Dokumentarni film „ Od Prizrenske lige do Martovskog pogroma“ bavi se istorijom prostora Kosova i Metohije od prvih većih promena socijalne strukture na tom prostoru, Prve i Druge seobe Srba sa tog prostora, pa do kulminacije u vidu Martovskih pogroma 2004 godine. Period od kraja 17 veka sa kulminacijom u događajima stvaranja nacionalnih država, dva veka kasnije je predstavljen je kao istorijski preduslov za sve ono što će se odnosno dešavati u prvoj deceniji dvadeset i prvog veka na Kosovu i Metohiji.
Kako se menjala etnička slika na štetu Srba, koji su mehanizmi korišteni protiv tada većinskog stanovništava, Srba da se isele ali i geopolitičke okolnosti koje su iste procese podstrekivale u zavisnosti od situacije deo su filma na koji odgovaraju etablirani stručnjaci iz istorije ali i svedoci tih događaja na Kosovu i Metohiji u 20 i 21. veku. Ono što je poseban kuriozitet filma jeste, stručan osvrt na Srpsku kulturnu baštinu na tom prostoru. Pored iznošenja istorijskih epizoda koje nisu dovoljno poznate javnosti, ovaj film donosi i perspektivu istih iz ugla uglednih istoričara. Takođe sama perspektiva srpske politike na tom prostoru sagledana je sa strane ličnog doživljaja ali i profesionalno.
Jedan od odgovora koji se kroz film predstavlja gledaocu jeste jasno predstavljanje istorijskih procesa dugog trajanja a koji su usmereni protiv jedne etničke grupe, ljudi su stradali i stradaju samo zato to su Srbi. Ova geneze se može lako uzeti kao pravilo i služiti kao nauk i drugim etničkim grupama drugde. Pored kulture sećanja Srba, a sve u svrhu razumevanja sopstvene političke istorije, stavlja se akcenat i na očuvanje svetske kulturne baštine koja je pod zaštitom UNESKO. Shodno svemu rečenom, ovaj film je jako važan za kulturu sećanja ali i neprocenjiv za očuvanje autentične svetske kulturne baštine. Uz razgovore sa autorom filma, pretočenih u formu intervju, eminetnih istoričara, eklatantnih podataka i svedočenja najvažnijih političkih procesa, pokazivanja opasnosti po globalnu kulturnu baštinu, važnost filma je jednaka njegovoj tendenciji a to je da pokaže negativne mehanizme istorije jednog prostora i održi sećanja na iste. Autori su želeli na sebi svojstven način da daju omaž svetinjama zahvaljujući kojima smo opstali vekovima.
SPISAK CRKAVA I MANASTIRA UNIŠTENIH ILI OŠTEĆENIH U PERIODU MARTOVSKOG POGROMA
Prizren
(Sve prizrenske crkve i objekti SPC su uništeni 17. i 18. marta. Narednih dana je bilo dodatnih napada, pljačke i uništavanja).
1. Hram Bogorodice Ljeviške (14. vek) zapaljen iznutra, freske iz perioda od 12. do 14. veka teško oštećene, oltarski prostor oskrnavljen, Časna trpeza polomljena.
2. Hram Hrista Spasa (14. vek) zapaljen.
3. Saborni hram sv. velikomučenika Georgija (1856) spaljen i miniran.
4. Crkva sv. Nikolaja (Tutićeva crkva, 14. vek) zapaljena iznutra.
5. Crkva sv. Georgija (Runovićeva crkva, 16. vek) zapaljena iznutra.
6. Crkva sv. Nedelje (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja.
7. Crkva sv. Pantelejmona (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja,
8. Crkva sv. Kozme i Damjana (14. vek, kasnije rekonstruisana) spaljena, Potkaljaja.
9. Crkva sv. Nedelje, Živinjane, kod Prizrena, minirana (Izveštaj KFOR/UNMIK-a: 19. mart – Eksplozija kompletno uništila pravoslavnu crkvu u selu Živinjane).
10. Manastir svetih Arhangela (14. vek), opljačkan i spaljen u prisustvu nemačkih vojnika koji ga nisu štitili. Bogoslovija sv. Kirila i Metodija (Izveštaj KFOR/UN-MIK-a 17. mart – Pravoslavna Bogoslovija u centru grada i tri pravoslavne crkve zapaljene).
