Manastir Kovilje je manastir srpske pravoslavne crkve koji se nalazi pod planinom Javor, u selu Smiljevcu, opština Ivanjica. Smešten je na desnu obalu reke Nošnice i pripada Eparhiji žičkoj. Posvećen je Svetim arhanđelima Gavrilu i Mihajlu.
Istorija manastira Kovilje
O vremenu nastanka manastiru ne postoji sačuvan podatak. Međutim neki sačuvani zapisi svedoče o dugoj i bogatoj istoriji, stradanjima i obnovama.
Manastir čine dva hrama iz različitih vremenskih perioda, spojena u jedinstvenu arhitektonsku celinu. Starija crkva se veruje da je iz perioda 12. ili 13. veka.
Sagradili su je monasi pustinožitelji, za svoje potrebe. U potrazi za teško pristupačnim i tihim, izolovanim predelima, koristeći potkapinu – plitku pećinu u stenovitoj litici strme obale uz koju su organizovali i manji manastir. Ova starija crkva je posvećena Svetim Arhangelima dok je mlađa crkva posvećena Svetom Nikolaju, arhiepiskopu Mirlikijsom.
Manastir je pod Turcima doživeo razaranje polovinom 15. veka. Obnovu je izvršio tada raški Mitropolit, a potonji pećki Patrijarh, sveštenomučenik Gavrilo Rajić (Patrijarh pećki od 1648. do 1655, postradao 1659.). On je 1644. godine sazidao mlađu manastirsku Crkvu, sada sabornu, Svetog Nikolaja i bogato darivao manastir. Ovaj veliki jerarh, jedan od učesnika Stoglavog sabora u Moskvi i sveštenomučenik koji je obešen u Brusi u Turskoj, bio je iz ovih krajeva, iz sela Štipkova kod Nove Varoši, gde je takođe sazidao crkvu.
Rasadnik pismenosti
U manastiru je jedno vreme pod Turcima bila i škola koja je bila rasadnik pismenosti, učitelja, sveštenika i monaha ovog kraja. Manastir Kovilje od ove svoje velike obnove u 15. veku, uz uspone i padove, opstaje sve do posle 1813. godine, kada je pretvoren u parohijsku crkvu. Jedno vreme je bio zapusteo, da bi početkom ovog veka doživeo svoju veliku obnovu.
Obnova u ovom veku
Kao parohijska crkva ostaje sve do akta 22. avgusta 2005. Tada ljubavlju i staranjem Episkopa žičkog Hrisostoma opet postaje manastir. Početak prave duhovne obnove je i 13. septembar 2005. godine. Tog dana je vladika Hrisostom u manastiru, posle 200 godina od boravka i verovatno monašenja poslednjih monaha, zamonašio, a zatim za dva dana u manastiru kroz činove do jeromonaha rukopoložio ondašnjeg namesnika i žitelja manastira monaha Amvrosija (Alimpijevića).
Sa blagoslovom i upravljanjem episkopa, i dolaskom jeromonaha Amvrosija, počinje i materijalna obnova ove svetinje. Najveću ljubav i trud da se ova obitelj obnovi uložili su poslušni i odani sinovi.
U periodu 2007 – 2009. godine izgrađen je i manastirski konak. Zaštićen je od strane Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja.
Danas je manastir uređen kao ženski opštežiteljni manastir.
