača, koja potiče od srpskih majstora-kovača, koji se sklanjaju na sever od turskih pohoda.
Srpska vojska je u vreme cara Dušana unosila mnoge novine u svoju ratnu taktiku, veštinu, izradu i upotrebu oružja, što se pokazalo izuzetno efikasnim. Uz srpski mač, razvijao se poseban sistem ratovanja koji je podrazumevao postojanje teško oklopljene konjice, a sa taktičke strane, u bojevima se išlo na to da takva konjica juriša na glavnokomandujućeg vladara koji napada srpsku vojsku, pa su tako u bojevima sa Srbima glave gubili jedan bugarski car, turski sultan itd.
Nakon iznenadne smrti cara Dušana, srpski velikaši, koji su se međusobno borili za prevlast u vreme raspada velikog carstva, imali su svoje vojske u kojima su centralno mesto zauzimali upravo teško oklopljeni konjanici, sa ovakvim mačevima. Srpski velikaši su uvozili najsavremenije i najbolje oklope i oružje svog vremena za svoje ratnike, ali su imali i domaću proizvodnju oružja, koja je u mnogome bila na samom svetskom vrhu.