Vladičanski dvor u Prizrenu (Izveštaj KFOR/UNMIK i 17. mart: Vladičanski dvor i manastir Svstih Arhangela zapaljeni). Pored dvora zapaljena je još jedna crkvena zgrada u kojoj je živeo crkvenjak.
Orahovac
11. Crkva svete Nedelje, (1852), Brnjača, Orahovac 1852. (Izveštaj KFOR/UNMIK-a: 18. mart – Pravoslavna crkva zapaljena i uništena u selu Brnjača). Prema postojećim izve-štajima zapaljen je i parohijski dom.
Đakovica
12. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice (16-19. vek), zapaljena sa starim i novim parohijskim domom 17. marta, narednih dana sravnjena sa zemljom.
– Saborna crkva Svete Trojice (dva zvonika koja nisu srušena prilikom miniranja crkve u leto 1999. godine 17. marta su sravnjena sa zemljom. Potom su narednih dana Albanci sistematski razneli ostatke crkve i napravili park. Izveštaj KFOR/UNMIK-a 18. mart: Izgrednici uklanjaju ostatke uništene pravoslavne crkve kamionima i traktorima, oko 5.000 Albanaca učestvuje u tome).
13. Crkva sv. Lazara, Piskote, kod Đakovice, oštećena 1999. i 2001. godine, a sada potpuno uništena sa okolnim grobljem. Takođe je ruiniran i parohijski dom.
14. Crkva sv. Ilije kod Bistražina, oštećena 1999. godine i potpuno uništena 17. ili 18. marta podmetanjem snažnog eksploziva.
Srbica
15. Manastir Devič (15. vek) spaljen do temelja, a grobnica sv. Joanikija Devičkog otvorena i oskrnavljena. Albanci su u grobnici naložili vatru. (Izveštaj KFOR/UNMIK-a 18. mart popodne: 2.000 demonstranata se skuplja i kreće na manastir Devič, pet monahinja je evakuisano, demonstranti pale manastir). U manastiru je uništeno oko 20 raznih pomoćnih manastirskih zgrada (konaci, skladišta, štale itd.).
Peć
16. Crkva sv. Jovana Preteče (tzv. Mitropolija. sa parohijskim domom i svešteničkim stanovima), zapaljena po izjavi lokalnih međunarodnih izvora. Prema raspoloživim najnovijim fotografijama spoljašnja struktura hrama je čitava iako je unutrašnjost potpuno ruinirana. Primetni su tragovi požara.
17. Crkva Presvete Bogorodice, Belo Polje kod Peći, zapaljena u leto 1999. godime. Krajem 2003. godine obnovljena zajedno sa dvadesstak povratničkih domova. Sada je ponovo oštećena podmetanjem požara, ali spoljašnja struktura hrama i krov nisu dodatno oštećeni. Pored crkve zapaljen je i parohijski dom.
Uroševac
18. Saborni hram cara Uroša, Uroševac, (Izveštaj KFOR/UNMIK-a: 17. mart – tri ručne granate bačene na crkvu, podmetnut požar prvi put, najmanje 19 vojnika KFOR-a i UNMIK policajaca ranjeni u odbrani crkve, razoreno gradsko groblje. (Izveštaj KFOR/UNMIK-a 18. mart: 1.500 Albanaca uništava sve oko sebe – pali pravoslavnu crkvu u gradu i pet srpskih kuća. Zapaljena crkva u selu Talinovce u 17.49 časova, pet Albanaca uhapšeno) Prema najnovijim informacijama struktura hrama je sačuvana iako je unutrašnjost velikim delom oštećena od paljevine. Hram je trenutno zatvoren masivnim metalnim vratima i pod zaštitom je KFOR-a.
19. Crkva sv. Ilije, selo Varoš, crkva uništena sa lokalnim grobljem nakon što su je napustili vojnici KFOR-a (lokalni međunarodni izvori).
20. Crkva sv. Petra i Pavla u Talinovcima, zapaljena i uništeno pravoslavno groblje (vidi gornji izveštaj).
21. Crkva Presvete Bogorodice u selu Sovgović, uništsna zajedpo sa pravoslavnim grobljem (lokalni međunarodni izvori).
(Atinski mediji od 20. marta iotvrdili su da su tri crkve pored Uroševca koje su čuvali grčki vojnici ostavljene bez zaštite pred ogromnom masom naoružanih Albanaca i da ima ranjenih grčkih vojnika koji su povređeni u okršajima sa naoružanim Albancima).
