Knez Pavle Karađorđević, jedan od najspornijih i najzanimljivijih likova srpske i jugoslovenske istorije, ostaje figura koja i dalje deli mišljenja istoričara i javnosti. Njegova vladavina kao namesnika Kraljevine Jugoslavije od 1934. do 1941. godine obeležena je teškim političkim odlukama, složenim međunarodnim odnosima i tragičnim posledicama koje su obeležile njegovu zaostavštinu.
Rođen u ruskoj emigraciji 1893. godine, Pavle je bio unuk kneza Aleksandra Karađorđevića i rođak kralja Aleksandra I, čiji je atentat u Marselju 1934. godine postavio Pavla na čelo države. Iako je bio obrazovan u Oksfordu i poznat kao ljubitelj umetnosti i kulture, knez Pavle se našao na čelu države u jednom od najburnijih perioda evropske istorije. Njegova vladavina bila je ispunjena naporima da održi Jugoslaviju na neutralnoj strani u predvečerje Drugog svetskog rata, ali i unutrašnjim tenzijama između različitih nacionalnih i političkih grupa.
Najkontroverzniji trenutak njegove vladavine bio je potpisivanje Trojnog pakta sa silama Osovine 25. marta 1941. godine. Ova odluka, koja je trebalo da osigura mir za Jugoslaviju, izazvala je masovne proteste u Beogradu i drugim gradovima, a samo dva dana kasnije, vojni puč je zbacio kneza Pavla sa vlasti. Ovaj događaj ubrzao je nemačku invaziju na Jugoslaviju, što je dovelo do brzog kolapsa države i početka okupacije.
Nakon rata, knez Pavle je živeo u egzilu, prvo u Keniji, a kasnije u Parizu i Londonu. Iako je bio osuđen u odsustvu od strane komunističkih vlasti u Jugoslaviji, njegova reputacija je postepeno rehabilitovana među istoričarima koji ističu njegove napore da sačuva mir i integritet države u nemogućim okolnostima. Njegova ljubav prema umetnosti i kulturi ostavila je traga kroz brojne donacije i zaostavštinu, uključujući i značajnu kolekciju umetnina koja je danas deo Muzeja Karađorđević u Beogradu.
Knez Pavle je umro 1976. godine u Švajcarskoj, a njegovi posmrtni ostaci su vraćeni u Srbiju tek 2012. godine, što je simbolično zatvorilo jedno od najdužih poglavlja jugoslovenske istorije. Njegova ličnost i dalje predstavlja živu temu debata – da li je bio vizionar koji je pokušao da spasi svoju zemlju, ili političar koji je napravio fatalne kompromise? Odgovor na to pitanje verovatno leži negde između, ali jedno je sigurno: knez Pavle je bio čovek svog vremena, zarobljen u mreži istorijskih okolnosti koje su prevazilazile njegove mogućnosti.