Kamenica
22. Crkva u Donjoj Šipašnica, Kosovska Kamenica (lokalni izvori iz Kamenice).
Pravoslavna crkva u Kamenici je kamenovana i porazbijana su stakla na prozorima. Nekoliko okolnih srpskih kuća je demolirano.
Štimlje
23. Crkva sv. Arhangela Mihaila u Štimlju, sagrađena 1920. (na brdu iznad gradića) zapaljena (Izveštaj KFOR/UNMIK-a 18. mart: Štimlje – jedna srpska kuća i crkva zapaljeni). Prema najnovijim informacijama struktura crkve je ostala sačuvana iako je unutrašnjost dodatno oštećena i ikone porazbijane. Zvonik je zapaljen još u januaru 2004. godine.
Priština
24. Crkva sv. Nikole (poč. 19. veka), u Prištini (Izveštaj KFOR/UN-MIK-a: 18. mart – napadači nasrnuli pa staru pravoslavnu crkvu u naselju Teslidže – otvarana vatra iz automatskog oružja, pet srpskih porodica i sveštenik evakuisani od strane KFOR-a iz stare crkve, povređen međunarodni policajac u pokušaju da spase staru crkvu. Crkva zapaljena, a pored nje i kancelarija Habitata i tri UNMIK vozila). Crkva je spaljena sa parohijskim domom i u njoj je izgoreo vredni duborezni ikonostas, desetine ikona i celokupna crkvena arhiva (potvrdio protojerej prištinski Miroslav Popadić).
Kosovo Polje
25. Crkva sv. Nikole, Kosovo Polje, zapaljena unutra i oskrnavljena, crkva potiče iz 1940. Građevina i dalje stoji, po lokalnim srpskim izvorima i svedočanstvima unutrašnjost hrama je potpuno demolirana.
26. Crkva sv. Katarine u Bresju pored Kosova Polja, provaljena, oskrnavljena. Crkva je nedavno i opljačkana.
Vučitrn
27. Crkva sv. Ilije, 19. vek. Crkva je opljačkana i delimično uništena iznutra u junu 1999. godine, sada je potpuno spaljena. (Izveštaj KFOR/UNMIK-a: Pravoslavna crkva u gradu Vučitrnu zapaljena) Takođe je uništeno i pravoslavno groblje pored crkve sa parohijskim domom i pomoćnim crkvenim zgradama.
Obilić
28. Crkva sv. Mihaila u Obiliću, novosagrađeni hram, Albanci naložili automobilske gume u hramu (Izveštaj KFOR/UNMIK-a: 18. mart – Obilić, pravoslavna crkva, brojne srpske kuće i stanovi zapaljeni). Spoljašnja struktura crkve je ostala sačuvana, ali je unutrašnjost oštećena od vatre i visoke temperature.
Kosovska Mitrovica
29. Crkva sv. Save u južnoj Mitrovici, paljena dva puta zaredom (Izveštaj KFOR/UNMIK-a – 18. mart: Molotovljev koktel bačen u dvorište pravoslavne crkve u južnoj Mitrovici koju je čuvao KFOR. Nekoliko obližnjih kuća zapaljeno. Vatrogasci gase požar u kućama, ali ne i crkvu koja je teško oštećena vatrom). Pored crkve napadači su zapalili i sveštenički dom koji je bio u crkvenoj porti.
Podujevo
30. Crkva sv. Andreja u Podujevu, sagrađena 1929, uništena 18. marta. Češki mediji potvrđuju da su češki vojnici morali da napuste hram, koji je uništen zajedno sa grobljem. Jedan oficir potvrdio je, duboko šokiran za „Praške novosti“, da su Albanci iskopavali posmrtne ostatke Srba sa groblja i razbacivali kosti svuda unaokolo. (Izveštaj KFOR/UNMIK-a – 18. mart – Pravoslavna crkva zapaljena u Podujevu). Prema fotografijama, istočni deo hrama sv. Andreja je miniran, a zvonik potpuno uništen eksplozivnim sredstvima, kao i zid koji je okruživao crkvu.
